Өймөкөөнтөн ыраах айаҥҥа саха сылгытын тургутан көрдөрөр эдэр сылгыһыттар Сунтаарга түөрт аттарыттан биир аттарын сиһэ бааһыран, ый курдук тохтоон ыллылар.
Айаҥҥа туох барыта буолуон сөп. Онон дойдуларыгар сылдьар эрдэхтэринэ, уолаттар аттарын кэмигэр эмтээн үтүөрдүбүттэрин, үгүстэр табатык өйдөөтүлэр.
Сунтаар ыалдьытымсах дьоно биир дойдулаахтарыгар, саха сылгыһыттарыгар, хайдах сыһыаннаспыттарын туһунан Зинаида Федотова-Дьол Кыыма бэрт иһирэх суруйуута батсаапка хото тарҕанна:
«Саха киһитэ барахсаҥҥа айанньыты салгыы атаарар, ыраах айантан эргилиннэҕинэ көрсүү малааһынын оҥорор үтүө үгэс баар. Ол сиэринэн улуу дойду улаҕатынан ыраах айаҥҥа туруммут уолаттарбытын, хотугу хотойдорбутун, сураҕырар Сунтаар сиригэр ыйы супту сынньатан, аттарын эмтээн, сэниэ киллэрэн, айаҥҥа атаарар алгыстаах чааспыт тиийэн кэллэ.
Балаҕан ыйын 5 күнүгэр Дугуйдаан Винокуров, Мичил Неустроев аттарын сиэтэн, ындыы бөҕөнү ындыыланан улуу Сергей Зверев уораҕайыгар астаран киирдилэр. Коронавирус дьаҥынан сибээстээн, атаарааччы аҕыйах да буоллар, чахчы бу айаны ис сүрэхтэриттэн сэргээччилэр, сэҥээрээччилэр мустубуттар. Былыт быыһынан күнү сандаардан таһаарар алгысчыт Дьэрэлийэ Күндээр алгыһынан уонна арыылаах алаадьынан айах тутан көрүстэ. Сунтаар киэн туттуута, кэскилэ эдэр тойуксут Шура Яковлева тойугунан ситэрэн биэрдэ. Атаарыы сиэрэ ситэн нэһилиэк, улуус таһымнаах буолбутуттан наһаа үөрдүм. Нэһилиэк баһылыгын солбуйааччы Федор Семенович иһирэх эҕэрдэтин, улуус баһылыгын социальнай уонна имидж бэлиитикэтигэр солбуйааччыта Гаврил Еремеев олус дириҥ ис хоһоонноох этиитин бары сэргии иһиттибит. Уолаттарбыт бүгүн Хадаҥҥа тиийэн сынньанан баран, биһиги аҕаларбыт, эһэлэрбит 80 сыл анараа өттүгэр оруобуна эмиэ бу күннэргэ барбыт Турукталыыр аартыгынан Чапаевоҕа, Өлүөхүмэҕэ түһүөхтэрэ. Быйыл саас Сунтаар эдэр ыччата Кыайыы 76 сылыгар анаан эмиэ бу аартыгы тутуһан алгыстаах сырыыны сылдьан кэлбиттэрэ. Онтон салгыы уолаттар Алдаҥҥа түһэллэр диэтилэр. Дьэ, бу айан суолун устун буолбакка түҥ тыанан, айаннарын саамай уустук чааһа саҕаланар. Бу мээнэ киһи ылыммат санаатын ылынан, соругун туруорунан баран эрэр уолаттары тус бэйэм хара маҥнайгыттан сэргии, сэҥээрэ, убаастыы көрбүтүм. Бу түөрт ат көрүүтэ, аһылыга, сииккэ-силбиккэ, тымныыга-куйааска, үөҥҥэ-көйүүргэ аһаҕас халлаан анныгар айан, от-мас төрдүгэр хонон туруу, араас кыылы көрсүү, аттары, бэйэни көмүскэнии… Киһи ааҕан сиппэт моһоллорун чахчы саха эрдээх эр дьоно, саха киһитин ымыыта — түөрт түөрэм атахтаах дьөһөгөй оҕолоро, саха аттара эрэ кыайыахтара буоллаҕа.
Атынан айаннааһын спорт биир ыарахан көрүҥүн быһыытынан сыаналаан, Сунтаар улууһун спордун араас таһымнарга таһаарбыт тириэньэр Николай Романович кэлэн алҕаан атаарбыта, бу Сунтаар спортсменнара тулууру, дьулууру сыаналыылларын көстүүтэ диэн саныыбын. Манна даҕатан эттэххэ, Сунтаар култууратын салаатын үлэһиттэрэ улуус дьаһалтатын кытта ыкса сибээстээх Ботомоойуга көрсүүттэн бүгүн атаарыыга диэри бииргэ сылдьыылара — Сунтаар барахсан сайаҕас ыалдьытымсах дьонун үтүө холобура. Зверев киинин эдэр үлэһитэ улуу алгысчыт Иван Федорович сиэнэ Иван Васильев атаарыыны салайан тэрийбитэ эмиэ алгыһынан арыаллаатын. Айанньыттар ааттарыттан Мичил Неустроев:”Аттар үчүгэйдэр. Санаабыт бөҕөх. Салгыы айанныыбыт. Сунтаар дьонугар, салалтатыгар ыйы супту оҕолорун курдук көрөн, атаахтатан илдьэ сылдьыбыттарыгар махтал!”— диэбитэ, ама, хайа Сунтаар киһитин сүрэҕин-быарын ортотунан киирбэт буолуой?!
Мин, бу суруйуу ааптара, айанньыттар бөлөхтөрүгэр баарбын. Дьоммут айаннара харгыстаннаҕына, туох эрэ мэһэй баар буолан айанньыттарбыт сүтэн хааллахтарына айманыы, таайыы, куолулааһын буолабыт. Арыт мөҕүттэн да, этиһэн да ылабыт, айманыы бөҕө буолабыт. Ол барыта биһиги уолаттарбытыгар ыалдьарбытыттан, кинилэр айаннарын сэргиирбититтэн, сэҥээрэрбититтэн буолар. Онон уолаттар сибээстээх сиргэ тиийдигит даҕаны, кыра да иһитиннэриини биэрэн иһиҥ. Тыа сирин сылгыһыт эр дьоно эһигини кытта тэҥҥэ айаннаһа сылдьаллар. Оннооҕор мин аты ыраахтан таптыы көрөр киһи эһигини уонна дьөһөгөй аттаргытын олус сайыһа хааллым.
Айаҥҥыт аартыга аһаҕас буоллун, күндү ыраах Тымныы полюһун Өймөкөөн хорсун сылгыһыттара! Аартык аайы көрсөр аҕыс уон аҕыс моһоллору араас ааһар албаһынан мүччү түһэн, дойду тэбэр сүрэҕэр — күннээх Москубаҕа аттаргытын эрэллээхтик хаамтаран киириҥ, сыалгытын ситиҥ!«
Уолаттар киэһэ хонуктарыгар Хадан нэһилиэгэр тиийдилэр. Онно эмиэ олус иһирэх көрсүһүү буолла.
Өймөкөөн сылгыһыттара Дугуйдан Винокуров уонна Мичил Неустроев ыраах айаннарын, кырдьык, Саха сирэ барыта кэтии олорор.
Уолаттар биир дойдулаахтара, Өймөкөөн улууһун Тарын нэһилиэгиттэн төрүттээх Өймөкөөн аатырбыт 1-кы гильдиялаах атыыһыта Ньукулай Кырбаһааҥкын удьуора, меценат Александр Кривошапкин аттарын моонньугар спутниковай моойторугу кэтэрдибитэ сылгыһыттар айаннарын, ханна тиийбиттэрин көрдөрөн иһэр.
Онон уолаттарбыт ханна тииийэллэрин санаа хоту билэ олоруохпут. Этэҥҥэ айаннааҥ, саха сылгытын тургутар ыраах айаҥҥа туруммут эрэнэр ыччаттарбыт!
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат.
Хаартыска уонна видео: батсааптан