АЛРОСА хампаанньа үлэһитэ, улахан экскаватор машиниһа Илья Викторович Непомнящай бу күннэргэ Накыыҥҥа баахтаҕа үлэлиир болдьоҕо бүтэн, дойдутугар сынньана сылдьар. Түгэнинэн туһанан, кинини кытары ааҕааччыларбытыгар анаан кэпсэттибит.
edersaas.ru
Сөмөлүөтү хааччыйыыттан саҕалаан…
Илья Непомнящай Бүлүү улууһун Хампа сэлиэнньэтигэр күн сирин көрөн, онно улааппыта. Аармыйаҕа икки сыл Камчаткаҕа сөмөлүөттэри авиационнай-тиэхиньиичэскэй хааччыйыы батальонугар АКЗС-75 оператор-суоппарынан (истребителлэргэ кислород сапыраапкалыыр массыына) сулууспалаан кэлэн баран, сыбаарсык идэтин баһылаабыта. Арааһа, бу сэдэх идэттэн сиэттэрэн, тиэхиньикэҕэ дьоҕура сайыннаҕа. Эдэр киһи сири Сибиири да көрөөрү, дойдутуттан тэлэһийэн, элбэх сиргэ үлэлээбитэ. Ол иһигэр, Дьокуускайга “Лена” ГУП тэрилтэҕэ сыбаарсык-тиэхиньиктээбитэ. Биллэрин курдук, оччолорго хамнас да кыра буолан, дьиэ кэргэни иитэргэ уустуктардааҕын өйдөөбүтэ.
Үлэ биржатыгар учуокка туран, баахта ньыматынан үлэлэргэ эмиэ бэйэтин холонон көрбүтэ. Үстүү ыйга баахтаҕа баран үлэлиирэ. Маннык ньыманан үлэлээн, харчы өлөрүөххэ сөбүн өйдөөн, Мииринэй куоракка көһөн үлэлээбитэ. 2001 сылга диэри КСМ диэн тэрилтэҕэ ситиһиилээхтик үлэлээбитэ, сыбаарсыктаабыта.
АЛРОСА-ҕа айан
Ол сылдьан, Удачнайынан уо.д.а. сирдэринэн үлэлээбит, онтон Накыыҥҥа “дьаакырын бырахпыт” аймаҕа киһини көрсүбүтэ. Кини Илья Накыыҥҥа үлэҕэ боруобаланан көрөрүгэр сүбэлээбитэ. Уол үлэ арааһын билбит уонна туппутун ыһыктыбат майгылаах буолан, кэтэмэҕэйдии барбатаҕа. Этэргэ дылы, атахтара бэйэлэрэ каадыр отделыгар сирдээбиттэрэ. Хомойуох иһин, сыбаарсык миэстэтэ суох буолан биэрбитэ. “Экскаватор көмөлөһөөччүтүгэр наадыйабыт, докумуоннаргын хомуйан аҕал”, – диэбиттэрэ. Онуоха Илья урут үлэ биржатыгар тура сылдьыбыта уонна кууруска үөрэммитэ улаханнык көмөлөспүтэ. 1990-с сыллар саҥаларыгар Бүлүүгэ экскаватор-бульдозерист кууруһугар үөрэммитэ (үөрэх хаһан да таах хаалбат), онон баар докумуоннарын түргэнник хомуйбута. Бүлүүттэн баран докумуоннарын аҕалбытыгар көрөн баран, өссө омук бульдозерыгар үөрэнэригэр эппиттэрэ. Онон Илья 3 ый үөрэнэн, 2013 сыллаахха АЛРОСА-ҕа үлэлии киирэр дьолломмута.
Илья Непомнящай ол туһунан: “Билигин санаатахха, ол кэмҥэ хайдах эрэ барыта бэйэтэ табыллан испит эбит. Дьиҥэр, үөрэх төлөбүрэ эмиэ ыарахан ээ. Ону оччолорго хампаанньаҕа үлэһит наһаа наада кэмэ быһыылааҕа, босхо үөрэппиттэрэ. Онон, омук бульдозерыгар үлэлиир докумуоннаах, АЛРОСА курдук улахан тэрилтэҕэ үлэлиир бырааптана түспүтүм”, – диэн Илья АЛРОСА-ҕа бастаан үлэлээбит кэмнэригэр төннөн ылла.
Илья Непомнящай ити курдук, өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн толорсор, олохтоохтору үлэнэн хааччыйар бөдөҥ хампаанньаҕа экскаватор машиниһын көмөлөһөөччүтүнэн киирбитэ. Ити үлэлии сылдьан, аны 15 кубтаах омук экскаваторын кууруһугар үөрэнэн, улахан экскаваторга көһөн, күн бүгүҥҥэ диэри үлэлии-хамсыы сылдьар.
Экскаватор диэн…
Быһаччы эттэххэ, экскаваторщик үлэтэ чэпчэкитэ суох. Илья Викторович үлэлиир экскаваторын 2 этээстээх дьиэ үрдүгүн саҕа диэххэ сөп, 350 туонна ыйааһыннаах, 15 кубтаах хомуостаах. Быһа барыллаан, карьерга 30 туонна буору хаһар. Дьэ, маннык улахан экскаватор иһигэр киирэн, күҥҥэ 12 чаас тохтобула суох үлэлиир. Чаас аҥаара курдук бириэмэ эбиэттииргэ уонна тиэхиньикэни сапыраапкалыырга бэриллэр. Урут иккилии нэдиэлэ үлэлии-үлэлии сынньанар буоллахтарына, билигин хамсыгынан сибээстээн, баахтаҕа иккилии ый үлэлииллэр.
Илья Викторович, төһө да сынньалаҥар кэллэр, дьиэтигэр таах олорбот. Биллэн турар, дьиэтигэр-уотугар ис-тас үлэтин үмүрүтүөн наада. Ол быыһыгар, кыра да үлэ көһүннэҕинэ, сыбаарсыктыыр, ыҥырыыга сылдьар.
Накыыҥҥа – олохтоох каадырдар
Туох кистэлэ кэлиэй, урут сахалар маннык үлэҕэ соччо сыстыбат буоллахтарына, билигин Накыын үлэһиттэрин аҥаардара – олохтоох каадырдар.
“Киһи үөрэрэ диэн, ыччаттар элбэхтэр. Чугас буолан буолуо, чуолаан Ньурбаттан элбэх киһи үлэлиир. Биһиэхэ, Накыыҥҥа, үлэлии киириэн баҕалаах элбэх. Үөһээ ахтан аһарбытым курдук, мин үлэҕэ киирэр кэммэр миэхэ уонна уолаттарбытыгар суол бэйэтэ арыллан испит курдук буоллаҕына, билигин баҕардыҥ да үлэҕэ киирбэккин. Сорох уолаттары кытары кэпсэттэххэ, чуолаан ньурбалар, уончалыы сылы быһа үлэҕэ киирэ сатаабыт буолаллар. Онон, дьэ ылылыннахтарына, үөрэ-көтө үлэлииллэр.
Билигин Накыыҥҥа сүрүннээн оробуочай идэҕэ, бульдозериска, экскаваторщикка, силиэсэргэ, фабрика үлэһиттэригэр уо.д.а. наадыйар курдуктар.
Ким баҕарар толлубакка үлэлиир идэлэрэ. Сүрүнэ, куттанымыахха эрэ наада. Мин санаабар, саха киһитэ ордук дьоҕурдаах, ылынымтыа. Арассыыйа куораттарыттан, Башкирияттан, Иркутскайтан 18-19 саастаах эдэркээн ыччаттар баахтанан үлэлии кэлэллэр.
Күннээҕи эрэсииммит да чуолкай. Холобур, мин сарсыарда 5.45 диэки турабын. Суунан-тараанан баран, 6 чааска мэдиссиинискэй үлэһиттэргэ (күнүскү симиэнэлэр) тиийэбит. Мэдиссиинискэй үлэһит чинчийиитин ааһан баран, остолобуойга аһыы бараҕын (Манна даҕатан эттэххэ, чөл олох тутуһуллар. Хамсык суох эрдэҕинэ мэдиссиинискэй үлэһиттэр сарсыарда уонна киэһэ туруупка үрдэрэн бэрэбиэркэлииллэрэ).
Тото-хана аһаан баран, бөһүөлэктэн АБК үлэлии айанныыгын, үлэлиир сирбит тэйиччи, баахта-массыынанан уонча мүнүүтэнэн тиийэҕин. Үлэлиир бырамыысыланнай зонабытыгар кэлэн, АБК-тан нэрээт ылаҕын. Дьэ, ол кэнниттэн тиэхиньикэлэринэн ханна үлэлиирбитинэн тарҕаталлар. 8 чаас иннинэ үлэлиир массыыналарбыт номнуо кэлэн турар буолаллар, үлэлээн бараҕын. Киэһэ 7.30 бүтэҕин. Онтон симиэнэҕин туттарардыы тиэхиньикэҕин хомуйаҕын уонна олорор бөһүөлэккэр төннөҕүн. Үлэлээн бүппүппүт кэннэ экскаватордарбытын анал идэлээх дьон (баахтанан кэлбит “бэрэстэбиитэллэр” диэн ааттаналлар) көрөллөр-истэллэр, наада буоллаҕына, өрөмүөннүүллэр”, – диэн Илья биир күннээҕи үлэ эрэсиимин билиһиннэрдэ.
“Күн аайы биир кэм үлэттэн киһи хал буолбат дуо?” – диэн ыйытыыбар 48 саастаах Илья Викторович күллэ уонна үлэтин олус сөбүлүүрүн, хал буолар да соло суоҕун туһунан эттэ.
Хас үһүс киһи дьиэлэниэн сөп
Сүдү кыахтаах экскаваторы баһылаабыт Илья Непомнящай Накыыҥҥа үлэлиир усулуобуйа үчүгэйин туһунан этэр. Уопсай дьиэлэригэр этээс аайы душтаахтар, оробуочай бөһүөлэктэригэр остолобуой, буфет бааллар. Аһылыктарыгар анаан хамнаска эбии төлөбүр оҥоһуллар. Ол эрэн, уолаттар үксүн астарын бэйэлэрэ буһарыналлар.
Ким баҕалаах, киэһэ өттүгэр, сынньалаҥнарыгар успуорт саалатыгар дьарыктаныан сөп.
Хамнастара ыйга иккитэ кэмигэр кэлэ турар. Ылыахтаах күннэрэ өрөбүл күннэргэ түбэстэҕинэ, эрдэ биэрэллэр.
Илья Непомнящай, төһө да үлэ миэстэтэ тута көстүө суоҕун иһин, ыччаттар санааларын түһэрбэккэ, иннилэрин диэки бара туралларыгар сүбэлиир.
— Биһиэхэ үлэлиэн баҕалаах дьон резюмеларын ыытан истиннэр. Хаһан баҕарар ылыахтарын сөп буоллаҕа. Үлэҕэ ыллахтарына, куттаммакка үлэлээн барыахха, киирэн-тахсан иһиэххэ эрэ наада. Идэҕин уонна баахтанан үлэлээһини сөбүлүөххүн наада. Тоҕо диэтэххэ, биһиги олохпут аҥаара баахтаҕа барар. Үлэҕэ киирэн баран, “миэнэ буолбатах эбит” диэн төттөрү барбыттар син бааллар. Дьиэ кэргэниҥ, өйүүр, өйдүүр буоллаҕына, маннык үлэлиир табыгастаах, дьиэ кэргэҥҥэр дохуот киллэрэҕин, сөптөөх хамнастаах кэлэҕин. Дьон үксэ туох эрэ сыаллаах-соруктаах үлэлиир. Мин, холобур, үс оҕолоохпун, саастарынан кыралар, кинилэри иитиэхпин наада, онон доруобуйа баарын тухары, үлэлиир сыал-сорук туруорунабын. Манна даҕатан эттэххэ, АЛРОСА-ҕа, Накыыҥҥа үлэлиир хас үһүс киһи ипотеканан дьиэ ылла диэтэхпинэ, сыыспатым буолуо. Хамнастара үрдүк буолан, бааннар төлөһөр кыахтаах киһинэн ааҕаллар, үгүөрү харчыны биэрэргэ улаханнык аккаастаабаттар, – диэн сэһэргиир.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ», edersaas.ru
Илья НЕПОМНЯЩАЙ тиксэрбит хаартыскалар