Уот кураан сатыылаан, быйыл сүөһү аһылыгын бэлэмнээһиҥҥэ судургута суох сайын буолла.
Өрөспүүбүлүкэҕэ оттооһун хаамыытын, хантан уонна хайдах оттоон-мастаан сүөһүбүтүн-сылгыбытын кыстатарбыт, судаарыстыбаттан туох өйөбүл көрүллүөҕүн туһунан тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ Александр Атласов маннык кэпсиир:
Кураан охсуута улахан
Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн быйыл сайын бас билии көрүҥүттэн тутулуга суох 457 453 т оту оттуур, 14 266 т сенаһы бэлэмниир, 26867 т сиилэһи угар былааннаах этибит. Ол эрээри, бэс ыйыгар төрүт ардаабакка, оттон от ыйыгар көннөрү онон-манан быстах түһүтэлээн, курааннаан хаалла. Онон бэс ыйын ортотуттан саҕалаан, Бырабыыталыстыба Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Михаил Никифоров уонна министиэристибэ тустаах эппиэттээх үлэһиттэрэ улуустарынан сылдьан, балаһыанньаны миэстэтигэр билсэн, сири-дойдуну көрөн-истэн итиэннэ улуустартан киирэр чахчылары түмэн баран, үүнүү төрүт мөлтөҕүн, барыллаан 364,5 тыһ туонна от оттонор кыахтааҕын быһаарбыппыт. Бу – уопсай былаан 79,7 %-а. Биирдиилээн улуустарынан көрдөххө, кыстыыр отторун Томпо улууһа 41 %, Уус Алдан улууһа 46 %, Өймөкөөн улууһа 52 %, Өлүөхүмэ улууһа 65 %, Ньурба улууһа 70 %, Чурапчы улууһа 73 %, Сунтаар улууһа 75 %, Хаҥалас улууһа 78 %, Нам улууһа 84 %, Амма улууһа 85 %, Мэҥэ Хаҥалас улууһа 86 % хааччынар кыахтаахтар.
Ыксаллаах быһыы-майгы эрэсиимэ
Ил Дархан Айсен Николаев «Кураанынан сибээстээн эрэгийиэн суолталаах ыксаллаах быһыы-майгы эрэсиимин киллэрэр туһунан» диэн Ыйааҕы таһаарда. Бу ыйаах чэрчитинэн, кураанынан сибээстээн от үүммэтэҕинэн, от ыйын 29 күнүттэн Мэҥэ Хаҥалас, Ньурба, Сунтаар, Нам, Уус Алдан, Хаҥалас, Томпо, Өлүөхүмэ, Өймөкөөн, Чурапчы улуустарыгар уонна «Дьокуускай куорат» куораттааҕы уокурукка эрэгийиэн суолталаах ыксаллаах быһыы-майгы эрэсиимэ киллэрилиннэ. Инньэ гынан бу улуустарга ыраах учаастактарынан, үрэх бастарынан, өрүс арыыларынан көһөн оттуур мобильнай биригээдэлэр тэриллэллэр, олортон сорохторо номнуо оттуу сылдьаллар.
Ил Дархан сорудаҕынан мобильнай биригээдэлэри тэрийиигэ, кинилэр миэстэҕэ тиийэн оттуур усулуобуйаларын тэрийиигэ көмөнү көрөр туһунан Бырабыыталыстыба уурааҕын бырайыага оҥоһуллан, сөбүлэһиигэ сылдьар. Бу хайысханан 51 мөл. солк. көрүллэрэ барылланар, итинтэн 34 мөлүйүөнэ өрөспүүбүлүкэ быйылгы бүддьүөтүттэн бэриллиэҕэ, ордуга тыа хаһаайыстыбатын бырагырааматын чэрчитинэн тыырыллыаҕа. Даҕатан эттэххэ, бу көмө ынах сүөһү уонна сылгы кыстыгын тэрийии туһунан 2019 сыллаахха тахсыбыт уураахха олоҕуран оҥоһуллар.
Эмиэ урукку сылларга курдук, мобильнай биригээдэлэр оттообут отторун тиэйии-таһыы ороскуотун толуйууга көмө баар буолуоҕа. Ол гынан баран, көмөҕө эрэ сэлээннэммэккэ, дьэ, миэстэҕэ үлэни-хамнаһы күүһүрдэр, ыраах-чугас сири хаалларбакка сирийэн оттуур, ону хас биирдии хаһаайыстыба салайааччыта, үлэһиттэрэ таба өйдүүллэрэ, оттон улуустар уонна нэһилиэктэр дьаһалтаталара бэйэлэрин бүддьүөттэриттэн көрөн, хос үбүлээһини оҥороллоро ирдэнэр. Мобильнай биригээдэлэринэн барыта холбоон 37 тыһ. туоннаны оттуур сорук турар.
Кэбээйи саппааска 2850 туоннаны
Урукку сыллартан Кэбэйи улууһа өрөспүүбүлүкэҕэ саппаас от пуондатын тэрийиигэ таһаарыылаахтык үлэлиир. Быйыл 2850 туоннаны оттуохтаах. Кураан буолара эрдэттэн биллэн, Чурапчы, Мэҥэ Хаҥалас, Уус Алдан улуустара өссө бэс ыйын үһүс дэкээдэтиттэн саҕалаан кэпсэтии ыытаннар, от атыылаһарга дуогабар түһэрсэн, сорохторо харчыларын 50 %-ын урутаан төлөөн олороллор. Аҥардас биир эрэ улуус саппааска үлэлиирэ тутах, онон Бүлүү эргинээҕи улуустар былааны таһынан оттооннор, кураантан эмсэҕэлээбит улуустарга көмөлөһөргөргө эмиэ үлэлиэхтээхтэр.
Тиийбэт оту – Амуртан
Маны таһынан өрөспүүбүлүкэ таһыттан, чуолаан Амур уобалаһыттан, от атыылаһар туһунан кэпсэтиилэри ыыттыбыт. Бу уобалас салалтата биһигини кытары үлэлэһэргэ биэс оройуону сыһыаран турар. Ааспыт нэдиэлэҕэ Уус Алдан улууһун дьаһалтатын дэлэгээссийэтэ тиийэн, хас да хаһаайыстыбаҕа сылдьан, от атыылаһар туһунан дуогабар түһэрсэн кэллэ. Чурапчы улууһа от атыылаһар итиэннэ миэстэтигэр тиийэн, сир түүлэһэн оттуур туһунан кэпсэтэр, билиҥҥи туругунан онно баран оттуохтаах икки мобильнай этэрээти бэлэмнээтэ. Мэҥэ Хаҥалас улууһа эмиэ сыһыарыллыбыт икки оройуонун кытары кэпсэтиилэри ыыта сылдьар.
От ыйын 30-31 күннэригэр Бырабыыталыстыба Бэрэссэдээтэлэ Андрей Тарасенко, Бырабыыталыстыба Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Михаил Никифоров уонна тыа хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Николай Афанасьев миэстэтигэр тиийэннэр, уобалас бырабыыталыстыбатын кытары көрсөн, элбэх кэккэ боппуруоһу быһаарыстылар, ол иһигэр оту атыылаһыы итиэннэ онно тиийэн оттооһун туһунан өссө төгүл чиҥэтэн кэпсэттилэр. Итиччэ үлүгэрдээх ыраах дойдуттан оту тиэйэн аҕалыы ороскуота улахана өйдөнөр. Онуоха көмөлөһүү ырычааҕын тобуларга Үп министиэристибэтин кытары үлэлэһэ сылдьабыт.
Көмөнү федерацияттан эмиэ
Ааспыт нэдиэлэҕэ ыытыллыбыт, Уһук Илин сиригэр-уотугар ыксаллаах быһыы-майгы содулун туоратыыга аналлаах сүбэ мунньахха, Айсен Николаев Арассыыйа Федерациятын премьер-миниистирэ Михаил Мишустиҥҥа кураан тыа хаһаайыстыбатын табаарын оҥорооччуларга оҥорбут хоромньутун сорох өттүн толуйууга федерация саппаас пуондатыттан харчы көрөр туһунан этиини оҥорбута. Онон биһиги бу хайысханан Арассыыйа Федерациятын Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэни кытары үлэлэһиини саҕалаатыбыт. Улуустар дьаһалталарыгар, тыа хаһаайыстыбатын исписэлиистэригэр төһө гектар ходуһа сирэ курааннаан, төһө хоромньу тахсыбытын туһунан бигэргэтэр докумуоннары оҥорон түһэрэргэ сорудахтаатыбыт. Итинник докумуоннарга тирэҕирдэхпитинэ эрэ кураан таһаарбыт хоромньутун туһунан итэҕэтэн, тылбытын ылыннардахпытына, федерацияттан көмө кэлэрин ситиһиэхпит.
От чычырбас буоларынан, эбии аһылыгы күүһүрдэр ирдэнэр. Ити иһин үбүн-харчытын быһаарсан, грануламмыт оту, эбиэһи уонна комбикуорманы аҕалтарыыга тэрээһин үлэ ыытылла сылдьар.
Раиса Сибирякова, «Саха сирэ хаһыат, edersaas.ru