«Өймөкөөн халлаанын анныгар» быыстапка ыҥырар

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

 Емельян Ярославскай аатынан Хотугу норуоттар устуоруйаларын уонна култуураларын судаарыстыбаннай түмэлэ 2019 сылтан  Саха АССР тэриллибитэ 100 сылын чэрчитинэн улуустар мусуойдарын кытта бииргэ үлэлэһэн,  оройуоннар олохторун-дьаһахтарын кэпсиир быыстапкалары тэрийэллэр.

34 улуус уонна 2 куорат уокуругун устуоруйаларын, култуураларын, биллиилээх дьоннорун туһунан кэпсиир быыстапканы маҥнайгынан Хаҥалас улууһа саҕалаабыта.

Бу күннэргэ «Өймөкөөн халлаанын анныгар»  («Под небом Оймяконья») диэн суолталаах быыстапка үлэтин саҕалаата. Тымныы полюһунан биллэр Өймөкөөн оройуона бэйэтин туһунан билиһиннэрбит 19-с улууһунан  буолла. Бу туһунан иһитиннэрэн туран, Емельян Ярославскай аатынан түмэл дириэктэрин наукаҕа солбуйааччы Айталина Решетникова суолталаах быыстапканы үөрүүлээх быһыыга-майгыга арыйда.

— Урукку сылларга өрөспүүбүлүкэ атын улуустарын курдук,  Өймөкөөн улууһа үбүлүөйдээх сыла 1930 сылынан ааҕыллар этэ. Онтон кыраайы үөрэтээччи, улуус Бочуоттаах гражданина Тамара Васильева улуус туһунан  кинигэ суруйаары,  архыыпка үлэлэһэ сылдьан, оройуон устуоруйатыгар сыһыаннаах бэрт суолталаах докумуону булан ылбыта. Ол  Өймөкөөн буолаһа Байаҕантай улууһуттан Бороҕон уонна Өймөкөөн нэһилиэктэрин бары аҕа уустарын ылан туран арахсарын туһунан, Максим Аммосов бэрэссэдээтэллээх Дьокуускай оройуонунааҕы Ревком 17 №-дээх боротокуола этэ. Бу докумуоҥҥа олоҕуран, улуус уопсастыбаннаһа өрөспүүбүлүкэ салалтатыгар Өймөкөөн улууһун төрүттэммит сылын 1920 сылтан ааҕарга туруорсуутун, Ил Дархан ылыммыта.  Хомойуох иһин, үбүлүөйдээх сыл  бары тэрээһиннэрэ сыстыганнаах дьаҥ өрө туран тохтотуллан, куйаар ситимин нөҥүө ыытыллыбыттара. «Өймөкөөн халлаанын анныгар»  («Под небом Оймяконья») диэн суолталаах быыстапка улуус 100 сылын чэрчитинэн 2020 сылга манна кэлэн туруохтаах этэ да, пандемиянан сибээстээн, тэрээһин көһөрүллүбүтэ. Онон бу күннэргэ уочараппыт кэлэн, Өймөкөөн улууһун олоҕун-дьаһаҕын, устуоруйатын кэпсиир быыстапканы арыйар үөрүүлээх түгэммит үүннэ, — диэн бэлиэтээтэ улуус баһылыга Иннокентий Сивцев быыстапка аһыллыытыгар.

Тэрээһиҥҥэ  Халыма-Индигиир уокуругуттан Ил Түмэн народнай дьокутаата Сахамин Афанасьев, Дьокуускай куорат дууматын бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Евдокия Евсикова, социологическай наука доктора Ульяна Винокурова, медицинскэй наука доктора Снежана Слепцова, РФ уонна СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Раиса Кулаковская, «Саха» НКИХ «Хотугу сулус» бырайыагын салайааччыта, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ  Татьяна Гоголева, Өксөкүлээх Өлөксөй бииргэ төрөөбүт убайын Иван Кулаковскай-Оонньуулаах Уйбаан сиэнэ, СӨ үтүөлээх бырааһа Клара Кулаковская-Яковлева,  экэнэмиичэскэй наука кандидата Василий Винокуров,  нэһилиэктэр баһылыктара, Өймөкөөнтөн төрүттээх  Дьокуускай куорат олохтоохторо кыттыыны ыллылар.

Ил Түмэн дьокутаата Сахамин Афанасьев быыстапка суолтатын бэлиэтээтэ:

— Өймөкөөн улууһа бырамыысаланнас уонна ттыа хаһаайыстыбата биир тэҥник сайдан иһэр улууһунан эрэ буолбакка, кэрэ айылҕатынан, духуобунас уонна култуура үйэлээх үгэстэрин, «Өймөкөөн — Тымныы полюһа» диэн туристическай бренди инники күөҥҥэ тутан илдьэ сылдьар улууһунан буолар. Кэрэхсэбиллээҕэ баар, өймөкөөннөр бу үтүө үгэстэрин көлүөнэттэн көлүөнэҕэ тиэрдэн иһэллэр.  

Өймөкөөн аатырбыт 1-кы гильдиялаах атыыһыта Николай Кривошапкин-Ньукулай Оҕонньор — Өймөкөөн улууһун эрэ буолбакка, Саха сирин бүттүүнүн киэн туттуута. Өймөкөөн улууһа Алексей Кулаковскайы-Өксөкүлээх Өлөксөйү кытта ыкса сибээстээх. Бу ыраах, суола-ииһэ суох хоту улууска саха улуу бөлүһүөгэ сэттэтэ кэлэн барбыта. Томторго Үрэх төрдө диэн сиргэ анаан Ил-Эйэ Ыһыаҕын ыспыта, ытык сэргэлэри туруорбута. Бу икки улуу дьонтон саҕаланар Өймөкөөн улууһун билиһиннэрэр быыстапка. Кыраайы үөрэтээччи Тамара Васильева кинилэр тустарынан анаан үөрэтэр,чинчийэр үлэни ыытар киһинэн буолар. Быыстапкаҕа Өксөкүлээх Өлөксөй уонна Ньукулай Кырбаһааҥкын сундууктара, Ньукулай Оҕонньор соторутааҕыта көстүбүт чуораана дьон көрүүтүгэр турдулар.

Өймөкөөнү Тымныы полюһун быһыытынан аан дойдуга аатырдыбыт чинчийээччи геолог Сергей Обручев, саха биллиилээх суруйааччыта, литературнай кириитигэ Николай Заболоцкай-Чысхаан, көмүс хостуур «Индигирзолото» ГОК устуоруйата,

Арассыыйаҕа соҕотох сурьманы хостуур «Саарылах-сурьма» курдук бырамыысаланнас тэрилтэлэрин туһунан кэпсиир истиэндэлэр, Өймөкөөҥҥө тэриллибит Сталин саҕанааҕы ГУЛАГ 35 лааҕырдарын уонна АлСиб устуоруйатын «тыыннаах» эспэнээттэрэ,

Тымныы полюһа Өймөкөөн туристическай бренд устуоруйатын кэпсиир истиэндэ

уонна Тымныы хаһаайына Чысхаан бэйэтэ — бу барыта Өймөкөөн улууһун туһунан кэпсиир быыстапкаҕа турдулар.

Кыраайы үөрэтээччи Мария Боярова өр сыллаах ыыппыт үлэтин — Өймөкөөн оройуонугар тэриллэ сылдьыбыт ГУЛАГ лааҕырдарын туһунан кэпсээтэ.

АлСиб тиэмэтигэр хорутуулаахтык үлэлэһэр Спиридон Слепцов Өймөкөөн оройуонугар Аҕа дойду Улуу  сэриитин кэмигэр  байыаннай сөмөлөттэр түһэр аэродромнарын туһунан билиһиннэрдэ.

Быыстапканы көрө кэлбит дьон улуус сайдыытыгар кылааттарын киллэрбит баһылыктары, дьокутааттары, кинилэр ааттарынан ааттаммыт оройуон биллиилээх дьоннорун туһунан матырыйааллары билистилэр.

Суолталаах тэрээһиҥҥэ Өймөкөөн улууһун устуоруйатын үөрэтиигэ улахан үлэни ыыта сылдьар кыраайы үөрэтээччилэри чиэстээтилэр.

РФ үтүөлээх учуутала, Арассыыйаҕа соҕотох оскуола иһинэн ГУЛАГ лааҕырдарын туһунан кэпсиир кыраайы үөрэтэр литературнай мусуойу тэрийбит, икки учуонай оҕону иитэн таһаарбыт (медицинскэй наука доктора Снежана Слепцова уонна биологическай наука кандидата Спиридон Слепцов), кыраайы үөрэтээччи уонна чинчийээччи Өймөкөөн улууһун Бочуоттаах гражданина Мария Бояроваҕа,

Өймөкөөҥҥө туризмы сайыннарыыга кылаатын киллэрбит, омук туристарын ийэлээтэр ийэлэрэ (70 планета араас дойдутуттан кэлэн бардылар, тохсунньуга Тымныы полюһугар ыалдьыттаары, от ыйыттан кини ыалдьыттары түһэрэр дьиэтигэр халыҥ  уочарат), аатырбыт кыраайы үөрэтээччи, чинчийээччи, Өймөкөөн улууһун Бочуоттаах гражданина Тамара Васильеваҕа,

кэскиллээх кыраайы үөрэтээччи, чинчийээччи  Өймөкөөҥҥө АлСиб устуоруйатын  үөрэтэр, улуус топонимикатын ымпыгар-чымпыгар диээри үөрэтэппит, хас да дириҥ ис хоһоонноох кинигэ  ааптара, биологическай наука кандидата Спиридон Слепцовка

улуус баһылыга Иннокентий Сивцев өйдөбүнньүк сыаналаах бэлэхтэри туттарда. Бу күн СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Н.М. Заболоцкай аатынан  Томтор нэһилиэгинээҕи кыраайы үөрэтэр мусуойу төрүттээбит, өр сылларга дириэктэринэн үлэлээбит Розалия Дягилева уонна Уус-Ньаратааҕы кыраайы үөрэтэр мусуой дириэктэрэ Светлана Закусило туһунан бэрт иһирэх тыллары эттилэр. Онон бу күн кыраайы үөрэтээччилэр «сулустаах чаастара» умайда, кинилэр үлэлэрин түмүгэ Өймөкөөн улууһун туһунан кэпсиир суолталаах быыстапката буолан, дьон-сэргэ билиитигэр, көрүүтүгэр турда. Өймөкөөн улууһун ыччаттара Тымныыны уруйдаан, анал дьүһүйүүнү турордулар.

«Өймөкөөн халлаанын анныгар» быыстапка эспэнээттэрэ тохсунньу  31 күнүгэр диэри Емельян Ярославскай аатынан Хотугу норуоттар устуоруйаларын уонна култуураларын судаарыстыбаннай түмэлигэр туруохтара. Кэлиҥ, сылдьыҥ, көрүҥ, сэргээҥ.

Елена ПОТОЦКАЯ, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru

Хаартыска — Спиридон Слепцов уонна ааптар түһэриитэ.

 

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0