Ахсынньы 13 күнүгэр Айсен Николаев нэдиэлэ саҥатыгар ыыппыт уочараттаах планеркатыгар Бырабыыталыстыба тэрийиэхтээх үлэтин сүрүн хайысхаларын чопчулаата. Сүрүн болҕомтону Уһук Илин эрэгийиэннэрин куораттарын саҥардыыга туһуламмыт бырагыраама чэрчитинэн Дьокуускай куорат маастар-былаанын оҥорууга туһаайда. Биллэрин курдук сэтинньигэ Ил Дархан маастар-былаанын оҥорууга Бүтүн Арассыыйатааҕы куонкуруһу саҕалаабыта. «Саҥа оҥоһуллар былаан өрөспүүбүлүкэбит киин куоратын тирээн турар кыһалҕаларын быһаарыыга уонна инники сайдыытыгар төһүү буолуохтаах. Дьокуускай социальнай-экономическай сайдыытын, тас көстүүтүн барытын хабан көрүөхтээх. Киин куораппыт дьон-сэргэ олороругар бары өттүнэн табыгастаах буолуохтаах. Бу уларыйыыны куорат хас биирдии олохтооҕо бэйэтинэн билиэхтээх, киниэхэ ити сайдыы тиийиэхтээх», – диэн бэлиэтээн эттэ. Куонкуруска Арассыыйа ханнык баҕарар хампаанньата кыттыан сөп. Кулун тутарга 10 бастыҥ бырайыагы талыахтара. Ыам ыйыгар Сколково пуондатыгар ити барыта ырытыллан кыайыылаах быһаарыллыахтаах. Кыайбыт хампаанньа Дьокуускай куораты тупсаран оҥорууга үлэлэһиэҕэ.
Ахсынньы 13 күнүгэр хамсыгы утары тэриллибит суһал ыстаап мунньаҕар Айсен Николаев Саҥа дьыл кэмигэр бары эйгэҕэ туох да саахал, быһылаан тахсыа суохтааҕын, ону улуустар дьаһалталара хааччыйалларыгар соруйда. Коронавируһу утары быһыыны түргэтэтии ыарыы намырыырыгар тиэрдэрэ көстөн турар. Ол да буоллар, Алдан, Нерюнгри, Өлүөхүмэ, Хаҥалас улуустарыгар быһыы-майгы син биир тыҥааһыннаах. Ил Дархан дьон тоҕуоруһар атыы-эргиэн кииннэригэр, кафеҕа, эрэстэрээҥҥэ инпиэксийэни утары туһааннаах суурадаһыннарынан ыстарары, сууйары күүһүрдэр син биир ирдэнэр диэн иһитиннэрдэ. Итиэннэ Саҥа дьыллааҕы бырааһынньыктары, утренниктары ыалдьааччы ахсааныттан, туругуттан көрөн көҥүллээх эрэ тэрийэр ирдэниэҕэ.
Субу күҥҥэ хамсыгы утары быһыы бастакы компоненын өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн улахан дьон 70%-нара, 2 улууска 90% -тан тахса, 6 улууска 80 %-тан тахса киһи ылла. Оттон Амма, Үөһээ Бүлүү, Кэбээйи, Мииринэй, Нерюнгри, Өлүөхүмэ, Уус Алдан улуустарыгар ити көрдөрүү 65%-тан намыһах. Чурапчыга уонна Намҥа 60 %-тан кыра.
Ахсынньы 14 күнүгэр өрөспүүбүлүкэ баһылыга «Водоканал» 2021 сыллааҕы уонна кэлэр сылга былаанныыр үлэтин-хамнаһын туругун көрдө. Жатайга канализация уутун ыраастыыр тутуулары саҥардыы барар. Оччоҕо ол Өлүөнэ өрүскэ түһүүтүгэр экологияны айгыраппат буолуохтаах. Ити Саха АССР 100 сылын көрсө олоххо киириэхтээх уталыйбат тутуулартан биирдэстэрэ. Бу тэрилтэ «2019-2024 сылларга Бүлүү бөлөх оройуоннарга уунан хааччыйыы тиһигин олоххо киллэрии сайдыыта» диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи бырагырааманан Үөһээ Бүлүүгэ эмиэ 500 куб. миэтэрэлээх ыраастыыр ыстаансыйаны тутта. Дьокуускайга тутулла турар 5 №-дээх водоузел уонна 3 №-дээх канализация кэллиэктэрэ 2023 сылга үлэҕэ толору киириэхтэрэ.
Ахсынньы 14 күнүгэр «СӨ Олох-дьаһах коммунальнай хаһаайыстыбата» ГУП 2021 сыллааҕы үлэтигэр-хамнаһыгар барыллаан түмүгү таһаардылар. Тэрилтэ инвестиционнай бырагыраама чэрчитинэн быйылгы сылга саахалланар туруктаах хочуолунайдар оннуларыгар 8 саҥа хочуолунайы тутта, 5 хочуолунай гааска оттууга көһөрүлүннэ. Өссө 4 хочуолунай сыл бүтүөр диэри үлэҕэ киириэҕэ. 2022 сылга 24 эргэ хочуолунай көтүрэн саҥалыы тутуохтара. Билиҥҥи туругунан саахалланар кутталлаах 102 хочуолунай баар. Өлүөхүмэ куоракка уунан хааччыйар ситим саҥардыллан, 11 тыһыынчалаах нэһилиэнньэ ыраас ууну иһэр кыахтанна. «Бу ОДьКХ тэрилтэтэ 27 улууһу кытта ситимнээхтик үлэни сүрүннүүрэ маннык түмүгү биэрдэ», — диэтэ Айсен Сергеевич.
Ахсынньы 14 күнүгэр Айсен Николаев Дьокуускайга кэлбит Иркутскай куоракка Монголия генеральнай консула тойон Жигмэд Энхжаргалы кытта көрсөн, икки өттүттэн бииргэ үлэлэһэргэ сүбэлэстэ. «Саха сирэ Монголиялыын сыһыана 1993 сылтан ыла саҕаламмыта. Тыл эйгэтигэр уонна экэниэмикэҕэ алтыһабыт. Салгыы атын хайысхалары сайыннарыахпыт. Монголияҕа былырыыҥҥытааҕар икки төгүл элбэх убатыллыбыт гааһы ыыттыбыт. Университеттарбыт уонна култуура тэрилтэлэрин кытта хардарыта атастаһан үлэ көдьүүстээҕэ билиннэ. Саха хомуһа монгол хэл хуура сайдарыгар сабыдыала улахан», — диэн бэлиэтээн эттэ Айсен Сергеевич.
Ахсынньы 14 күнүгэр Ил Дархан хамсык тарҕаныыта намыраабытын быһыытынан хааччахтары сымнатар туһунан ыйаахха илии баттаата. Бу күнтэн ыла аһылык тэрилтэлэрэ, ол иһигэр банкеттыыр саалалар үлэлиир чаастара уһаата уонна оҕо оонньуур саалалара, аттракционнара аһылыннылар. Ол эрээри QR-код, быһыыны ылар бобулларын туһунан уонна ПЦР ыспыраапката булгуччу ирдэнэллэр. Маны сэргэ 18-гар диэри саастаах оҕолор улахан дьон арыаллааһына суох култуура дьиэлэригэр баар эбии үөрэхтээһин тэрилтэлэригэр сылдьаллара көҥүллэннэ.
Ахсынньы 14 күнүгэр «Көр, бу Россия!» диэн оскуола оҕолорун ортолоругар ыытыллыбыт бастыҥ видео-аккырыыккаҕа Бүтүн Арассыйатааҕы куонкурус түмүктэннэ. Быйыл манна дойду 85 эрэгийиэниттэн Калининградтан Камчаткаҕа тиийэ 18 тыһ. үөрэнээччи кытынна. «Бу Саха сирэ көҕүлээн саҕалаабыт куонкуруһа икки сыл иһигэр дойдубут араас эрэгийиэннэрин оҕолоро алтыһар түһүлгэлэринэн буолбута үөрүүлээх», — диэтэ Ил Дархан. Бырайыагы толкуйдаабыт Дьокуускай куорат классическай гимназиятын үөрэнээччитэ Кирилл Горохов Саха сирин оҕолорун түмэ тардар баҕатын Айсен Сергеевич өйөөн, Бүтүн Арассыыйаҕа таһаарда диэн киэн тутта бэлиэтээтэ.
Ахсынньы 15 күнүгэр Ил Дархан Айсен Николаев сылын ахсын үгэс быһыытынан Ил Түмэҥҥэ туһаайар Анал этиитин оҥордо. Бу сыл биир дьоһун түгэнигэр норуот дьокутааттарын сэргэ өрөспүүбүлүкэ министиэристибэлэрин, биэдэмистибэлэрин салайааччылара, уопсастыбанньыктар, итиэннэ быйыл элбэх оҕолоох ийэлэр уонна сайын ойуур баһаарыгар үлэлэспит дьон ыҥырыллан сырыттылар. Кинилэр бары Сахабыт сирин социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар Ил Дархан туруорар соруктарын, үлэҕэ-хамнаска сирдэтинэр сүрүн хайысхалар тустарынан этиитин болҕойон иһиттилэр.
Өрөспүүбүлүкэ аҕа баһылыга кэлэр үбүлүөйдээх 2022 сылы Ийэ сылынан биллэрдэ. «Бу 100 сыл устата Саха сиригэр дьахтар олоҕо чыҥха уларыйда. Саха омуга ийэ таҥаралаах. Онон бары үтүөбүтүн үөдүтэр Ийэ барахсаны кэлэр сылга күүскэ болҕойуохпут, ытыктабылбытын биллэриэхпит. Ийэ сылыгар кыргыттар, ийэлэр идэлээх, дьарыктаах буолууларыгар болҕомто ууруллуоҕа. Дьарыктаах буолуу кииннэригэр, бастатан туран, кинилэр боппуруостара быһаарыллыаҕа, ханна олороллоруттан, саастарыттан, социальнай балаһыанньаларыттан тутулуга суох. Ону сэргэ кэрэ аҥаардар чөл туруктаах буолууларыгар анал бырагыраама үлэлиэҕэ. 2022 үбүлүөйдээх сылга төрөөбүт хас биирдии оҕоҕо 100 тыһ. солк. анал хапытаал арыллыаҕа. Оттон быйылгы Чэбдигирии сыла бүтэн хаалбат, 2030 сылга диэри Доруобуйа уон сылын быһыытынан салҕанан барыаҕа», — диэтэ Ил Дархан.
Ийэ сылыгар биэс эбэтэр онтон элбэх оҕолоох ыаллар дьиэ ылыыларыгар көмө барыаҕа. Билигин өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 1815 ыал дьиэ ылыытыгар уочаракка турар. Олортон быйыл көмөҕө 56 ыал тигистэ. «Кэлэр биэс сылга бу боппуруоһу быһаарарга Бырабыыталыстыбаҕа сорудах биэрэбин. Итиэннэ муниципальнай тэриллиилэргэ биэстэн элбэх оҕолоох ыалларга көмөлөһөллөрүгэр, кинилэри дьиэ-уот нолуогуттан босхолуулларыгар этии киллэрэбин», – диэн бэлиэтээн эттэ Айсен Сергеевич.
Ил Дархан тулаайах уонна төрөппүт көрүүтэ-истиитэ суох хаалбыт оҕолорго, кинилэри иитэ ылар ыалларга болҕомтону уурарга эттэ. Билиҥҥитэ өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 634 оҕо 233 ыалга иитиллэр. Кинилэргэ көмө быһыытынан үбүлээһини икки төгүл улаатыннарар, ону таһынан дьиэ кэргэҥҥэ, ийэҕэ туһуламмыт бырайыактаах уопсастыбаннай түмсүүлэргэ бэриллэр граны икки төгүл элбэтэр туһунан эттэ.
Оҕо саастан саҕалаан эмэн, кырдьаҕас дьоҥҥо тиийэ үүнэн-сайдан, ситиһиилээхтик үлэлээн, чэгиэнник сынньанан олох үтүөтүн билэллэригэр бары усулуобуйа оҥоһуллуохтаах диэн Ил Дархан соруктары туруорда. Тутуу үлэтэ түргэтиирин туһунан, хаарбах дьиэттэн көһөрүү элбиирэ күүтүллэрин эмиэ эттэ.
Айсен Сергеевич Николаев Ил Түмэҥҥэ Анал туһаайыытын этэн баран, өрөспүүбүлүкэ элбэх оҕолоох ийэлэрин кытта көрүстэ, үүнээри турар Ийэ сылынан кинилэри эҕэрдэлээтэ, сибэкки дьөрбөтүн туттарда.
Ахсынньы 15 күнүгэр эрэгийиэн салайааччыта Нерюнгри оройуонун 2026 сылга диэри муҥутуурдук сайыннарар туһунан Ыйаахха илии баттаата. Ол туһунан кини Анал этиитигэр иһитиннэрдэ. “2026 сылга диэри Нерюнгри оройуонугар Уһук Илиҥҥэ холобурга сылдьар киһи олороругар табыгастаах эйгэ оҥоһуллуохтаах. 80 тыһ. киһи олохсуйуоҕа, бырамыысалыннас сайдыаҕа, хамнас үрдүөҕэ. Туруоруллубут соруктар миэстэтигэр олоҕу-дьаһаҕы тупсаҕай оҥорууга төһүү буолуоҕар эрэнэбин», — диэтэ кини. Айсен Николаев ити үлэ чэрчитинэн Нерюнгри оройуонун баһылыга Роман Щегельняктыын көрүстэ уонна ирдэнэр үлэ сүнньүн ырытыы кэнниттэн Нерюнгри төрүттэммитэ 50 сылыгар ыйыллыбыт соруктар бары туолуулара ирдэниллэрин эттэ. Кини бырамыысыланнас хампаанньаларын, ол иһигэр “Колмар” уонна “Эльгауголь” хампаанньалары кытта ыкса үлэлииргэ сүбэлээтэ.
Ахсынньы 15 күнүгэр Ил Дархан СӨ Доруобуйатын харыстабылын миниистиринэн Лена Афанасьеваны, СӨ Үөрэҕин миниистиринэн Ирина Любимованы аныыр туһунан ыйаахха илии баттаата. Маны сэргэ Ил Түмэн хонтуруоллуур кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ, норуот дьокутаата Евгений Перфильевы СӨ экологияҕа, айылҕаҕа уонна ойуур хаһаайыстыбатыгар миниистирин эбээһинэһин толорооччунан, итиэннэ бу иннинэ Ил Дархан сэкиритэрийээтин салайааччытынан үлэлээбит Георгий Михайловы СӨ Ил Дарханын уонна СӨ Бырабыыталыстыбатын дьаһалтатын салайааччытынан анаата.
Ахсынньы 15 күнүгэр өрөспүүбүлүкэ аҕа баһылыга ГТРК-Саха телеканаалга быһа эпииргэ таҕыста. «Саха сирэ килиимэт уларыйыытыгар уонна ирбэт тоҥ ирэригэр харгыстары оҥорорго, бэйэбит олохтоох сирбит буоларын быһыытынан, итиннэ бастакынан ылсыахтаах. Ол иһин 2023 сылга Арктика Сүбэтигэр Арассыыйа бэрэссэдээтэллиирин быһыытынан ирбэт тоҥ тиэмэтигэр Бүтүн аан дойдутааҕы саммит Дьокуускайга ыытыллыаҕа», — диэн иһитиннэрдэ кини.
Итини таһынан Ил Дархан доруобуйа харыстабылыгар былааннаммыт үлэлэр хайысхаларын билиһиннэрдэ. «Чэбдигирии сыла 2030 сылга диэри салҕанан барыаҕа. Хамсык содулугар эмсэҕэлээбиттэр эмтэнэллэригэр туспа былаан көрүллүөҕэ. Сүрэх ыарыылаахтары уонна искэннээхтэри кэтээн көрүүгэ, эмтээһиҥҥэ тутуллан үлэҕэ киириэхтээх сүүнэ Кииннэр улахан көмө буолуохтара», — диэтэ кини.
Ахсынньы 16 күнүгэр СӨ бэрээдэги хааччыйыыны сүрүннүүр Сүбэ мунньаҕар Ил Дархан Саҥа дьыл субу саҕаланаары турдаҕына бырааһынньык кэмигэр сэрэхтээх буолалларын, олох-дьаһах куоммунальнай хаһаайыстыбата, энергетика, тырааныспар, мэдиссиинэ тэрилтэлэрэ куттала суох буолууну хааччыйаллара ирдэнэрин сэрэттэ. Саҥа дьыл бырааһынньыктарын иннинэ уонна уһун өрөбүл кэмигэр быраабы араҥаччылыыр уорганнар уонна МЧС сотрудниктара сулууспа күүһүрдүллүбүт эрэсиимигэр көһөллөр. ГАИ, тырааныспар салаатын, олохтоох салайыныы уорганнарын үлэһиттэрэ суолга куттала суох айан сырыытыгар, кыһыҥҥы суоллар, өрүһү туорааһын боппуруостарын хонтуруоллуохтара. ОДьКХ, энергетика эйгэтэ түүннэри-күнүстэри дьуһуурустубаны кытаатыннарыахтара. Суһал көмө, дьуһуурунай медиктэр эмиэ өрөбүл кэмигэр үлэни күүһүрдүөхтэрэ.
Ахсынньы 16 күнэ. 2022 сылга ойуур уота туруутун утарар үлэ бэлэмин Айсен Николаев СӨ борокуруора Максим Попову кытта холбоһуктаах сүбэ мунньахха бэрэбиэркэлээтэ. 2022 сылга ойууру уоттан харыстааһыҥҥа киин бюджеттан харчы киириитэ 5,5 төгүл улаатан, 1 млрд 619 тыһ. солкуобайга тэҥнэһиэҕэ. Ол тустаах үлэни кыахтаахтык тэрийэргэ олугу ууруоҕа. Уот турар күнүгэр ону суһаллык саба тутарга аныгылыы ньымалары 2022 сыл тохсунньу 15 күнүгэр диэри тобуларга Ил Дархан Бырабыыталыстыбаҕа дьаһайда. Ордук олорор нэһилиэнньэлээх пууннарга уот кутталын тэйитэр сыалтан минерализованнай балаһалары тута бэлэмнээн кэбиһэллэрэ ирдэнэрин санатта.
Ахсынньы 17 күнүгэр «Саюри» тэпилииссэҕэ сылы эргиччи үлэлир бырайыак олоххо киирдэ, биэс сыллааҕы үлэ түмүктэннэ. Агрокомплекс оҕуруот аһын, клубниканы үүннэрэр кыамтата холбоон сыллата 2500 тоннаҕа тиийэр кыахтанна. Ити Дьокуускай олохтоохторун чиэппэрин хааччыйыаҕа. Бырайыак үһүс уочаратын киириитэ тэпилииссэ уопсай иэнин 3,3 гектарга тиийэ улаатыннарда, нэһилиэнньэ сыл устата сибиэһэй оҕуруот аһынан хааччыллыытын лаппа тупсарыаҕа. Бу Саха сирэ Японияны кытта ситимнээх уонна көдьүүстээх үлэтин туоһута буоларын Айсен Сергеевич бэлиэтээн эттэ.
Ахсынньы 17 күнүгэр СӨ Ил Дархана «Саха сирин тимир суолларыттан» дойду атын эрэгийиэннэригэр пластигы хаттаан туһаҕа таһаарарга тиэйэр тэрилтэлэргэ чэпчэки тарыыбы тыырарга көрдөстө. Бу туһунан тимир суол хампаанньатын сыллааҕы үлэтин түмүгүн уонна кэлэр сылга былаанын көрүүгэ эттэ. Дьокуускайга пластигы хомуйан бытарыталлар, онтон Иркутскайга тириэрдэллэр. Тиэйэн таһаарыы кэмчи буолан, ороскуота улахан. Ил Дархан блогердары кытта көрсүһүүтүгэр ити кыһалҕаны экологическай хампаанньа төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ Сергей Петров таарыйбыта. Ити тэрилтэ ааспыт сыл от ыйын 1 күнүттэн ыла 100 тонн тахса пластигы ыыппыт, куоракка 42 бөх уурунатын туруорбут уонна Бүлүү трагар пластик хаппахтары, хортуону, кумааҕыны, массыына шинатын уо.д.а дьонтон тутар. Сотору кэминэн Дьокуускайга бөҕү араарар ыстаансыйа тутулуннаҕына, тиэйэн таһаарарга бэлэмнээһин судургутуйуоҕа.
Ахсынньы 17 күнүгэр Үүнэр көлүөнэ пуондатын 2021 сыллааҕы үлэтин барыллаан түмүгүн көрдүлэр. Быйылгы сылга тастан киирэр үп кээмэйэ 1.5 млрд солкуобайтан таҕыста. Ол барыта пуонда бөдөҥ тэрилтэлэри кытта ыкса үлэлэспитин түмүгэ буолар. АЛРОСА, “Таас-Үрэх Нефтегаздобыча” саамай чугас көмөлөһөөччүлэр эрээри, пуонда иннигэр сүҥкэн сорук турарынан сибээстээн Айсен Николаев кыттыһыах-көмө буолуох хампаанньалары салгыы тардарга, Саха сирин баайын хостуур бөдөҥ тэрилтэлэри кытта эбии кэпсэтэн буларга уонна олортон үп-харчы киирэрин курдук кэпсэтэргэ соругу туруорда.
Ахсынньы 17 күнэ. “Саха сирэ” Технопаарка тэриллибитэ 10 сылынан барыллаан түмүк оҥоһулунна. Сыыппаранан салайтаран үлэҕэ Саха сирэ Арассыыйаҕа 9 бастыҥ ахсааныгар киириитэ итиэннэ “Сыыппара чыпчаала”, “Сыыппаранан үлэлиир эрэгийиэн” диэн суолталаах бириэмийэлэри ылыыта — үчүгэй көрдөрүү. “Сотору өрөспүүбүлүкэбит алмааһынан эрэ аатырбакка, сыыппара, IT-эйгэҕэ бастыҥ дэтэригэр эрэнэбин”, — диэтэ Айсен Сергеевич.
Ахсынньы 18 күнүгэр Айсен Николаев бу иннинэ Нолуок федеральнай сулууспатын Саха сиринээҕи управлениетын салайбыт уонна ахсынньы 14 күнүгэр Ил Түмэн 32-с уочараттаах пленарнай мунньаҕар СӨ Счетнай палаатын бэрэссэдээтэлинэн талыллыбыт Алена Федорованы кытта көрүстэ. «Сыыһа-халты, араас кэһии тахсыбатын туһугар эрэгийиэннэрдээҕи, муниципальнай хонтуруоллуур уорганнары бииргэ алтыһан үлэлиири күүһүрдэргэ Ил Дархан сорук туруорар», — диэтэ Счетнай палаата салайааччыта Алена Федорова.
Эмиэ бу күн Айсен Николаев Орто Халыма улууһун баһылыга Евгений Слепцовтыын көрсөн кэпсэттэ. Улууска кэлэр 5 сылга «Дьиэ-уот уонна куорат эйгэтэ» национальнай бырайыагынан хаарбах дьиэлэртэн 820 киһи көһөрүллүөҕэ. «Арктикаҕа дьон олороругар усулуобуйа оҥоһуллара булгуччу. Матырыйаал да тиийэрэ күчүмэҕэй, тутуу уустуктук барар. Ону ол диэбэккэ, хотугу улуустарбытын хааччыйар ытык иэспит», — диэн чопчулаата Айсен Николаев.
Ахсынньы 18 күнүгэр Саха сирэ кэлэр 100 сылга сайдыытыгар туһааннаах этиилэри хомуйууга далааһыннаах бырайыагы оҥоруу түмүгүн таһаардылар. 2021 сыл ыам ыйыттан ахсынньыга диэри улуустарга ырытыыларга тыһыынчаттан тахса киһи араас эйгэттэн кытынна уонна 130-тан тахса этиини киллэрдэ. Ити улуу Ойуунускай 1927 сыллаахха суруйбут 2027 сылга диэри сайдыыбыт «Улуу 100 сыллаах былааныгар» олоҕурда. «Өр сылларга эрдэттэн анааран былаанныыр оччоттон кыахтаах эбит буоллахпытына, күн бүгүн салгыы иннибит диэки баран иһиэхтээхпит. Кэлэр 100 сылга туох күүтэрин, балысхан уларыйыыны өтө көрө сатыахтаахпыт», — диэтэ Айсен Николаев.
Ахсынньы 19 күнүгэр өрөспүүбүлүкэтээҕи Кардиологическай диспансерын саҥа дьиэтигэр ис оҥоһуга, медицинскэй тэрилэ барыта орун-оннугар туран, хомуллан-дьаһаллан, үүнэр сыл бастакы аҥаарыгар ыарыһахтары эмтээн барыахтаах. Ити түбүк төһө тэтимнээҕин билээри Айсен Николаев бу күн тутуу барыытын билистэ. «Үлэ хаамыыта киһини астыннарар. Тутуу 92 %-на бүппүт. 140 киһи олорон турбакка эбийиэги оҥорон, тутар хамыыһыйаҕа кыраапыгы хойутаппакка мэктиэлииргэ дьулуһар. Муус устар ыйга бастакы ыараһахтар балыыһаҕа киирэн эмтэниэхтэрэ. Ону толорор идэтийбит да, эдэр да кардиологтарбытыгар эрэллээхпит. Өскөтүн күн бүгүн аһаҕас сүрэххэ 100 эпэрээссийэ оҥоһуллар буоллаҕына, бу саҥа Киин үлэлээтэҕинэ 1000-ҕа тиийэрэ күүтүллэр , — диэтэ түмүккэ Айсен Николаев.
Күндү дьоммут! Саргылаах Саҥа сыл салаллан иһэринэн, Саҥа дьыл үөрүүтэ чугаһаабытынан!
Афанасий НОЕВ,
Ил Дархан пресс-сэкирэтээрэ