Бүгүн күнүс 3 чаастан Үөһээ Бүлүү сэлиэнньэтигэр “Хотун Бүлүү” монумент туруоруллубута 50 уонна Улуу Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин 100 сылларын уруйдаан-айхаллаан, ахтан-санаан, өрүскэ анаммыт соҕотох өйдөбүнньүк аттыгар улуус таһымыгар миитин тэриллиэ.
Бу сүдү оҥоһугу лоп курдук үйэ аҥаарын анараа өттүгэр, 1967 сыллаахха, биэлсэр идэлээх култуура үлэһитэ Анисим Прокопьев уонна худуоһунньук үөрэхтээх учуутал Егор Крылатов айбыттара. Казах суруйааччыта Калаубек Турсункулов “Пароль: “Здравствуй, Якутия!” диэн эссе-романыгар “Хотун Бүлүүнү” гранит таастан чочуллан оҥоһуллубут диэн хоһуйбута. Оннук тупсаҕай көстүүлээх буоллаҕа. Дьиҥэр, 6 миэтэрэ үрдүктээх, 50 туонна ыйааһыннаах бетон монумент ханна, хайдах оҥоһуллубутай?
Ааптардартан биирдэстэрэ – Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, ССРС Худуоһунньуктарын сойууһун чилиэнэ, РСФСР Тимир уустарын сойууһун чилиэнэ, САССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Үөһээ Бүлүү улууһун уонна Далыр нэһилиэгин ытык киһитэ А.Г.Прокопьев (хомойуох иһин, кини быйыл кулун тутар 26 күнүгэр 92 сааһыгар олохтон туораабыта) суруналыыс Виталий Поповка биэрбит интервьюта “Коммунизм сардаҥата” (билиҥҥинэн “Үөһээ Бүлүү”) хаһыат 1984 сыл бэс ыйын 23 күнүнээҕи нүөмэригэр бэчээттэммитэ. Онно Анисим Григорьевич маннык кэпсээбитэ:
“Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин 50 сылын көрсө иитиллэр эбэбитин искусство тылынан айхаллаан, үйэлээх оҥоһугунан бэлиэтиир санаанан салайтаран, оскуола худуоһунньуга Егор Крылатовтыын сүбэлэһэн монумент эскиһин оҥорбуппут. Эскиһи оройуон салалтата биһирээн, бары өттүнэн көмө оҥорбута. Өргүөт Алтаныгар баар туой буору хаһыыга уонна тиэйиигэ Василий Кынатов салалтатынан 15 киһилээх биригээдэ үлэлээбитэ. Пионердар дьиэлэригэр хос биэрбиттэригэр маҥнай үс миэтэрэ үрдүктээх макет оҥорон, дьиэ үрдүгэр уонна эркиннэригэр туттартаабыппыт. Иккиэйэх киһиэхэ чэпчэкитэ суох үлэ этэ. Кыттыгаһым төһө даҕаны худуоһунньук үөрэхтээҕин иһин, урукку өттүгэр улахан монумены оҥорбут үөрүйэхпит суох буолан, ыарырҕаппыппыт. Ону аахсыбакка, харса суох үлэлээбиппит. Хас туонна алебастры, цемени, туойу мэһийбиппитин бэйэбит даҕаны билбэппит. Райком уонна райсовет аппараатын үлэһиттэрэ, оскуола үөрэнээччилэрэ субуотунньуктаан, монумент туруохтаах сирин бетоннаабыттара. Биһиги аҕыс ый устата үлэлээн, сыбаан, киэп устан, монумены бүтэрбиппит уонна бэлэм постамеҥҥа илдьэн олордубуппут. Бу үлэҕэ барыта, матырыйаалын ааҕан туран, 7 тыһ. солк. суумалаах үп ороскуоттаммыта”.
Аһаҕас халлаан анныгар үйэ аҥаара турбут бетон оҥоһук дэлби кэбирээтэ, сотору сууллар кутталлаах. Улуус дьаһалтата быйыл сайын Манчаары оонньууларын көрсө саҥа стадион тэллэҕэр “Үс хоһуун” монумены туруорарыгар биир күдьүс уларытарга былааннаабыта, үлэ кээмэйэ улаханынан уонна бириэмэ ыгымынан, кыайтарбата. Улуус салайааччыларыттан – баһылыгы тутуу, экономика боппуруостарыгар солбуйааччы Сергей Кылбановтан уонна Улуус Мунньаҕын бэрэссэдээтэлэ Семен Михалевтан туоһуласпыппын: “Аны саас тутуу сезона саҕаланнар эрэ, эргэни көтүрэн, ол оннугар туруоруохпут”, – диэтилэр. Боруонсаттан кутуллубут монумент бэлэм турар үһү. Маны урукку макетын үүт-маас үтүктэн, Үөһээ Бүлүү скульптор уолаттара Николай Чоччасов уонна Данил Чучайцев оҥорбуттар. Николай маҥнайгы бырайыак ааптара А.Г.Прокопьев сиэнэ буолар. Онон эһэтин айымньытын үйэтиппитэ кэрэхсэбиллээх.
Василий НИКИФОРОВ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru