Ил Дархан педагогтары дьиэнэн хааччыйыы уонна үөрэнээччилэргэ субсидиялаах билиэти көрүү боппуруоһун үөрэтэргэ эттэ
Бу күннэргэ үөрэх үлэһиттэрин атырдьах ыйынааҕы сүбэ мунньаҕа буола турар. Тэрээһини түмүктүүр үөрүүлээх мунньахха Ил Дархан Айсен Николаев кытынна.
“Саха сирэ” хаһыат
Ил дархан үөрэҕи тэрийиигэ уларытыы ирдэнэрэ өйдөнөрүн уонна бу хайысхаҕа номнуо бастакы хардыылар оҥоһуллубуттарын бэлиэтээтэ. “Үөрэх” национальнай бырайыак иитинэн инфраструктураны сайыннарыы, уһуйааннар, оскуолалар тутуллалларын, үөрэх тэрилтэлэрин сыыппараҕа көһөрүү, эбии уонна орто анал үөрэхтээһини уларыта тутуу, үүнэр көлүөнэни иитиигэ биир кэлим култуурунай, чэбдигирдэр эйгэни тэрийиини олохтооһун барарын ыйда.
СӨ Бырабыыталыстыбатын 202-с нүөмэрдээх уурааҕын туһунан санаатын эмиэ эттэ. Туһааннаах уурааҕы уларытарга быһаарыы ылбыттара эрээри, сорук бэбиэскэттэн уһуллубатын санатта. Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлэ Владимир Солодов салайааччылаах бөлөх тэриллэн, муниципальнай тэриллии баһылыктарын, Ил Түмэн дьокутааттарын кытта быһаараллар. “Өссө төгүл бэлиэтиибин — биир даҕаны оскуола сабыллыа суоҕа. Дьыла бүддьүөт оросхуотун кэмчилээһиҥҥэ буолбатах. Ол эрээри, административнай-салайар, көмөлөһөр үлэһит көдьүүһэ суох элбэҕэ, хас даҕаны сыл устата биир кэлим эксээмэҥҥэ көрдөрүү букатын мөлтөх түгэнэ суох буолуохтаах. Хомойуох иһин, быйылгы сылга олус мөлтөх көрдөрүүлээх оскуолалар бааллар. Оскуола оҕолорбутун хаачыстыбалаахтык үөрэтэр сүрүн соруктаах”, — диэн Айсен Николаев иһитиннэрдэ. Оскуолалары каадырынан хааччыйыы боппуруоһа эмиэ сытыытык турарын ыйда итиэннэ судаарыстыбаннай көмө эрэйиллэрин эттэ, кэккэ боппуруостары быһаарарга чопчу ыйыылары, сорудахтары биэрдэ.
Бастатан туран, СӨ Бырабыыталыстыбатыгар Арктика зонатын улуустарын педагогтарын дьиэнэн хааччыйыы боппуруоһун сөргүтэргэ итиэннэ бырагырааманы “Арктика учуутала” диэн ааттыырга этии киллэрдэ. Олохтоох бэйэни салайыныыларга, сүрүннээн эдэр исписэлиистэри дьиэнэн хааччыйыыга үлэлэһэллэригэр сүбэлээтэ. СӨ Үөрэҕин уонна наукатын министиэристибэтигэр “Арктика учуутала” бырагыраама иитинэн Арктика улуустарыгар үлэлии барар үрдүк үөрэх педагогическай бакылтыатын уонна педагогогическай кэллиэһи саҥа бүтэрбит дьоҥҥо маҥнайгы көмөнү оҥорорго сорудахтаата. Кыра уонна аҕыйах үөрэнээччилээх оcкуолаларга болҕомто күүһүрүөхтээҕин эттэ. Үөрэх тэрилтэтин көдьүүһүн сыаналааһыҥҥа быһаарыы эһиил ылыныллыан санатта.
Орто анал үөрэх систиэмэтигэр көдьүүһү сыаналааһын эһиил быһаарыллыан ыйда. Маныаха бастакы төрүтүнэн WorldSkills тэрээһиннэригэр, чуолаан оробуочай идэлэр компетенцияларыгар, кыттыы буолуон сөбүн бэлиэтээтэ. Ону тэҥэ, үөрэх эйгэтигэр граны көрүү систиэмэтин хаттаан үөрэтэргэ этии көтөхтө.
Дойду үрдүнэн оскуолаларга итии аһынан хааччыйыы 63 бырыһыан эбит буоллаҕына, Саха сиригэр ити сыыппара 98 бырыһыаҥҥа тэҥнэһэр эбит. Ол эрээри, тиийиммэт ыал оҕолорун аһылыгынан хааччыйыыга күҥҥэ 31,5 сөлк, Полярнай эргимтэ улуустарыгар 35,5 солк. тэҥнэһэр. Ону кытта күн бүгүн 69 тыһ. үөрэнээччи тиийиммэт-түгэммэт уонна элбэх оҕолоох тиийиммэт-түгэммэт ыал оҕолоро буолалларын иһитиннэрдэ. Онон СӨ Бырабыыталыстыбатыгар дьадайыыны кытта охсуһуу чэрчитинэн тиийиммэт-түгэммэт уонна элбэх оҕолоох тиийиммэт-түгэммэт дьиэ кэргэн оҕолорун оскуолаҕа аһынан хааччыйыыга социальнай өйөбүл механизмын оҥорорго сорудах биэрдэ.
Ил Дархан өссө биир үөрүүлээх иһитиннэриитинэн, 2020 сылтан өрөспүүбүлүкэ таһымнаах олимпиадаларга кыттар оҕолорго сөмөлүөккэ субсидиялаах билиэт боппуруоһун үөрэтэргэ этиитэ буолла.
Түмүккэ, 2022 сылга, Саха Өрөспүүбүлүкэтин 100 сылын көрсө норуоттар икки ардыларынааҕы Интеллектуальнай оонньуулары тэрийии бырайыагын бэлэмнээн киллэриҥ диэн сорудахтаата.
Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru
Мария ВАСИЛЬЕВА (СИА) хаартыскаҕа түһэриилэрэ.