VII Бүтүн Арассыыйатааҕы «Демографическое развитие Дальнего Востока и Арктики» кэмириэнсийэ пленарнай мунньаҕар Ил Дархан Айсен Николаев элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэргэ судаарыстыбаннай наҕараадалары туттарда. Кинилэр истэригэр Новиковтар бааллар. Бу ыаллар уратылара – үс көлүөнэ тухары 10-тан тахсалыы оҕолоноллор эбит.
Эбэлэрэ Новикова Елена Петровна 11 оҕону төрөтөн, улаатыннарбыта. Кини уола Петр Степанович кэргэнинээн Татьяна Никифоровналыын 11 оҕону төрөппүттэрэ. Сиэнэ Устинова (Новикова) Туйаара Петровна 10 оҕолоох.
Айсен Николаев Татьяна Никифоровнаҕа «Ийэҕэ үрдүкү махтал» бэлиэни, Туйаара Петровнаҕа “Гражданскай килбиэн” бэлиэни туттарда
—Биһиги өрөспүүбүлүкэбит төрөөһүҥҥэ биир бастыҥ көрдөрүүлээҕинэн киэн туттабыт. Көлүөнэлэр утумнаһыылара, элбэх оҕолонуу, аймахтаһыы-ууруурҕаһыы – бу сахалар үтүөтүгэспит. Маннык бастыҥ ыаллар дьон хайҕалын, ытыктабылын ыалыахтарын ылаллар, үтүө холобур буолаллар. Биһиги уопсай сыалбыт – Арассыыйа уратын дьонунан-сэргэтинэн, киһи хаптылаанынан баай буоларын ситиһиэхтээхпит.
САССР 100 сылыгар уонна Ийэ сылыгар демографияҕа кэмпириэнсийэ Саха сиригэр ыытыллыбыта ордук суолталаах. 2020 сыл түмүгүнэн, өрөспүүбүлүкэ нэһилиэнньэтэ 996 тыһыынча киһиэхэ тэҥнэспитэ. Үбүлүөйдээх сылга мөлүйүөн ахсааын толорор киһи төрүөҕэ диэн эрэнэбин! — диэн Айсен Сергеевич эттэ.
Дьоруой Ийэ, тыа хаһаайыстыбатын бэтэрээнэ, Эмис нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо Татьяна Новикова кэргэнинээн 11 оҕону төрөтөн, улаатыннардылар, 49 сиэннээхтэр, 58 хос сиэннээхтэр. Дьоруой Ийэ 1956 сылтан “Победа” холкуоска ыанньыксытынан үлэлээбитэ, уопсай ыстааһа – 44 сыл. Төһө да ыарахан үлэлээх, элбэх оҕолоох буоллар, уопсастыбаннай үлэттэн эмиэ туора турбатаҕа. 80-с сылларга нэһлиэк сэбиэтин дьокутаатынан үлэлээбитэ, «Көлүкэчээн» хорга ыллыыр этэ, иистэнэр. Улахан дьиэн кэргэн күнэ-ыйа, тулааһына буолар.
Кини биир кыыһа Дьоруой Ийэ Туйаара Петровна кэргэнэ Сергей Устиновтыын 10 оҕолоохтор. «Чуораанчык» уһуйааҥҥа үлэлээбитэ, билигин култуура киинигэр үлэлиир. «Биһик» диэн элбэх оҕолоох ийэлэр кулууптарын салайар.
Маны тэҥэ, Айсен Николаев «Гражданскай килбиэн» бэлиэни 14 оҕолоох Айталина Максимоваҕа (Сунтаар, Тэҥкэ) уонна 8 оҕону иитэ ылбыт Тамара Петроваҕа (Горнай, Дьиикимдэ) туттарда.
Тэрээһиҥҥэ Петр Филиппович уонна Людмила Петровна Пестряковтар дьиэ кэргэттэрэ кытыннылар. Кинилэр «Родительская слава» уордьанынан наҕараадаламмыттара, Владимир Путин эҕэрдэлээбитэ.
Саха сиригэр 32 тыһыынча элбэх оҕолоох ыал олорор, кинилэргэ уопсайа 110 тыһыынча оҕо баар.
VII Бүтүн Арассыыйатааҕы «Демографическое развитие Дальнего Востока и Арктики» кэмпириэнсийэ Дьокуускайга бэс ыйын 23-24 күннэригэр ыытыллар. Уһук Илин, Арктика эрэгийиэннэригэр нэһилиэнньэни, төрөөһүнү элбэтэр, дьиэ кэргэн социальнай балаһыанньатын тупсарар, киһи үйэтин уһатар, демографияны сайыннарар араас бырагыраамалар тустарынан боппуруостары ырытыһыахтара.
Ангелина Васильева, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска: sakhagov.ru