Кэлиҥҥи кэмҥэ РФ федеральнай тэрилтэлэрин, ол иһигэр министиэристибэлэрин, төһө көдьүүстээхтик уонна туһалаахтык үлэлииллэринэн сыаналыыр буоллулар. Холобур, федеральнай тэрилтэ ааспыт сылы кытта тэҥнээтэххэ төһө туһаны аҕалбытын уонна биирдиилээн чунуобунньуктар үлэлэрин түмүгүн көрөллөр.
Ааптар Максим АФАНАСЬЕВ.
Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр үлэни итинник сыаналаабаттар быһыылаах. Промышленнай уонна тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥорон таһаарыы сылтан сыл таҥнары түһэр кэмигэр, хаһыаттан көрдөххө, хата, тустаах министиэристибэлэр салайааччылара уонна үрдүк сололоохтор чыыҥҥа-хааҥҥа тиксэллэрэ тохтообот. Бөдөҥ тэрилтэлэри моҥкуруукка ыытан баран үтүөлээх үлэһит буолбуттар кытта бааллар.
Ыраата барбакка, Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин үлэтин ылан көрүөххэ. «Саха сирэ» хаһыат быйылгы 2-с нүөмэригэр тахсыбыт инфографика сыыппаралара кэрэһилииллэринэн, 2010 сылтан 2016 сылы хабан туран, ынах сүөһү ахсаана 48 тыһ., сибиинньэ 6 тыһ. уонна таба 43 тыһ. төбөлүүнэн көҕүрээбиттэр.
Аны маннык ырытыаҕыҥ. Министиэристибэ аппараата быһа холоон 50 үлэһиттээх буоллун, ыйдааҕы орто хамнастара саамай алын кээмэйинэн холбоон 1 мөл. солк. Биир улахан сүөһүттэн 160-180 киилэ эт кэлэр, ортотунан 170 киилэ. Ырыынакка атыыга барар сыаната 4 мөһөөх, эбэтэр 68 тыһ. солкуобайга батарыллар. Министиэристибэ сулууспалааҕын сыллааҕы орто хамнаһа 15 төбө сүөһү этигэр тэҥнэстэ. Ити сыыппараны 50 сулууспалаахха төгүллээтэххэ, 750 сүөһү эбэтэр биир нэһилиэк хороҕор муостааҕын ахсааныгар тэҥ. Аны, сулууспалаахтар сэттэ сыл устата ылбыт хамнастара 350 мөл. солк. буолар, а.э. 5,1 тыһ. ынах сүөһү, оттон биир сулууспалаах сэттэ сыллаах хамнаһа 105 улахан сүөһү атыыга барбыт сыанатыгар тэҥнэһэр. Этэргэ дылы, үлэ тохторугар кыттыгастаах киһи биир улахан хаһаайыстыба хотонун эһэн туран хамнастаммытын курдук балаһыанньа үөскээн тахсар.
Билигин бырабыыталыстыба уонна министиэристибэлэр аппарааттарыгар 10-30 сылтан ордук үлэлээбит сулууспалаах хара баһаам, судургутук эттэххэ, үлэ көрдөрүүтүттэн, түмүгүттэн тутулуга суох бастайааннай, «букатын кэлбит» тэҥэ үлэһиттэр. Кинилэр хамнастара, бириэмийэлэрэ уонна чэпчэтиилэрэ – хайдах даҕаны үлэлээбиттэрин иһин кэлэ турар. Ол иһин үлэ көдьүүстээх буоларыгар интэриэстэрэ суох.
Мантан сиэттэрэн этии киллэрэбин: бастакытынан, быһыллыбыт кэм устатыгар (2-5 сыл) үлэни тохпут министиэристибэ бүтүн састаабынан отставкаҕа барыахтаах; иккиһинэн, хас биирдии сулууспалаах (чунуобунньук) үлэтин сыаналыыр көрдөрүү баар буолуохтаах, нууччалыыта – «показатель эффективности и результативности». Ол билигин суох. Тойоттору-хотуттары «кымньыылаатахха» эрэ, олохпут-дьаһахпыт көнүүһү.
Максим АФАНАСЬЕВ, үлэ бэтэрээнэ, экономика билимин хандьытаата, Дьокуускай к.