От ыйын 5 күнүгэр Айсен Николаев видеосибээс нөҥүө Арассыыйа Уопсастыбаннай балаататын былаһааккатыгар буолбут «Ыраас Арктика» экологическай бырайыак презентациятыгар кытынна. Бу бырайыагы көҕүлээбит дьоннорунан «50 лет Победы» атомнай ледокол капитана Дмитрий Лобусов уонна «Адмирал Макаров» ледокол капитана, Арассыыйа Федерациятыгар Үлэ Дьоруойа Геннадий Антохин буолаллар. Бырайыак бизнеһи, науканы, уопсастыбаннаһы уонна волонтёрскай хамсааһыны сомоҕолуохтаах уонна дойду 2021-2023 сылларга Арктическай сэбиэккэ бэрэссэдээтэллиир кэмигэр улахан суолталаныаҕа. Ил Дархан Арассыыйа Уопсастыбаннай балаататын чилиэннэригэр Арктикаҕа болҕомтолорун иһин махталын биллэрдэ. Айсен Николаев «Ыраас Арктика» экологическай бырайыак бүтүн дойдуну түмэр сүҥкэн миссия буолуон сөбүн бэлиэтээтэ. Кини өрөспүүбүлүкэҕэ өҥнөөх уонна хара тимир мунньуллан быраҕылла сытар 437 сирэ баарын эттэ. Ити тимир 84 бырыһыана Арктическай зонаҕа сытар. Айсен Николаев өрөспүүбүлүкэ Арктиканы ыраастааһыҥҥа дойду Көмүскэниигэ министиэристибэтин уонна сир баайын хостооччулары кытта үлэлэһэрин эттэ. Ол курдук, Хотугу флот көмөтүнэн Котельнай арыыттан өссө 2015 сылга 3200 туонна металлолом тиэллибитэ, 2018 сылга «Алмазы Анабара» хампааньыйа күүһүнэн Булуҥ уонна Анаабыр оройуоннарыттан 538 туонна тимир хомуллубута.
Бу уруккуттан баар экологическай боппуруоһу быһаарар туһуттан Саха сирэ Арктика кытылын металлоломтан ыраастыырга анаммыт бырайыагы оҥордо. Бэс ыйын 25 күнүгэр бырайыак пааспара бигэргэтилиннэ, үлэҕэ дойду Көмүскэниигэ министиэристибэтин, Нуучча географическай уопсастыбатын, министиэристибэлэр, оройуоннар уонна бизнес бэрэстэбиитэллэрэ кыттыахтара. Маны сэргэ Булуҥ уонна Усуйаана оройуоннара коммерческай тэрилтэлэри кытта сөбүлэҥ түһэристилэр. Ити үлэ барыллаан түмүгэр 5 сыл устатыгар Саха сирин 5 арктическай оройуонуттан 100 тыһыынча туонна кэриҥэ быраҕыллыбыт тимири тиэйэн таһаарарга былааннанар.
От ыйын 6 күнүгэр Ил Дархан коронавируһу кытта охсуһууга өрөспүүбүлүкэ суһал штабын уочараттаах мунньаҕын ыытта. Айсен Николаев кэлиҥҥи нэдиэлэлэргэ вакцинация күүскэ ыытыллыбытын бэлиэтээтэ. Ол гынан баран сорох оройуоннарга прививкэлээһин туруоруллубут былаан 50 бырыһыаныттан итэҕэс оҥоһуллубут. Итинтэн сылтаан 11 улууска уустук балаһыанньа үөскээбитэ көстөр. Балар ахсааннарыгар Алдан, Амма, Булуҥ, Үөһээ Бүлүү, Нам, Нерюнгри, Өймөкөөн, Сунтаар, Таатта, Уус-Алдан, Чурапчы оройуоннара киирэллэр. Манан ситимнээн Ил Дархан нэһилиэнньэлэрин 90-ча бырыһыанын вакциналаабыт оройуоннарга өйөөһүн мэхэниисимин толкуйдуурга сорудах биэрдэ. Ол быһыытынан улахан дьоҥҥо вакцинация былаанын толорбут улуустар доруобуйа харыстабылын тэрилтэлэригэр специализированнай техниканы атыылаһалларыгар үп-харчы биэриэхтэрэ. От ыйын 8 күнүгэр ити былааны түөрт оройуон толордо – Аллайыаха, Эдьигээн, Муома уонна Эбээн-Бытантай. Дьокуускайга былаан 84,56 бырыһыанын өрөспүүбүлүкэтээҕи 3 №-дээх клиническай балыыһа толордо.
От ыйын 6 күнүгэр Ил Дархан Таатта, Горнай уонна Сунтаар улуустарыгар турбут тыа баһаардарын умулларыы боппуруостарыгар мунньах ыытта. Ордук уустук балаһыанньа Горнай улууһун Күөрэлээх нэһилиэгэр үөскүү сырытта. Манна уот нэһилиэнньэлээх пууҥҥа 1,5 км чугаһыы сырытта. Нэһилиэк баһылыга Алексей Петров өрөспүүбүлүкэ салалтатыгар түргэнник эбии көмө ыыппыттарыгар улаханнык махтанна уонна бүгүн уот бохсуллан, кэтээһин-манааһын үлэтэ бара турарын эттэ. Мунньахха Таатта улууһун баһылыга Михаил Соров уонна Сунтаар улууһун баһылыгын бастакы солбуйааччыта Николай Александров туох үлэ ыыта сылдьалларын кэпсээтилэр. Түмүккэ Айсен Николаев тыаҕа уоту умулларыы үлэтин суукканы эргиччи хонтуруоллуурга ыйыы-кэрдии биэрдэ уонна ардаҕы аҕалар Ан-26 «Циклон» сөмөлүөтү Бүлүү оройуоннарыгар үлэлээбитин кэнниттэн салгыы Томпо уонна Таатта улуустарыгар ыытарга сорудахтаата. Эрэгийиэн салайааччыта баһаары умулларыыга үлэлии сылдьар дьон аһылыгынан уонна туттар тэрилинэн хааччыллыахтаахтарын бэлиэтээтэ, онон үп-харчы боппуруостара түргэнник быһаарыллалларын, техника уонна саппаас чаас кэмигэр тиэрдиллэллэрин ирдээтэ. Маны таһынан Айсен Николаев Арассыыйа Көмүскэниигэ министиэристибэтэ көмөҕө ыыппыт түөрт Ми-8 МТВ бөртөлүөттэрин уот турбут сирдэригэр суһаллык ыытыыны тэрийэргэ соруйда.
От ыйын 6 күнүгэр Арассыыйа генеральнай прокурорун солбуйааччыта Дмитрий Демешин Айсен Николаевка өрөспүүбүлүкэ саҥа прокурорун Максим Попову билиһиннэрдэ. Кини Саха сиригэр Арассыыйа Бэрэсидьиэнин ыйааҕынан ананна. Дмитрий Демешин Максим Попов улахан уопуттааҕын, бу иннинэ үс сыл устата Сахалин уобалаһын прокурорун бастакы солбуйааччытынан үлэлээбитин эттэ.
Арассыыйа прокуратуратын 300 сылыгар Саха сиригэр өрөспүүбүлүкэ прокуратуратын саҥа музейа арылынна. Үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана Айсен Николаев уонна Арассыыйа генеральнай прокурорун солбуйааччыта Дмитрий Демешин кытыннылар.
Арассыыйа генеральнай прокурорун солбуйааччыта Дмитрий Демешин Дьокуускайга эрэгийиэн прокуратуратын тыа баһаарын умулларыы боппуруостарыгар анаммыт мунньаҕын ыытта. Айсен Николаев манна Саха сирэ дойду саамай элбэх тыалаах субъега буоларын бэлиэтээтэ. Ол курдук, Арассыыйа тыатын фондатын 21 бырыһыана Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр баар. Ил Дархан киэҥ-куоҥ сиргэ баһаар уотун умулларыыга федеральнай киинтэн кэлэр үп-харчы тиийбэтин тоһоҕолоон эттэ. Кини бу үлэни күүһүрдэргэ өрөспүүбүлүкэҕэ тыаны көрүү-харайыы хаһаайыстыбаларыгар 85 саҥа штаты, Дьааҥы улууһун Баатаҕай нэһилиэгэр авиаотделениены арыйбытын уонна 26 оройуоҥҥа уоту булар видеофиксация систиэмэлэрин киллэртэрбитин бэлиэтээтэ.
От ыйын 6 күнүгэр Ил Дархан олохтоох бэйэни салайыныы сэбиэтин мунньаҕын ыытта. Манна кини Саха сиригэр доруобуйа харыстабылын систиэмитин сайыннарыы 2030 сылга диэри стратегията оҥоһулла сылдьарын эттэ. Бу докумуон эрдэ биллэриллибит 2021-2030 сыллардааҕы Доруобуйа харыстабылын 10 сылын тэрээһиннэрин кытта ситимнэниэҕэ. Айсен Николаев мунньахха уопсастыбаннай доруобуйаны бөҕөргөтүүгэ үлэ хаамыытын кытта билистэ, итиэннэ уопсастыбаннай доруобуйа уонна доруобуйа харыстабылын систиэмэтин сайыннарыы стратегическай хайысхаларын туһунан кулун тутар 31 күнүгэр таһаарбыт ыйааҕын чэрчитинэн саҥа соруктары туруорда. Ол курдук, кэлэр сылларга профилактическай көрүүнү ыытыы 100 бырыһыан хааччыллыахтаах, медицинскэй реабилитация үс түһүмэхтээх систиэмэтэ, ордук тарҕаммыт онкологическай ыарыылары эрдэ булуу, киһини эмтээһин персонилизированнай модела тэриллиэхтээх, биомедицинскэй уонна клеточнай технологиялар күүскэ сайдыахтаахтар.
От ыйын 6 күнүгэр Ил Дархан Арассыыйа генеральнай прокурорун солбуйааччыта Дмитрий Демешины кытта Хаҥалас улууһугар баар тыа баһаардарын бөртөлүөтүнэн көтө сылдьан көрдүлэр. Салайааччылар Тиит Арыы нэһилиэгин таһынааҕы баһаары уонна «Өлөөнө остуолбалара» национальнай паарка сиригэр баар уоту мониторингнаатылар. Уоту умулларыы үлэтин көрө түһэ сырыттылар. «Өлүөнэ остуолбалара» национальнай паарка дириэктэрэ Аркадий Семенов кинилэргэ Хабаровскай кыраай уонна Чита баһаарынай парашютист-десантниктара көмөлөһө сылдьалларын кэпсээтэ.
От ыйын 7 күнүгэр Айсен Николаев Олег Матыцинныын көрүстэ. Саха Өрөспүүбүлүкэтин баһылыга уонна Арассыыйа Федерациятын спорка миниистирэ өрөспүүбүлүкэ уонна биэдэмэстибэ икки ардыгар физическэй култуура уонна спорт уобалаһыгар үлэлэһиигэ сөбүлэҥ түһэристилэр. Айсен Николаев миниистиргэ эрэгийиэҥҥэ физическэй култуураны уонна спорду сайыннарыыга өйөбүлүн иһин махталын биллэрдэ. Ол курдук, өрөспүүбүлүкэҕэ сыллата араас саҥа спортивнай эбийиэктэр тутуллан киирэллэр. Манна элбэх федеральнай үп көрүллэр. Ил Дархан спорт миниистиригэр 2024 сылга «Азия оҕолоро» спортивнай оонньуулары Дьокуускай куоракка ыытар туһунан сайаапка биэрээри сылдьарын иһитиннэрдэ. Матыцин бу этиини өйөөтө. Маны сэргэ өрөспүүбүлүкэ баһылыга Алданнааҕы биатлон базатын хааччыйыы уонна Ньурба улууһугар стадионнаах, бассейннаах спортивнай комплексы тутуу боппуруоһун көтөхтө.
Эрэгийиэн салайааччыта Ньурбаҕа стадиону тутуу 2022 сылга өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн суотугар саҕаланыаҕа диэтэ уонна госэкспертиза кэнниттэн спорткомплексы федеральнай бырагыраамаҕа киллэрэри туруоруста. Олег Матыцин ити боппуруостары чугастааҕы кэмҥэ булгуччу көрүөхпүт, үөрэтиэхпит диэн эппиэттээтэ. Кэпсэтии биир туспа тиэмэтинэн спорт национальнай көрүҥнэрин сайыннарыы, тэнитии буолла. Ил Дархан көрсүһүүгэ кыттыбыт Арассыыйа Олимпийскай кэмитиэтин бэрэсидьиэнэ Станислав Поздняковтан мас тардыһыытын олимпийскай көрүҥ быһыытынан сайыннарар туһунан ыйытта. Салайааччы бу боппуруоһу өйүөхпут диэн эрэннэрдэ.
От ыйын 7 күнүгэр Ил Дархан Горнай улууһун Бэрдьигэстээх бөһүөлэгэр саҥа «Чыпчаал» стадиоҥҥа спорт национальнай көрүҥнэригэр «Манчаары оонньуулара» XXI спартакиаданы үөрүүлээхтик арыйда. Тэрээһиҥҥэ Арассыыйа Федерациятын спорка миниистирэ Олег Матыцин уонна Арассыыйа Олимпийскай кэмитиэтин бэрэсидьиэнэ Станислав Поздняков кытыннылар. Спартакиадаҕа 40 хамаандаттан 1850 спортсмен кииристэ. Манчаары оонньууларын көрсө улууска бөдөҥ эбийиэктэр тутулуннулар. Ол курдук, “Демография” национальнай бырайыак “Спорт – олох нуормата” федеральнай бырайыагын чэрчитинэн элбэх хайысхалаах спорт саалата үлэҕэ киирдэ. Бу спорт саалатыгар ГТО нуорматын тестэрин туттарар муниципальнай киин аһылынна. Манчаары оонньууларыгар анаан оройуоҥҥа 1 тыһыынча миэстэлээх стадион, ох саанан ытарга аналлаах универсальнай комплекс тутулуннулар. Маны сэргэ бөһүөлэк суолун-ииһин өрөмүөннээһиҥҥэ, инженернэй тутуулары саҥардыыга, олох-дьаһах эбийиэктэрин, уопсастыбаннай сирдэри тупсарыыга улахан үлэ ыытылынна. Айсен Николаев спартакиаданы үөрүүлээхтик арыйыыга спорт национальнай көрүҥнэрэ Олимпийскай оонньуулар бырагыраамаларыгар киирэллэригэр өссө биир дьоһун хардыы оҥоһулунна диэтэ. “Биһиги саха норуотун төрүт көрүҥэ – мас тардыһыы – спорт олимпийскай көрүҥэ буоларыгар итэҕэйэбит”, — диэтэ Ил Дархан.
От ыйын 7 күнүгэр Айсен Николаев тыа баһаардарын боппуруостарын чэрчитинэн Горнай улууһун Күөрэлээх наһилиэгэр бара сырытта. Ил Дархан сэлиэнньэттэн 1,7 км сиргэ уонна «Аһыма – Кэбээйи» өрөспүүбүлүкэтээҕи суол таһыгар баар баһаардарга тиийэн дьону кытта көрүстэ, туох үлэ ыытылларын көрдө-иһиттэ. Бу сырыытын түмүгүнэн өрөспүүбүлүкэ баһылыга Күөрэлээх нэһилиэгэр Горнай улууһугар турбут тыа баһаардарын умулларыы боппуруостарыгар мунньах ыытта. Манна кини Бэс Күөл нэһилиэгэр эбии күүһү – специалистары уонна наадалаах техниканы ыытарга сорудах биэрдэ. Ил Дархан Горнай улууһун баһылыга туруорсар 3-с тииптээх Пожарнай-химическэй станцияны арыйыы боппуруоһун өйөөтө. Эрэгийиэн салайааччыта оройуон сүрүн соругунан нэһилиэнньэлээх пууннары, уот ситимин уонна гаас магистральнай турбатын көмүскээһин буолар диэн бэлиэтээн эттэ.
От ыйын 8 күнүгэр Ил Дархан өр сыллар усталарыгар бииргэ олорбут үбүлүөйдээх кэргэнниилэри, элбэх оҕолоох ыаллары Дьиэ кэргэн, таптал уонна бэриниилээх буолуу күнүнэн эҕэрдэлээтэ. “Эһиги эдэр дьоҥҥо, ыччакка үтүө холобур буолаҕыт. Саха дьоно өрүү элбэх оҕолоох буолаллар. Бу үгэс салҕанар, ити үчүгэй ”, — диэтэ Айсен Николаев. Саха сирэ бүгүн оҕо төрөөһүнүн көрдөрүүтүнэн 10 бастыҥ эрэгийиэн ахсааныгар киирэр. Элбэх оҕолоох ыаллар ахсааннара Саха сиригэр сыллата улаатан иһэр. Ол курдук, бүгүн өрөспүүбүлүкэҕэ 31,5 тыһыынча элбэх оҕолоох ыал баар. Кинилэр дьиэ кэргэттэригэр 106 тыһыынча оҕо иитиллэр. Үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ Айсен Николаев элбэх оҕолоох ыалларга, «Таптал уонна бэриниилээх буолуу иһин» мэтээлинэн наҕараадаламмыт кэргэнниилэргэ кэлим сервистээх бастакы социальнай каарталары туттарда. Бу каарталар нөҥүө элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэр араас чэпчэтиилэри уонна социальнай өйөбүлү, кумааҕы докумуону хомуйан эрэйдэммэккэ, ылыахтара. Социальнай каарта култуура уонна спорт тэрилтэлэригэр бонуһунан, табаарга, итиэннэ өҥөҕө чэпчэтиилэринэн туһанарга уонна субсидированнай билиэти атыылаһарга, уопсастыбаннай транспортка айаны төлүүргэ кыах биэриэҕэ.
От ыйын 8 күнүгэр Айсен Николаев «Россия 24» телеканал быһа биэриитигэр кытынна. Ил Дархан кэпсэтиигэ өрөспүүбүлүкэҕэ тыа баһаарыгар балаһыанньа уустук диэтэ. Ол быйыл наһаа кураан уонна итии халлаан турбутуттан буолла. Баһаардары умулларыыга Саха сиригэр 3,3 тыһыынча киһи уонна 300-чэ техникэ үлэлии сылдьаллар. Атын эрэгийиэннэр өрөспүүбүлүкэҕэ көмөҕө 800-чэ специалиһы ыыттылар. Айсен Николаев быйыл федеральнай киин Саха сиригэр уоту умулларыыга хаһааҥҥытааҕар да элбэх үбү биэрбитин бэлиэтээтэ. Ол гынан баран урукку методиканан ааҕыллар нормативынан ити үлэҕэ харчы адьас тиийбэт. Ол курдук, өрөспүүбүлүкэҕэ биир гааҕа 6,1 эрэ солкуобай көрүллэр эбит буоллаҕына, Саха сирин тыатын иэнэ – 250 мөлүйүөн га. Уһук Илиҥҥэ бу сыыппара – 28, оттон Арассыыйаҕа — 200 солкуобай. Урукку методиканан харчыны тыырыыга нэһилиэнньэ ахсаана болҕомтоҕо ылыллар, ол иһин Саха сирин норматива кыра буолан тахсар. Ил Дархан Арассыыйа Айылҕа баайыгар уонна экологияҕа министиэристибэтэ бу методиканы уларытарга үлэлии сылдьарын эттэ. Урукку методиканан өрөспүүбүлүкэҕэ тыа баһаарын умулларыыга тыырыллыбыт харчы хайыы-үйэ бүттэ. Онон билигин бары үлэ эрэгийиэн бүддьүөтүн суотугар ыытыллар. Арассыыйа Бырабыыталыстыбатын резервнэй фондатыттан эбии 380 мөлүйүөн солкуобай кэлэрэ күүтүллэр. Онтон 305 мөлүйүөн солкуобайа баһаардары умулларыыга ыытыллыаҕа.
От ыйын 9 күнүгэр Ил Дархан Мииринэй оройуонугар турбут тыа баһаардарын умулларыы үлэтин бэрэбиэркэлээтэ, Сүлдьүкээр нэһилиэгин сиригэр барбыт уоту бэйэлэрин баҕаларынан бохсо сылдьар дьону кытта көрүстэ. Ити түмүгүнэн өрөспүүбүлүкэ баһылыга оройуон суһал штабыгар баһаары умулларааччыларга көрдөһөр вездеходтарын булан биэрэргэ соруйда. Маны сэргэ кини Сүлдьүкээр тыатын хаһаайыстыбатыгар тахсыбыт хорумньунан ситимнээн, кыстыыр отунан хааччыналларыгар көмө оҥорор наадатын ыйда.
От ыйын 10 күнүгэр Айсен Николаев Мииринэй куоракка аэропорт комплексын тутуу хаамыытын бэрэбиэркэлээтэ. Саҥа эбийиэк 2024 сылга үлэҕэ киириэхтээх. Ил Дархан сакаасчыт уонна бэдэрээччит тэрилтэлэр бэрэстэбиитэллэрин кытта көрүстэ. Тутуу 2024 сылга диэри магистральнай инфраструктураны кэҥэтии уонна модернизациялааһын кэлим былаанын «Арассыыйа транспортнай систиэмэтин сайыннарыы» судаарыстыбаннай бырагырааматын чэрчитинэн ыытыллар. Манна 20 млрд солкуобай тыырыллыбыт. Итинтэн 11-рин «АЛРОСА» инвестициялыыр, атынын федеральнай бүддьүөт уонна салгынынан сырыыны тэрийии Госкорпорацията үбүлүүр. Бүгүҥҥү күҥҥэ бэлэмнэнии үлэтэ ыытыллар, сылааһы тутар кутуу оҥоһуллубут, аэровокзал атахтарын туруоруу үлэтэ ыытыллар. Тутуу былааннаммыт графигынан баран иһэр. Эбийиэги үлэҕэ 2023 сыл ахсынньы ыйыгар киллэрэр санаалаахтар.
От ыйын 10 күнүгэр Ил Дархан Саха сириттэн Госдуумаҕа депутат Галина Данчиковалыын Мииринэйгэ «Народный актив» бырайыак төгүрүк остуолугар кытыннылар. Бу бырайыак «Якутия – территория развития» уопсастыбаннай тэрилтэ баазатыгар толкуйдаммыт. Галина Данчикова кэпсэтиигэ Мииринэй оройуонугар уонна өрөспүүбүлүкэ олоҕор улахан суолталааҕынан «О недрах» сокуон бырайыага буоларын бэлиэтээтэ. Бу сокуон сир баайын хостооччуларыттан үлэлиир территорияларын социальнай-экономическай сайдыытыгар үбү-харчыны көрүүнү ирдиэҕэ. Айсен Николаев төгүрүк остуолга оройуон олохтоохторун элбэх ыйытыыларыгар хоруйдаата. Холобура, Айхалга хаарбах дьиэттэн-уоттан көһөрүү федеральнай бырагырааматыгар киирбэтэх балоктар боппуруостарыгар өрөспүүбүлүкэ этиитин учуоттаан бэлэмнэммит Арассыыйа Бырабыыталыстыбатын дьаһала сөбүлэҥҥэ сылдьарын эттэ. Ил Дархан оройуоҥҥа доруобуйа харыстабылыгар реформа ыытылларын бэлиэтээтэ. Ити чэрчитинэн оборудованиены саҥардыы, итиэннэ үс сыл иһигэр быраастарынан хааччыйыыны 80 бырыһыаҥҥа, оттон орто медицинскай персоналынан – 90 бырыһыаҥҥа тиэрдии былааннанар.
От ыйын 10 күнүгэр Айсен Николаев Мииринэй оройуонугар кэккэ мунньахтары ыытта. Ил Дархан тыа баһаарын умулларыыга оройуон күүһүн бөлөҕө сөптөөх үлэни ыытарын, туруоруллубут соруктарын ситиһэрин – уоту нэһилиэнньэлээх пууннарга чугаһаппатаҕын бэлиэтээтэ. Айсен Николаев Мииринэйгэ ковиды утары охсуһууга өрөспүүбүлүкэ суһал штабын мунньаҕын ыытта. Манна кини оройуоҥҥа вакцинация үлэтэ сэниэтэ суохтук ыытылларын бэлиэтээн туран, прививкэлээһин тэтимин түргэтэтэри модьуйда. Ол курдук, оройуоҥҥа вакцинация былаана 50 бырыһыантан итэҕэс толоруллубут, киирбит 16 155 дозаттан 13 452 эрэ туһаныллыбыт. Мииринэй оройуонун сайыннарыы боппуруостарыгар мунньахха Ил Дархан Айхал бөһүөлэгэр хаарбах дьиэҕэ олорор дьону 2022 сыл бүтэһигэр диэри көһөрөргө сорудахтаата. Бу соругу өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбата уонна АЛРОСА кыттыһан толоруохтара. Маннык дьиэҕэ-уокка АЛРОСА үлэһиттэрэ эмиэ олороллорунан сибээстээн, хампааньыйа бу сыалга быйыл 24 мөлүйүөнү, оттон эһиил 91 мөлүйүөн солкуобайы көрүөҕэ. Айсен Николаев бүддьүөт хамыыһыйатын көрүүтүгэр быйыл өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр уларытыы туһунан этиини киллэрэргэ уонна Айхал бөһүөлэгэр хаарбах дьиэҕэ олорор дьону көһөрүүгэ 45 мөлүйүөн солкуобайы тыырарга соруйда. Эһиил эрэгийиэн бүддьүөтүттэн бу сыалга 116 мөлүйүөн солкуобайы биэрэргэ былаанныыллар. Муниципальнай бырагыраама быһыытынан 2021 уонна 2022 сылга Айхалга 100-чэ хаарбах дьиэттэн 46 дьиэ олохтоохторун көһөрүөхтэрэ. Бырагыраама үбүн уопсай кээмэйэ 325 мөлүйүөн солкуобай.
Өрөспүүбүлүкэ баһылыга Мииринэй оройуонугар доруобуйа харыстабылын сайыннарыы Кэлим былаанын олоххо киллэрии хаамыытын билистэ. Манна 2025 сылга диэри 994 мөлүйүөн солкуобай көрүллүөҕэ. Бу үп бастакы медицинскай көмө хаачыстыбатын үрдэтиигэ, доруобуйа харыстабылын эбийиэктэрин тутууга, өрөмүөннээһиҥҥэ, билиҥҥи медицинскэй оборудованиены атыылаһыыга уо.д.а. барыаҕа. Санатан эттэххэ, Мииринэй оройуонугар доруобуйа харыстабылын 2021-2023 сылларга сайыннарыы Кэлим былаанын Ил Дархан сорудаҕынан быйыл оҥорбуттара. Маны олоххо киллэриигэ сөбүлэҥ быһыытынан өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбата, оройуон дьаһалтата уонна АЛРОСА кытталлар.
Бүгүн Мииринэй оройуонун киин балыыһатын улахан дьоҥҥо поликлиникатын, Светлай бөһүөлэк балыыһатын, Алмазнай врачебнай амбулаториятын хапытаалынай өрөмүөннэрэ саҕаланна. Итини таһынан медицинскэй тэрилтэлэри оборудованиенан хааччыйыы салҕанар.
От ыйын 11 күнүгэр Ил Дархан национальнай бырайыактар уонна өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай бырагыраамаларын чэрчитинэн ыытыллар тутуулары иилиир-саҕалыыр суһал штаб мунньаҕын ыытта. Салайааччы Кардиососудистай киини, Онкоцентры уонна доруобуйа харыстабылын бастакы сүһүөҕүн модернизациялааһын чэрчитинэн эбийиэктэри тутуу хаамыытын көрдө. Кардиососудистай кииҥҥэ билиҥҥи үрдүк технологиялаах оборудованиены туруоруохтара, манна эмтэнии саҥа салааларын сайыннарыахтара. Тэрилтэ үлэтин быйыл ахсынньы ыйга саҕалыахтаах. Эбийиэк Арассыыйа Уһук Илини уонна Арктиканы сайыннарыыга министиэристибэтин кэлим субсидиятын чэрчитинэн тутуллар. Айсен Николаев үлэ графигыттан хаалыы тахсыа суохтаах диэтэ. Маны сэргэ баһаарынай өттүнэн куттала суох буолууну хааччыйыы, эбийиэккэ кэлэр суолу-ииһи тутуу боппуруоһун быһаарыы уонна тутааччылар ахсааннарын элбэтии наадатын ыйда.
Иккис сорук – каадырынан хааччыйыы. Атырдьах ыйыгар үрдүк технологиялаах оборудование кэлэн бардаҕына, ону тутар уонна салгыы үлэлэтэр специалистар хамаандаларын хомуйуохтара.
Онкоцентры үлэҕэ 2023 сылга киллэриэхтээхтэр. Ил Дархан бу киин саамай билиҥҥи оборудованиелаах буолуохтаах диэн өссө биирдэ санатта. Ити ыарыыны эрдэ буларга уонна дьоҥҥо үрдүк таһымнаах медицинскэй көмөнү оҥорон, олохторун быыһыырга төһүү буолуоҕа.
Айсен Николаев бу эбийиэктэргэ тутуу хаамыытын хонтуруоллааһыны күүһүрдэргэ модьуйда. Итини таһынан суһал штаб мунньаҕар Уус-Майаҕа 45 сытар оронноох, поликлиникалаах балыыһа комплексын, Таатта киин балыыһатыгар поликлиниканы, Чурапчыга балыыһа комплексын иккис уочаратын, Бүлүү куоратыгар 73 сытар оронноох балыыһа комплексын, Хонуу сэлиэнньэтигэр 22 сытар оронноох, поликлиникалаах балыыһа комплексын тутуу боппуруостарын көрдүлэр.
Афанасий Ноев,
Ил Дархан пресс-сэкирэтээрэ