Араас хайысхалаах мусуой үгүс: кыраайы үөрэтэр, байыаннай, техническэй, научнай историческай… Киһи ааҕа туруон сөп.
edersaas.ru
Ол эрээри оҕо саадын мусуойа баарын биир эмэ киһи билэрэ дуу? Өймөкөөн улууһугар Төрүт нэһилиэгэр командировкаҕа сылдьан төрөппүт уонна оҕо күүһүнэн кыраайы үөрэтэр мусуой баарын көрөн олуһун сөхпүтүм. Уһуйаан экспонатынан баай да баай. Кэрэхсэбиллээҕэ, төрөппүттэр маны барытын бэйэлэрин эт илиилэринэн оҥорбуттар. Холобура, бу кус хартыыната көннөрү уруһуй буолбатах. Көҕөн түүтүттэн оҥоһуллубут буолан, оҕо болҕомтотун ордук тардар. Ол иһин «Төрөөбүт дойдубут көтөрдөрө» диэн тиэмэҕэ бу хартыына «күннүүр» — оҕо интэриэһиргээбит хараҕа мантан арахпат.
Булчут аҕалар мастан ынах, сылгы да оҥорон аҕалаллар эбит. Оттон маннык балыгы улахан да мусуойдарга булбаккын. Төрүт нэһилиэгин булчут аҕалара уонна эһээлэрэ оҕолорун, сиэннэрин кытта айар дьоҕурдара арыллар, «мусуойбутун өссө тугунан байыттарбыт» диэн санаалаахтар.
Уһуйаан мусуойун кыһыннары-сайыннары күөх үүнээйи киэргэтэр. Оттон оҕо саадын истиэнэлэрин иитээччилэр бэйэлэрэ уруһуйдаан киэргэтэллэр.
Кэлиҥҥи кэмҥэ төрүччүнү оҥорууну оҕоҕо кыра сааһыттан быһаарар, кэпсиир, ирдиир буоллулар. Оттон дьиэ кэргэн гиэрбэтин оҥорууну төрүттэр баһылаабыттара ыраатта. Билигин эдэр ыал барыта гиэрбэлээҕэ — оҕо саадын үтүөтэ. Мусуойга ыал гиэрбэтэ кырачаан оҕо саадыгар атыллаатын кытта оҥоһуллан бэлэхтэнэр.
Төрүт уһуйаанын иитээччилэрэ өссө биир бэртээхэй үгэһи олохсуппуттар. Ол — оҕо биһигэ. 90-c сыллартан хас биирдии оҕо саадыгар киирэр оҕо төрөппүтэ мусуойга оҕо биһигин макетын оҥорон кэлэр эбит. Билигин бу экспонаты бэлэхтээбит оҕолор бэйэлэрэ үлэһит, устудьуон буолан сылдьаллар. Оттон кинилэр төрөппүттэригэр мусуойга аҕалбыт бастакы биһиктэрэ оҕо саас күндү өйдөбүнньүгэ буолан турар.
Төрүт оҕо саада быйыл 60 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиир. Биллэн турар, ыалдьыттар, бастатан туран, уһуйааннарын мусуойугар тиийиэхтэрэ. Кинилэргэ күндү экспонаттара оҕо саастарын саамай дьоллоох кэмнэрин бэлэхтиэхтэрэ.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ», edersaas.ru
Хаартыскаҕа ааптар түһэриитэ.