1986 сыл муус устар 26 күнүгэр аан дойдуга саамай улахан ядернай саахал тахсыбыта. Чернобыль атомнай-электрическай станциятын саахала 20-с үйэ саамай улахан техногеннай саахалынан ааттаммыта.
Ити сыл муус устар 25 күнүгэр АЭС үлэһиттэрэ төрдүс энергоблогы былааннаммыт өрөмүөнүгэр анаан тохтоторго бэлэмнэммиттэрэ. Ол кэмҥэ эксперимент оҥоһуллуохтааҕа. Диспетчердэр бытаараннар, реакторы тохтотуу хаста да көһөрүллүбүтэ, ол түмүгэр реактор кыамтатын салайарга ыарахаттар үөскээбиттэрэ.
1 чаас 24 мүнүүтэҕэ реактор кыамтата эмискэ улаатан, кыайан хонтуруолламмакка, дэлби тэбиилэр тахсыбыттара. Саахал түмүгэр, тулалыыр эйгэҕэ олус элбэх радиоактивнай бэссэстибэлэр быраҕыллыбыттара. Аҥардас Арассыыйа иэнигэр 30 мөлүйүөн нэһилиэнньэлээх 19 региоҥҥа радиоактивнай киртийии бэлиэтэммитэ. Цезий-137 диэн дьааттаах бэссэстибэнэн киртийбит сир иэнэ 56 тыһыынча кв. км. тэҥнэспитэ, онно 3 мөлүйүөн киһи олороро. 115 тыһыынча киһини тута көһөрбүттэрэ. АЭС үлэһиттэригэр, көһөрүллүбүт дьоҥҥо Славутич диэн саҥа куораты туппуттара. Бүтэһик энергоблок 2000 сылга диэри үлэлии турбута.
Бастакы үс ый иһигэр радиацияттан 31 киһи өлбүтэ. Кэлин уонунан тыһыынча киһи ыарахан ыарыылартан суох буолбуттара.
Саахалы туоратыы бастакы уонна саамай сэрэхтээх күннэригэр 100 тыһыынча киһи үлэлээбитэ. Онтон саахал кэнниттэн үс сыл иһигэр 30 килэмиэтирдээх зона иһигэр 250 тыһыынча киһи үлэлээбитэ. Кинилэр саахал содула кыччыырын туһугар бэйэлэрин харыстаммакка сыраласпыттара. Бу кэнниттэн радиация таһымын хонтуруоллуурга, нэһилиэнньэ сүһүрүүтүн кыччатарга, реабилитациялыырга, медицинскэй көмөнү оҥорорго, социальнай көмүскэлгэ тус сыаллаах судаарыстыбаннай бырагыраамалар үлэлээн барбыттара.
Холобур, 1244-1 №-дээх уонна 175 №-дээх федеральнай сокуоннар чэрчилэринэн, кинилэргэ көмө сэттэ көрүҥэ оҥоһуллар.
Саха сиригэр Чернобыль, “Маяк” уонна Семипалатинскай полигоннарын саахалларын содулун туоратыыга үлэлэспит, радиация сардаҥаларыттан доруобуйалара эмсэҕэлээбит 110 киһи олорор.
Ангелина ВАСИЛЬЕВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска: интэриниэттэн