…Салыбырас илиитинэн ыстакааннаах ууну тутан олорор ытык кырдьаҕас 2015 сыл ыам ыйын 5 күнүгэр муниципалитет дьаһалтатын салайааччылара киниэхэ өр сылларга ыра санаа оҥосто сылдьыбыт “Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа” дастыбырыанньаны туттарар түгэннэригэр ытамньыйан ылбыта.
Елена ПОТОЦКАЯ «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Буолумуна, тоҕус уон сааһын лаппа ааспыт ытык кырдьаҕас Николай Шевченко сэриигэ кыттыбытын туһунан докумуоннарын сүтэрэн, ону хайдах да дакаастыыр кыаҕа суоҕуттан Улуу Кыайыы күнүн убаастанар бэтэрээннэри кытта буолбакка, 70 сыл устата соҕотоҕун бэйэтэ эрэ бэлиэтиирэ. Бу кэмҥэ Николай Александрович бэйэтиттэн араарбатах саһарбыт хаартыскаларын төһөлөөх өр көрөн олороохтообутун сэрэйэҕин эрэ. Биирдэ ыала, сэрии кыттыылааҕын огдообото Зоя Ерохина оҕонньор дьиэтин хомуйа сылдьан, ол хаартыскалары булан ылбыта. Дьэ, ити түгэнтэн саҕаламмыта ытык кырдьаҕас олоҕун тосту уларыйыыта. Зоя Михайловна хаартыскалары улуустааҕы Бэтэрээннэр сэбиэттэрин салайааччытыгар Светлана Закусилоҕа тиийэн туттарбыта. Улуус кырдьаҕастара ытыктаан “Анатольевна” диэн ааттыыр киһилэрэ икки сыл устата араас көрдүүр үлэни ыытан, Улуу Кыайыы 70 сылыгар Николай Шевченкоҕа “Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа” дастыбырыанньаны биэрэри ситиспитэ. Билигин ытык кырдьаҕас сэрии кыттыылааҕын быһыытынан Дьокуускай куоракка олорор дьиэни ылла. Оттон тыыл бэтэрээнэ Екатерина Мельниченко эмиэ Анатольевна өҥөтүнэн “Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕын огдообото” статустанна. Светлана Закусило аны биир кырдьаҕас “Ленинград блокадатын кыттыылааҕа” статуһу биэрэллэригэр көрдөспүт сайабылыанньатыгар көрдүүр үлэни ыытар.
Свелана Закусило сүрүн үлэтэ — улуустааҕы кыраайы үөрэтэр музей директора. Биллэрин курдук, Өймөкөөн Сталин ГУЛАГын лааҕырдарын быһыытынан историяҕа киирбитэ. Ол да иһин буолуо, манна Аҕа дойду сэриитин кэнниттэн сэбиэскэй аармыйа эписиэрдэрэ уонна саллааттара кэлэн хаайыыга сыппыттара. Уларыта тутуу кэнниттэн репрессияҕа түбэспит сэрии уонна тыыл бэтэрээннэрин сырдык ааттарын оҕолоро тилиннэрэн эрэллэригэр улуустааҕы бэтэрээннэр сэбиэттэрин салайааччыта Светлана Закусило өҥөтө сүҥкэн. Улуустааҕы бэтэрээннэр сэбиэттэрин салайааччы улуус киинигэр олорон эрэ хас биирдии нэһилиэк бэтэрээнин олоҕун олохтоох баһылыктар нөҥүө билсэ, бэтэрээннэрин хас биирдии кыһалҕаларын быһаара олорор. Ол иһин тыа сиригэр олорор тыыл бэтэрээннэрэ Светлана Закусилоны “биһиги дьолбутугар төрөөбүт аанньал” диэн махтана ахталлар. Өймөкөөн улууһун бэтэрээннэрин сэбиэтин Светлана Закусило салайар буолуоҕуттан ыла, улуус ытык кырдьаҕастарыгар болҕомто биллэ ууруллар буолла. Кини бэтэрээннэр сэбиэттэрин салайар үлэҕэ хайа күн киириэҕиттэн хас биирдии сэрии бэтэрээнин уҥуоҕун чөлүгэр түһэрииттэн саҕалаабыта. Аҕа дойду сэриитин кыттыылаахтарын уҥуохтарын кэнники биэс сылга анаан саҥардан эргиттилэр. Ол курдук, Светлана Закусило сүүрэн-көтөн, улуустааҕы көмүс хостуур тэрилтэлэр 52 сэрии кыттыылааҕын көмүс уҥуоҕар мрамор пааматынньыктары туруордулар.
Өймөкөөн улууһунааҕы бэтэрээннэр сэбиэттэрэ кэлиҥҥи сылларга араас хайысхалаах үлэни ыытар. Ол курдук, улууска волонтердар этэрээттэрэ тэриллэн үлэлиир. Бу түмсүүгэ эдэр исписэлиистэр уонна улуус киинин оскуолаларын үрдүкү кылаастарын үөрэнээччилэрэ – барыта отучча эдэр дьон бааллар. Кинилэр бэтэрээннэр дьиэлэрин өрөмүөнүгэр араас субуотунньуктары ыытталлар, ытык кырдьаҕастарга анаан кинилэр олохторун чэпчэтэр кэккэ акциялары тэрийэллэр.
Бэтэрээннэр сэбиэттэрэ кыаммат кырдьаҕастарга өрүү материальнай көмө оҥорор, хас биирдии бэтэрээн үбүлүөйүгэр бэлэх оҥорон үөрдэр. Балыыһаҕа эмтэнэ барааччы, медицинскэй тэрилгэ наадыйааччы эмиэ бэтэрээннэр сэбиэттэрэ суох сатаммат. Улуустааҕы бэтэрээннэр сэбиэттэрин салайааччы Светлана Закусило улуус көмүсчүттэрин тэрилтэлэрин кытта ыкса сибээһи тутуһар буолан, ыстарааталлар улуус кырдьаҕастарыгар үбүнэн көмөлөһө олороллор. Холобура, “Янтарь” ыстарааталлар артыаллара сыл аайы көмүс сууйуутуттан киирбит бастакы дохуотун харчытыттан бэтэрээннэр сэбиэттэрин счетугар угар.
Дьоҥҥо эрэ барытыгар дууһатынан ыалдьар нуучча дьахтара Светлана Закусило Өймөкөөн улууһун кырдьаҕас олохтооҕо. Оччолорго эдэркээн кыыс Чита куораттан кэргэнигэр Юбилейнай бириискэҕэ көһөн кэлбитэ. Ол кэмтэн ыла 42 сыл ааста. Ол да иһин буолуо, Өймөкөөнү иккис дойдутунан ааҕар.
– Тымырбар үс омук: осетин, бүрээт, нуучча хаана сүүрэр буолан буолуо, 53 араас омук олорор интернациональнай куттаах Өймөкөөммүн туох да ааттаахха биэрбэппин, — диэн бэлиэтиир Светлана Анатольевна. Дьиэ кэргэнин үгэстэрин туһунан ыйыппыппар, сэһэргэһээччим: “Дьэ, соһуйарыҥ буолуо, уу сахалыы үгэстээхпит. Дьиэ кэргэн бэлиэ түгэннэригэр аал уоппутун аһатабыт, убаһа, таба этин эрэ сиибит, ис миинин күндүркэтэбит, саламааты таптаан сиибит. Чугас доҕотторум сахалар буолан, бу норуот үгэһэ мин дьиэ кэргэммэр кытта иҥмит, — диэн кэпсиир.
Аал уотун тигинэччи оттон алгыс ылар, ис буотараҕын уонна саламааты таптаан астыыр нуучча дьахтара Светлана Закусило биир дойдулаахтарын, өймөкөөннөр, тустарыгар өссө да сүүрэ-көтө сылдьыа буоллаҕа.
Елена ПОТОЦКАЯ «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru