Ипотека бырыһыана кыччыыр, дьиэ сыаната ыарыыр

Сайын дьиэ атыылыырга уонна атыылаһарга тоҕоостоох кэм тосхойор. Үгүс дьон халлаан сылаас кэмигэр уоппуска саҕана наҕылыччы көһө сатыыллар. Билигин Уһук Илин олохтоохторугар (элбэх оҕолоох ыалга уонна гектар сир ылбыт дьоҥҥо) ипотека бырыһыана муҥутаан 2% диэ­ри түһэн, атыылаһааччы өссө элбиэҕэ. Оттон дьиэ сыаната сыл ахсын араас төрүөтүнэн үрдээн иһэр.

edersaas.ru

Дойду үрдүнэн саамай ыарахан сыаналаах дьиэ-уот Москваҕа (1 м² 220 031 солкуобай), Санкт-Петербурга (1 м² 116 396 солкуобай) уонна Хара муора кытылыгар курортнай куораттарга, итиэннэ Владивостокка (1 м² 118 336) солкуо­байга  атыыланар.

Оттон саамай чэпчэки кыбартыыра Брянскай уобаласка 1 м² 27 083 солкуобай, Ставропольскай кыраайга 26 960 солкуобай, Калмыкияҕа 25 200 солкуобай, Ингушетияҕа 25 471 солкуобай баар. Ол аата 1 хостоох дьиэни мөлүйүөн иһинэн-таһынан ылыахха сөп.

Дьокуускайга саҥа тутулла турар дьиэлэргэ 1 м² сыаната 70000-92000 солкуобайга тиийэр. Урут дьон олоро сылдьыбыт дьиэтигэр хас сыллаахха тутуллубутуттан көрөн,  сыана 65000-95000 солкуобай.

Александр Климентов, баайы-­дуолу сыаналыыр үлэһит:

—  Мин бу эйгэҕэ сыана быhааччынан 1994 сылтан үлэлии сылдьабын, ол тухары тэрилтэбит 3 улахан кириисиһи туораата. Дуоллар 30 солкуобайтан 60 солкуобайга өрө көтөн, саамай ыарахан кириисис  2015 сыллаахха саҕаламмыта уонна күн бүгүҥҥэ диэри бара турар. Кыбартыыра сыаната ол кэнниттэн түспүтэ, ипотека ыстаапката 15-20 % диэри үрдээбитэ. Нэһилиэнньэ улахан аҥаара кирэдьиит ыларын тохтоппута, ол иһин РФ Бырабыыталыстыбата кэтэһэн көрөн баран, бырыһыан ыстаапкатын түһэрэн киирэн барбыта.

2019 сыл от ыйын 1 күнүттэн өлүүлэһэн тутууга уларыйыы киирэрин туһунан кэпсээбиттэрэ ыраатта. Ол иһин дьиэ-уот ырыынагар сыананы өссө былырыын үрдэппиттэрэ. Тутуу тэрилтэлэрэ ити сокуоҥҥа кыайан киирсибэккэ, моҥкуруут барбыттара.  Аҕыйах сыллаа­ҕыта биир м² 45 000-65 000 солкуобай этэ, билигин сыана 70 000-80 000 солкуобайы куоһарда.

Дьыл кэмин кэтээн көрдөххө, Дьокуускайга сыана долгун курдук өрө тахсан иһэр, сыл ахсын от ыйыттан саҕалаан эбиллэр, онтон күһүөрү өссө үрдээччи. Билигин саҥа дьиэҕэ уонна дьон урут олоро сылдьыбыт дьиэтигэр сыана 10 % диэри үрдээтэ. Дьиэ сыаната оро­йуонуттан, этээһиттэн, хосторун иһинээҕи былааныттан, өрөмүөнүттэн улахан тутулуктаах.

Биллэн турар, куорат киин сиригэр дьиэ-уот сыаната ыарахан: 1 м² 100 000 солкуобайга тиийиэн, аһары барыан сөп. Ол эрэн, манна миэстэ бүтэн, тутууну ыытарга сир суоҕун кэриэтэ. Тутааччылар сыананы  түһэрбэттэр,   ким төһө харчылааҕынан көрөн туталлар, 3-4 хампаанньа үрдүк хаачыстыба­лаах бары өттүнэн олорорго табыгас­таах тупсаҕай дьиэни тутан таhаарар. Оттон атыттар чэпчэки өттүн батыһан, сүүһүнэн кыараҕас иэннээх кыбартыыралары кымырдаҕас уйатын курдук тутан таһаараллар.  Билигин ким харчыта туохха эппиэттэһэринэн дьиэлэнэр.

Дьиҥэр, дьиэ-уот тутуутун орос­куота икки төгүл кыра, тутааччылар барыс ылар туһугар үлэлииллэр. 1 м² 80 000 солкуобайга ылалларын кэннэ, сыананы тоҕо түһэриэхтэрэй? Ол аата нэһилиэнньэ атыылаһар кыахтаах, үптээх-харчылаах диэн өйдөбүл үөскүүр. Бааннар онно тирэх буолан, эдэр ыалга 6 % ипотека биэрэллэр, ону ким ылыа суоҕай? Дьон харчыта тиийбэтэҕинэ, ипотека, ийэ хапытаала о.д.а. көмөлөһөр, онон нэһилиэнньэ үптээх-харчылаах курдук көстөр.  Итинтэн сылтаан, дьиэ сыаната үрдээн иһэр.

Ырыынакка, бастатан туран, нэһилиэнньэ атыылаһар кыаҕа сыананы оҥорор. Ипотека мөкү өрүтэ – 15-20 сыл иэскин сабарыҥ кэлин тиһэҕэр 3 кыбартыыраны атыыласпыт саҕа буолар, кирэдьиит бырыһыанын кытта үс бүк үрдүгү төлүүгүн.

Өскөтүн бааннар 50% сүрүн иэскин, 50% бырыһыан харчытын төлүүр кыраапыгы оҥороллоро буоллар, элбэх киһи ипотекатын эрдэ төлөөн бүтэриэ этэ. Ону баара ипотека ылбыт дьон 70  бырыһыаннарын, 30 % сүрүн иэстэрин төлүүллэр, ол иһин иэстэрэ кыччаабат, уонунан сылынан соһулла сылдьар. Дьон үксэ ипотекатын кыайан төлөөбөккө ыарырҕатан, үйэтин тухары баан хамначчыта буолар. Кыра дохуоттаах, биэнсийэлээх, араас төрүөтүнэн үлэтэ суох хаалбыт дьон иэстэн төлөрүйэллэрин туһугар,  дьон туһугар үлэлиир саҥа бырагыраамалар наадалар.

Дьиэ атыылаһааччыга   

Сыана кулун тутар-муус устар ыйга саамай чэпчээн турар кэмэ, онон сааһыары дьиэ атыылаһар ордук диэн сүбэлииллэр риэлтордар. Саамай чэпчэки сыаналаах дьиэ куорат кытыы оройуоннарыгар баар. Лифт үлэлээбэт дьиэтигэр, үөһээ этээс арыый чэпчэки буолар. 1 хостоох дьиэни кытта тэҥнээтэххэ, студия сыаната удамыр, ол эрэн, манна аһыыр, сынньанар, утуйар сир барыта биир хоско баар. Дьиҥэр, дьон үксэ оҕото үөрэнэр оскуолатыттан, үлэтиттэн чугас сиргэ дьиэ атыылаһа сатыыр.

Кэлин дьиэни атыылыы соруннахха, 1-2 хостоохтор атыыга түргэнник бараллар, 3-4 хостоох кыбартыыра бытааннык атыыланар. Саҥа тутуллан эрэр, эркинэ да бүтэ илик дьиэҕэ сыана арыый чэпчэки эрээри, тутааччылар болдьохторун уһатан биэриэхтэрин сөп, онон ол кэмҥэ олорор сирдээх, эбэтэр куортамныыр дьиэлээх буолуохха наада.

Урут дьон олоро сылдьыбыт дьиэтин атыылаһарга истиэнэни көтүрэн, хосторун уларыппыт, болкуону сылыппыт түгэннэригэр ону көҥүллүүр докумуон наада, ол кумааҕыта суох кэлин атыылыырга кэккэ күчүмэҕэйдэри көрсүөххэ сөп.

Дьиэни атыылыыр дьоҥҥо сүбэ

Саха дьонугар сайыҥҥы от үлэтэ үмүрүйбүтүн, сир аһа бүппүтүн кэннэ, күһүөрү балаҕан ыйыгар-алтынньыга сыана үрдүүр, атыылаһааччы ахсаана элбиир. Дьиэ түргэнник атыыланарын туһугар сыаната сөбүгэр буолуон наада. Хайа да атыыга сатаан барбат дьиэни сыанатын түһэрдэххинэ, боппуруос түргэнник быһаарыллыан сөп, ол эрэн, ырыынак сыанатыттан 30% ордук түһэрэр табыгаһа суох. Аны дьон аһара чэпчэки сыаналаах дьиэттэн сэрэхэдийэр, ол аата туох эрэ итэҕэстээх диэн.

Аныгы дьон ирдэбилэ улаатан, кыһын массыынаны туруорарга сылаас парковкалаах, улахан куукуналаах, киэҥ-куоҥ суунар, таҥас уурар хостоох кыбартыыралары хамаҕатык ылаллар.

Эргэ да дьиэни сууйан-сотон, киһи кута-сүрэ тохтуурун курдук оҥордоххо, атыыга барар дииллэр риэлтордар. Сороҕор биир дьиэ кэргэн иһигэр ким эрэ атыылыан, атын сиргэ көһүөн баҕарбат буолааччы, оччоҕо атыы эмиэ атахтаныан сөп. Онон атыылыы соруннахха, бары уопсай сүбэнэн биир санааҕа кэлэллэрэ ордук диэн сүбэ­лииллэр атыы-эргиэн үлэһиттэрэ.

Анна Соломонова, риэлтор:

— Өлүү­лэһэн тутууга улары­йыы киирэн, саҥа тутуллубут уонна дьон олорбут дьиэтигэр от ыйыгар сыана 7-10% үрдээтэ. Эспиэртэр сыана 20% үрдүөҕэ диэбиттэрэ даҕаны, саҥа тутулла турар дьиэҕэ 1 м² 80 000 солкуобайга атыылаһар, ол хаһан тутуллан бүтэрин  кэтэһэр, дьиэ куортамыгар эбии харчы төлүүр киһи аҕыйах. ХИФУ оройуонуттан саҕалаан, Водоканалга тиийэ дьиэ түргэнник атыыланар, сыаната да сөбүгэр үрдүк. 203-с микро-оройуоҥҥа, Автодорожнай уулуссаҕа саҥа кыбаарталга баар дьиэлэр атыыга үчүгэйдик бараллар.

Дьыл кэмиттэн тутулуга суох дьон атын куоракка көһөр кэмигэр, эбэтэр тутааччы түргэнник атыылаан, харчытын ылыан баҕарар түгэнигэр чэпчэки сыанаҕа атыылаһыахха сөп.

Түмүк  

Онон ипотека бырыһыана кимиэхэ эрэ түһэр курдук эрээри, дьиэ сыаната ыараатаҕына, барыта тэҥнэһэн тахсар. Бу санаан көрдөххө, дьон ипотекатын төлүүрүн таһынан, тутааччылар кирэдьииттэрин эмиэ уйунар. Хайдах? Саҥа дьиэни тутарга тутуу хампаанньалара баантан кирэдьиит ылаллар, ол төлөбүрүн дьиэ сыанатыгар «угаллар». Дьиэ сыанатыгар тутуу матырыйаалын таһынан, оробуочайдар хамнастара, баан кирэдьиитэ барыта киирэр. Хас да мөлүйүөннээх дьиэни атыылаһарга дьон баантан ипотека ылар, аны билигин ол иэһин төлүүр. Ол аата биир дьиэҕэ баан иккитэ кирэдьиит биэрэр: тутааччыларга, онтон атыылаһааччыларга. Түмүккэ ким барыыһыран тахсарый? Баан. Биир дьиэни иккитэ кирэдьииттээн, тутааччылары уонна нэһилиэнньэни өр кэмнээх иэскэ олордон. Онон атыылаһааччы тутааччылар кирэдьииттэрин уонна бэйэтин ипотекатын төлүүр. 15-30 сыл тухары.

Марианна Тыртыкова, «Саха сирэ»,  edersaas.ru