Айар-тутар аартыгын аана арыллыбыт, төрөөбүт төрүт сөлөгөйө иҥмит, хоһоон хонуутунан хорсуннук, хотуулаахтык хаамар, хорутуулаахтык хоһуйар, төрүт тылга тирэҕирэн төлкөтө бөҕөргөөбүт, сэмэй майгылаах, чараас дууһалаах Валентина Комиссарова-Күлүмүрэ айар киэһэтэ Хатас сэлиэнньэтигэро Тускул» Култуура киинигэр буолан ааста.
Айар-тутар аартык Валентина Иннокентьевнаҕа айылҕа нөҥүө арыллыбыта. Омос көрдөххө, эмискэ тиийэн кэлбит курдуга эрээри, бу эйгэ киниэхэ өр сыл иитийэхтэнэн, ис туругар иҥэн бу кэлиҥҥи сылларга киэҥ куйаар киэлитигэр таҕыстылар. Күн бүгүн кини аата хоһоон, сэһэн-кэпсээн тула элбэхтик, доргуччу ааттанар буолла. Валентина Иннокентьевна өркөн өйүн, тылы-өһү баһылаабыт үрдүк таһымын туоһута кини икки тылынан (нууччалыы, сахалыы) холкутук бэйэтин ис туругар туох баарын дьоҥҥо тиэрдэр дьоҕура буолар. Онон, кини бу тылларынан киһи дууһатын таарыйар талба айымньыларын таһынан тылбааска үлэлэрэ ааҕааччы, сыаналааччы биһирэбилин ылыан ылар.
Сулус ардаҕа түстэ
Бу киэһэ кэлбит дьон киһи барахсан бу орто дойдуга олорорун тухары буһар-хатар, ситэр-хотор, ситимнэһэр-силбэһэр диэн өйдөбүлү ылыннылар. Ахсынньы 18 күнүгэр «Тускул» КК сарсыардаттан салгыҥҥа туох эрэ ып-ыраас, дьэҥкир, дьикти турук баар. Барыта сырдык, ыраас, орун оннугар, миэстэтигэр, кэмигэр. Бу күнү, бу тэрээһини биһиги кэлэктииппит дьиҥ чахчы баҕаран, былааннаан, барыллаан бэлэмнээбиппит, бэлэмнэммиппит. Барыта эмиэ да сонун, эмиэ да урут уруккуттан олох баарын тухары тулалыыр эйгэни хоһуйуу, дууһаҕа, сүрэххэ баары сэһэргээһин, кэпсээһин хоһоон нөҥүө буолла. Сонуна, уратыта диэн Күлүмүрэ икки тылы тэбис-тэҥҥэ дириҥник хорутуулаахтык баһылаан, өрүс сүүрүгүнүү тохтообокко суккуллар, саҥа саҕаланар күннүү күнүн аайы саҥа, арыллыбатах аан аһыллыыта…Өссө биир уратыта Валентина Иннокентьевна-Күлүмүрэ литератураҕа мэдиссиинэҕэ өр сыллаах үлэ кэнниттэн кэлиитэ буолар. Бу эмчит киһи дьиҥ чахчы айылҕаттан айдарыылаах, киһи аайы бэриллибэт уйулҕаны, ис туругу сатаан иһиллиир, анаарар, ырытар, тоҕо диэҥҥэ хардалаах, хайдах диэҥҥэ эппиэттээх талба талааннаах буоларын дакаастабыла диэн сыаналыыбыт. Ол да иһин буолуо, кини суруйбут хоһооннорун ааҕааччылартан хас да киһи »уу, мин эмиэ оруобуна маннык саныыбын ээ, ол эрээри бу курдук кэпсиэм суоҕа этэ» — диэн эппитэ.
Болдьоммут кэм кэлэн тэрээһиммит саҕаланна. Ыалдьыттар биир-биир сыанаҕа тахсаннар ыллаан-туойан бардылар. Дьэ, доҕоттор, этэргэ дылы, бу киэһэ сулус ардаҕа түстэ! СӨ норуодунай артыыстара Владимир Заболоцкай, Александр Емельянов, СӨ култууратын үтүөлээх артыыһа Эдуард Баланов, СӨ норуодунай суруйааччыта Наталья Михалева-Сайа, «Күрүлгэн» сурунаал эрэдээктэрэ тылбаасчыт, бэйиэт, суруналыыс Афанасий Гуринов-Арчылан, «Полярная звезда» сурунаал эрэдээктэрэ, Арассыыйа суруналыыстарын уонна тылбаасчыттарын сойууһун чилиэнэ Владислав Доллонов, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, «Хотугу сулус» Оҕо телерадиоакадемиятын толорооччу дириэктэрэ Татьяна Гоголева, күргүөм ырыа мэтра Людмила Шумилова, СӨ үтүөлээх бырааһа, мэдиссиинэ билимин дуоктара, суруйааччы, хоһоонньут Егор Борисов, суруйаачылар Надежда Егорова-Намылы, Оксана Гаврильева-Айсаана уонна да атын айар-тутар эйгэ киинигэр сылдьар үтүөкэн артыыстарбыт, суруйуу туонатын туйгуннара бу айар киэһэ күндү күүтүүлээх ыалдьыттара буолан тэрээһиммит ис хоһоонун, суолтатын дириҥэттилэр, киэргэттилэр.
Бу тэрээһин пандемия саҕаланыытыгар саҥа таһымҥа, атын хайысхаҕа тахсыбыт куйаар нөҥүө ыытыллан баран, бэйэтэ туспа ураты суоллаах «Ааптардары кытта үлэ» бырагыраама чэрчитинэн «Айар тыл абылаҥа» бырайыак (ааптар Колымана Ларионова) кэккэ сылларга сыаллаах-соруктаах түбүктээх үлэтин түмүгэ диэн бэлиэтээн этиэҕи баҕарыллар. Бу түмсүүгэ өрөспүүбүлүкэбит араас муннуктарыттан тыл-өс абылаҥар ылларбыт, уйаҕас дууһалаах, талба талааннаах дьонноро бааллар.
Ырыа-хоһоон киэһэтэ үйэтитилиннэ
Тэрээһиммит биир истиҥ түгэнинэн бу киэһэ ааҕыллыбыт хоһооннор, ылламмыт ырыалар кинигэлэрэ таҕыста, аны кинигэбит кэпсиирин аһан көрдөрөр уонна бу киэһээҥҥи кэнсиэр уһуллуута уонна хаартыскалара сонно тута киирдилэр. Аныгы технологияны баһылаабыт В.А.Чепалов, А.В.Иванов үлэлиир «Үйэ» аудиовизуальнай студия саҥаттан саҥа үрдэллэрэ манна көстөр.
«Саха сирэ», edersaas.ru cайтка анаан Наталья РУФОВА.