Толорор былааска соруктар
От ыйын 4 күнэ. Айсен Николаев Бырабыыталыстыбаҕа дойду Миниистирдэрин кэбиниэтин быһаарыыларын олоххо киллэрэргэ соруктары туруорда. Сааҥсыйалар сабыдыалларын бохсор инниттэн эрэгийиэн уонна муниципалитет таһымыгар концессия сөбүлэһиилэрин усулуобуйата кыах баарынан уларытыллыахтаах. Бырайыактары олоххо киллэрэргэ суолу өрөмүөннээһиҥҥэ уонна тутууга хантараактар сыаналарын анал методикаҕа олоҕуран уларытар тоҕоостоох. Эрдэттэн авиахампаанньалары саҥа көтөр аалларынан хааччыйыыга сайаапка биэрэргэ этилиннэ. Ил Дархан от ыйыттан социальнай хантараак кээмэйэ улааппытынан нэһилиэнньэ кыттыытыгар үлэлэһэргэ эттэ. Итиэннэ дьоҥҥо социальнай газификацияҕа дуогабары Судаарыстыбаннай өҥө порталын нөҥүө түһэрсиэххэ сөбүн туһунан быһааран тириэрдэргэ ыйда.
Суол-иис
От ыйын 4 күнэ. Ил Дархан Аллараа Бэстээххэ таһаҕас терминалын үлэҕэ киллэрии сиэригэр-туомугар кытынна. Бу тырааныспар-логистика тиһигин бастакы түһүмэҕэ буолар. Тырааныспар-логистика киинэ тимир суол, массыына уонна өрүс суоллара силбэһэр сирдэригэр тутуллар. Бу «Саха сирэ» урутаан сайдыы территориятын дьоһун бырайыага буоларын Айсен Николаев бэлиэтээтэ. Уу суолунан сырыы кэмигэр быыстала суох, ол иһигэр хоту улуустарга, таһаҕас тиэллиэ. 2023 сылга манна тимир суол инфраструктурата тэриллиэ. Онтон салгыы ньиэп бородууктатын таҥастыыр кыахтаах терминалы тутуу саҕаланыа. Таһаҕас терминалын кыамтата сылга 1 мөл. туоннаттан тахсар уонна 2035 сыл кэннэ 2 мөл. туоннаҕа тиийиэхтээх. 334 саҥа үлэ миэстэтэ тэриллиэ.
От ыйын 4 күнэ. Айсен Николаев Кэбээйи улууһугар сүппүт көтөр аалы уонна тыыннаах хаалбыт киһини булбут «Полярнай авиалиниялар» хампаанньа МИ‑8 бөртөлүөтүн экипаһын кытта көрүстэ. Ил Дархан хамандыыр Александр Евсеевкэ, иккис пилот Григорий Ивановка, бортмеханик Василий Винокуровка Махтал сурук туттарда уонна үлэҕитигэр бэриниилээх, дэгиттэр исписэлиис быһыытынан атыттарга холобур буолаҕыт диэн бэлиэтээтэ.
100 бааллаахтарга —сүүстүү тыһыынча
От ыйын 4 күнэ. Өрөспүүбүлүкэҕэ 21 үөрэнээччи биир кэлим эксээмэҥҥэ муҥутуур баалы ылла. Кинилэртэн Назар Павлов уонна Виталий Красиков икки эксээмэннэрин 100 баалга туттардылар. Ил Дархан этиитинэн, өрөспүүбүлүкэ 100 сылыгар муҥутуур баалы ылбыт оҕолорго 100 тыһыынча солкуобай бириэмийэ бэриллэр. «Ол туһунан учууталлар да, үөрэнээччилэр да үөрэ истибиттэрэ. Билигин үгүс киһи бу саҕалааһыны салгыы ыытыаххайыҥ дииллэр. Талааннаах оҕолору өйүүрбүтүгэр үчүгэй хамсааһын. Онон бу саҕалааһыммытын салгыы ыытыахпыт дии саныыбын», — диэн эттэ Айсен Николаев «Саха сирэ24» уонна «Саха» НКИХ, «Тэтим» араадьыйа «Саха сирэ — иннини диэки!» биэриитигэр.
Бииргэ үлэлээһин
От ыйын 5 күнэ. Айсен Николаев Хабаровскайга үлэлээтэ. Магадан уобалаһын губернатора Сергей Носовтыын «Албан аат» мемориалын умуллубат кутаа уотугар сибэкки дьөрбөтүн уурдулар. Дойдуга куттал суох буолуутун сэбиэтин сэкирэтээрэ Николай Патрушев ыыппыт мунньаҕар кытынна. Арассыыйа илин кыраныыссатын бөҕөргөтүү, экэниэмикэҕэ, энэргиэтикэҕэ куттал суох буолуутун хааччыйыы боппуруостарын көрдүлэр.
Ил Дархан Уһук Илиҥҥэ кыраайы үөрэтэр биир бөдөҥ Н. И. Гродеков аатынан мусуойга сырытта. Киниэхэ мусуой пуондатыттан 19 үйэ бүтүүтэ‑20 үйэ саҥата хомуллубут Саха сирин кэллиэксийэтин көрдөрдүлэр. Күндү металлар, үрүҥ көмүс киэргэллэр, таҥас-сап, туттар тэриллэр, ат тэрилэ, таҥаска-сапка туттуллар мал-сал бааллар. Манна сыл бүтүүтүгэр Дьокуускайдааҕы Хотугу норуоттар устуоруйаларын уонна култуураларын холбоһуктаах судаарыстыбаннай мусуойун кытта өрөспүүбүлүкэ 100 сылынан Саха сирин устуоруйатын сырдатар быыстапканы оҥоруохтара.
Норуоттар оонньуулара
От ыйын 5 күнэ. Ил Дархан Саха сирин норуоттарын VIII Спортивнай оонньууларын кыттыылаахтарын уонна ыалдьыттарын эҕэрдэлээтэ. Успуорт улахан бырааһынньыга өрөспүүбүлүкэ 100 сыллаах үбүлүөйдээх сылын биир чаҕылхай түгэнинэн буоларын бэлиэтээтэ. Бу оонньуулар успуорду сайыннарыыга бастыҥнар ахсааннарыгар киирэр Уус Алдан улууһугар ыытыллаллар. Бороҕоҥҥо 1000 миэстэлээх стадион, Чараҥҥа 1124 миэстэлээх, трибуналаах ипподром, маны тэҥэ Мындаабаҕа 32 миэстэлээх уопсай дьиэлээх спортивнай күөн көрсүһүү араас хайысхалаах комплекса, үөрэх тэрилтэлэригэр икки спортивнай былаһаака тутулунна. Маны таһынан быйыл улуус киинигэр элбэх хайысхалаах успуорт-чэбдигирдэр комплекса тутуллан үлэҕэ киириэҕэ.
От ыйын 5 күнэ. Уус Алдан улууһун киинигэр Бороҕоҥҥо «Майаҕатта Бэрт Хара» стадиоҥҥа Саха сирин норуоттарын VIII спортивнай оонньуулара үөрүүлээх быһыыга-майгыга аһылынна. Айсен Николаев мустубут дьоҥҥо туһаайан, тэрээһин үрдүк таһымнаахтык ааһарыгар, хас биирдии кыттааччыга чиэһинэй күөн көрсүһүүлэри уонна чаҕылхай кыайыылары, оттон көрөөччүлэргэ бу умсугутуулаах түгэни дуоһуйа көрөллөрүгэр баҕарда. Күрэхтэһиилэргэ өрөспүүбүлүкэ бары улуустарыттан уонна куораттарыттан, үрдүк үөрэх тэрилтэлэрин хамаандаларыттан 2000 кэриҥэ спортсмен кыттар. Кинилэр 16 көрүҥҥэ күөн көрсүөхтэрэ.
Көтөр аал портара саҥардыллаллар
От ыйын 6 күнэ. Айсен Николаев өрөспүүбүлүкэҕэ аэропуортары тупсарыы, саҥардан оҥоруу хаамыытын көрдө. 2019 сыллаахха бырагыраамаҕа 15 пуорт киирбититтэн Эдьигээҥҥэ уонна Үөһээ Бүлүүгэ үлэ толору ыытыллыбыт, атыттарга өрөмүөн салҕанар. Быйыл 6 пуорт Нерюнгрига, Сангаарга, Депутатскайга, Бүлүүгэ, Хаандыгаҕа, Үрүҥ Хайаҕа киириэхтээх. Ил Дархан эбийиэктэр, төһө да матырыйаал сыаната, тиэллэн кэлиитэ ыараабытын иһин, болдьохторугар, сатанар буоллаҕына былаантан эрдэ-лээн, тутуллуохтаахтарын туһунан эттэ. Дьокуускай пуордун саҥардыы бырайыагын үһүс түһүмэҕэ 2023 сыл бүтүүтэ түмүктэниэхтээх.
Сибээс
От ыйын 7 күнэ. Айсен Николаев «Космическэй сибээс» тэрилтэ генеральнай дириэктэрэ Алексей Волины кытта спутник сибээһин сайыннарыы туһунан кэпсэттэ. Саха сирэ тэрилтэни кытта дуогабар баттаһыахтаах. Онно олоҕуран доруобуйа харыстабылын 90 эбийиэгэр спутнигынан интэриниэт ситимэ киириэ. Оччоҕо сибээс икки сыл иһигэр үс төгүл тупсуохтаах. Ол Арктика уонна хотугу улуустарга ыраахтан олорон ыарыһаҕы көрөн, диагноз туруорууга төһүү буолуохтаах. Саҥа «Экспресс АМУ 3» уонна «Экспресс АМУ7» спутниктары туһаныахтара.
Айар-тутар эйгэҕэ Саха сирэ инники күөҥҥэ
От ыйын 7 күнэ. Ил Дархан «Арассыыйа креативнай нэдиэлэтин» дьыалабыай бырагырааматыгар кытынна. Пуорум пленарнай мунньаҕар Айсен Николаев дойдуга креативнай индустрияны сайыннарыыга төһүү күүһүнэн буолар аналлаах федеральнай офиһы тэрийэргэ этии киллэрдэ. «Креативнай индустрия араҥата киэҥ: киинэ, айти-технология, ювелирнай бырамыысыланнас уонна да атын. Балары тус-туспа биэдэмистибэлэр хонтуруоллаан үлэлэтэллэр. Холобур, Экэниэмикэ, Култуура, Бырамыысыланнас, Экэниэмикэ министиэристибэлэрэ. Онон киэҥ уонна элбэх хайысхалаах салааҕа бырайыактыыр офис наада», — диэн Айсен Николаев эттэ. Дойду Бэрэсидьиэнин дьаһалтатын салайааччытын бастакы солбуйааччы Сергей Кириенко этиини өйүүрүн биллэрдэ уонна ити хайысхаҕа кэпсэтии бара турарын туһунан иһитиннэрдэ.
«Крымтан Камчаткаҕа диэри саҥаны киллэрии» диэн кэпсэтиигэ Саха сирин айти-технологияҕа, киинэҕэ саҕалаабыт бырайыактарын туһунан кэпсээтэ. Саха сирэ «Роскультцентр» тэрилтэни кытары бииргэ үлэлэһиигэ дуогабар баттаста. Ол чэрчитинэн өрөспүүбүлүкэ талааннаах ыччата креативнай индустрияҕа сыһыаннаах кэмпириэнсийэлэргэ, маастар-кылаастарга, сэминээрдэргэ, вебинардарга уонна да атын тэрээһиннэргэ кыттыахтара. Эһиил «Арассыыйа креативнай нэдиэлэтэ» Дьокуускайга ыытыллыа.
Афанасий Ноев,
Ил Дархан пресс-сэкирэтээрэ.