Дьокуускайга Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан норуоттар доҕордоһууларын дьиэтигэр Тымныы полюһуттан Москваҕа саха аттарынан айаннаан тиийбит Дугуйдан Винокуровы, Мичил Неустроевы уонна Дархан Винокуровы үөрүүлээх быһыыга-майгыга чиэстээһин буолла.
Кэрэхсэбиллээҕэ баар, тэрээһиҥҥэ олус элбэх оскуола оҕото кэлбит. Мин Дьокуускай куорат 23№-дээх оскуола 4-с кылааһын үөрэнэччилэрин төрөппүттэрин кытта көрсөн кэпсэттим.
Оттон «Айыы кыһата» оскуола ОБЖ учуутала Николай Андреев үөрэтэр оҕолорун анаан илдьэ кэлбит. Кини үөрэтэр оҕолорун кытта Өймөкөөнү кытта ыкса сибээстээхтик үлэлиибит диир.
Дугуйданнаах Мичил аттарын Хаастааҕы уонна Хонору Үс Хатыҥтан анаан илдьэ кэлэн, бар дьоннорун кытта алгыс ыллылар.
Биллэн турар, Дугуйдааннаах Мичили хара маҥнайгыттан өйөөбүт Нуучча географическай уопсастыбатын Саха сиринээҕи отделениета буолар. Тэрилтэ толорооччу дириэктэрэ, СӨ Уопсастыбаннай балаататын чилиэнэ Дмитрий Соловьев «Өймөкөөн сылгыһыттара 498 күн 17 эрэгийиэни, 11 000 км айаннаан кэлбиттэрин» аҕынна.
«Уолаттар массыыналарын атыылаан туран, тус бэйэлэрин күүстэригэр эрэнэн айаҥҥа туруммуттара. Кинилэр норуот өйөбүлүгэр эрэллээхтэрэ. Өрөспүүбүлүкэ улуустарын устун дьон кинилэри өйөөн көрсүүлэрэ салгыы айанныырга эрэли үөскэппитэ. 17 эрэгийиэн устун айанын Дугуйдан барытын бэйэтин блогар билиһиннэрэн испитэ«, — диэн туран, Дмитрий Соловьев көмөлөспүт уонна өйөөбүт дьоҥҥо махтанна. «Эһиги атынан айан туризмы сайыннарыыга суолу тэллигит, кэскиллээх былааннаргыт олоххо киирэн истиннэр«, — диэн алгыһын тиэртэ.
Ил Түмэн дьокутаата, Дугуйдааннаах Мичили чиэстээһин үөрүүлээх тэрээһинин бэлэмнээбит «Ньыгыл Арассыыйа» Уопсастыбаннай приемнайын эрэгийиэннээҕи салаатын салайааччыта Елена Голомарева уолаттар айаннарын аан бастакы кэмигэр туох өйөбүлү оҥорбуттарын билиһиннэрдэ: «Биир үтүө күн Өймөкөөн улууһун баһылыга Иннокентий Сивцев баартыйа уопсастыбаннай приемнайыгар улууһун бэрэстэбиитэллэрин кытта кэлэн, «маннык бырайыак баар, баһаалыста, өйөөҥ» диэн этиини көтөхпүтэ. Биһиги өйөөбүппүт. Саха сирин дьоно-сэргэтэ ким хайдах кыанарынан өйөөтүлэр. Бурятияттан саҕалаан, Москваҕа тиийэ эрэгийиэннэрдээҕи «Биир ньыгыл» баартыйа приемнайдарыгар көрсөллөрүгэр өйүүллэригэр ыҥырбыппыт. Эмиэ маннык үлэни Нуучча географическай уопсастыбатын Саха сиринээҕи отделениета тэрийбитэ. Онон бары өттүттэн көмөлөөн уопсай көмөнү оҥорон, уолаттарбытын Москваҕа диэри этэҥҥэ тиийэллэрин хаччыйан, этэҥҥэ төттөрү кэлэллэрин ситистибит».
Елена Голомарева кэнниттэн ини кэнниттэн Ил Түмэн дьокутаата Сахамин Афанасьев тахсан тыл эттэ уонна дьокутааттар бөлөхтөрө Дугуйдан мэтириэтин худуоһунньукка уруһуйдаппыттарын бэлэхтээтэ. Дугуйдан кинини хартыынаҕа үйэтиппиттэригэр махтанан үөрүү-дьол кынаттанна.
Тыа хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Артем Александров тыа сиригэр маннык кэскиллээх бырайыактары өйүөхпүт диэн эттэ уонна Дугуйданнаах Мичилгэ СӨ Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтин 100 сыллаах үбүлүөйдээх мэтээлин туттарда.
Дьэ, онтон тылы улуус баһылыга Иннокентий Сивцевкэ биэрдилэр. Баһылык Саха сирин бары олохтоохторугар Өймөкөөн уолаттарын ыраах айаннарын өйөөбүттэригэр, ким туох кыахтааҕынан көмөлөспүтүгэр ис сүрэҕиттэн махталын биллэрдэ. Уонна Мичил Неустроевка улуус баһылыгын Бочуотунай грамотатын, Дугуйдан Винокуровка Өймөкөөн улууһун бочуоттаах гражданинын аатын иҥэрэр туһунан Улуус мунньаҕын дьокутааттарын быһаарыытын иһитиннэрбитин, тэрээһин кыттыылаахтара дохсун ытыс тыаһынан айхаллаатылар.
Итинэн бүппэтэ. Улуус баһылыга Иннокентий Сивцев Өймөкөөн улууһун олохтоохторун уонна нэһилиэктэрин баһылыктарын ааттарыттан Дугуйдан Винокуровка 100 саха атын бэлэхтиир сэртипикээти туттарарын туһунан эппитигэр, саала иһэ соҕотохто ытыс тыаһынан туола түстэ.
Түгэн булан, мин Дугуйдааны кытта бу үөрүүлээх түгэн туһунан кэпсэттим.
Хаһан буоларын курдук, социологическай наука дуоктара Ульяна Винокурова этиитэ олус дириҥ ис хоһоонноох буолла. Кини саха сүөһүтүн генопуондатын ахсаанын хаҥатар соруктаах үлэлиир «Төрүт баай» диэн уопсастыбаннай тэрилтэ кинигэтин бэлэхтээтэ.
— Өймөкөөннөр кыах дьон: Өймөкөөнтөн Москваҕа диэри айаннарын түмүгэ — 100 ат! Бүгүн Үлэ киһитэ — сылгыһыт чиэстэнэр күнэ. Эдэр киһи саха атын тулуурун, дьаныарын, кыаҕын Арассыыйа эрэгийиэннэригэр тиийэн дакаастаата, төрөөбүт Сахатын сирин, таптыыр Өймөкөөнүн киэҥ сураҕырта, — диэн бэлиэтээтэ Ульяна Алексеевна.
Ити курдук, алта чаас устата барбыт тэрээһин (күнүс 15 чаастан алгыс сиэрэ-туома саҕаламмытын аахтахха), дьоро киэһэ наһаа истиҥник, биир дьиэ кэргэн малааһынын курдук ааста. Улуус баһылыга Иннокентий Сивцев бэйэтинэн тэҥҥэ сылдьан, уолаттарын айхаллаан, Өймөкөөн улууһун аптарытыатын олус үрдүк таһымнаабытын бэлиэтиир тоҕоостоох. Дугуйдан Винокуров бэйэтин Дьэкэйигэр саха атынан экстремальнай туризм базатын аһар былааннаах. Аны былырыыҥҥыттан Винокуровтар дьиэ кэргэн Дьэкэйгэ «Эдэр сылгыһыт оскуолата» диэн бэртээхэй сайыҥҥы лааҕыры аһан үлэлэтэн эрэллэр. Онно улуус бары нэһилиэктэрин оҕолоро кэлэн дьарыктаныахтара, маастар-кылаастарга уһуйуллуохтара. Онон улуус баһылыга Иннокентий Сивцев көҕүлээбит олус улахан бэлэҕэ биир соҕотох Дугуйдаҥҥа буолбакка, улууска барытыгар бэлэх курдук сыаналыахха сөп. Бу барыта — улууспут экэнэмиичэскэй сайдыытыгар туһуланар.
Дьон ортотугар СӨ уопсастыбаннай диэйэтэлэ, суруйааччы Андрей Кривошапкин бэйэтинэн кэлбитин көрөн, соһуйдум да, үөрдүм да. Андрей Васильевич улахан политическай эрэ тэрээһиннэргэ сылдьар киһи буоллаҕа…
—Дугуйдан саха атынан Москваҕа тиийбитин истэн, анаан историческай түгэҥҥэ кыттарга сагнанным. Эдэр эрдэхпинэ дойдубар сайын табыһыттары атынан сылдьан кэрийэр этим. Атынан айанныырбын наһаа сөбүлүүр этим. Дугуйдан дьоруойдуу быһыыны оҥорон, чиэстэниэн чиэстэнэр.
Дугуйдан Винокуров тыа хаһаайыстыбатын салаатын биир тутаах үлэһитэ СЫЛГЫҺЫТ оруолун олус үрдүк таһымҥа таһааран, бүтүн Арассыыйаҕа аатырта! Ыччаттарга сылгыһыт идэтэ тулуурдаах, дьиҥнээх эр киһи үлэтэ буоларын көрдөрдө. Аҥардас бу да иһин ыраах айаҥҥа туруммута — сүҥкэн ситиһии!
Билигин интэриниэккэ «гуглга» Дугуйдан диэн суруйааккын кытта «Последние новости о Дугуйдане Винокурове» диэн бэйэтэ тахсан кэлэр уонна кини туһунан бары информационнай тиһик суруйуутун кытта билсэн бараҕын. Тэрээһиҥҥэ доҕорун Дугуйдан үөрүүтун үллэстэн, Санкт-Петербуртан аатырбыт блогер Эркин Питерскай кыттыыны ылла.
Дугуйдан Винокуров бэйэтин баҕатынан Саха АССР 100 сылыгар анаан бырайыак тэрийэн, саха атын уонна СЫЛГЫҺЫТ аатын дорҕоонноохтук ааттатта. Аны бу нууччалыы саҥарара үчүгэйин, истиҥин, тыла-өһө баайын көр. Киһи истэ олоруох курдук бэйэтигэр тардар ураты ис хоһоонноох тыллаах-өстөөх. Кини бу өрүтэ эмиэ ыраах айаҥҥа улахан оруолу оонньоото, чаҕылхай көстүүлээтэ.
Уолаттары кытта көрсүһүүгэ саала толору киһи муһунна. Тэрээһин кэнниттэн дьон санаата маннык буолла.
«Тымныы полюһа Өймөкөөнтөн Москваҕа диэри» экстремальнай айан кыттыылаахтарын Дугуйдан Винокуровы, Мичил Неустроевы уонна Дархан Винокуровы биир дойдулаахтара, Саха сирин олохтоохторо ити курдук үөрэн-көтөн туран чиэстээтилэр.
Бу күннэргэ Дугуйдан үөрэн-көтөн, төрөөбүт дойдутугар эрэллээх аттарын Хонору уонна Хаастаҕы кытта төрөөбүт Өймөкөөннөрүгэр айанныахтара.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат.