Ил Дархан нэдиэлэтэ

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Арктикаҕа түргэн интэриниэт тиийиэҕэ

 

Атомнай энэргиэтикэ

Бэс ыйын 27 күнэ. Айсен Николаев «Русатом Оверсиз» АУо бэрэсидьиэнэ Евгений Пакермановы кытта Усуйаана улууһугар кыра кыамталаах атомнай ыстаансыйаны тутуу туһунан кэпсэттилэр. Евгений Пакерманов үлэ былаан быһыытынан баран иһэрин туһунан эттэ. Ол курдук, сүрүн бырайыактыыр-чинчийэр үлэ бүтэн, эбии чинчи­йии ыытыллар. РИТМ-200Н реактор тиэхиньиичэскэй бырайыага оҥоһуллубут. Судаарыстыбаннай экологическай эспэртиисэ ыстаансыйаны тутууга лиссиэнсийэ ыларга көҥүл биэрбит. Айсен Николаев ыстаан­сыйаны тутуу «Күчүс» сир баа­йын туһаҕа таһаарыыга эрэ буолбакка, Усуйаана улууһун социальнай-экэнэмиичэскэй биир кэлим сайдыытыгар көдьүүстээх буоларын бэлиэтээтэ. Ыстаансыйаны 2028 сылга үлэҕэ киллэриэхтэрэ.

Евразиада Саха сиригэр ыытыллыаҕа

Бэс ыйын 28 күнэ. Ил Дархан Арассыыйа норуоттарын ассамблеятын бэрэссэдээтэлэ, Евразия норуоттарын ассамблеятын секретариатын салайааччыта Светлана Смирнованы кытта Саха сирэ уонна икки бөдөҥ уопсастыбаннай холбоһугу кытта бииргэ үлэлээһини ырыттылар. Светлана Смирнова «Этно-эрато» аан дойдутааҕы бэстибээл кыттыылаахтара Дьокуускайга этническэй муода киинин тэрийии туһунан этиилэрин Айсен Николаевка тириэртэ. Маны тэҥэ «ЕВРАЗИАДА» быра­йыак туһунан кэпсээтэ. Бу нацио­нальнай, олимпийскай оонньууларга киирбэт успуорт көрүҥнэригэр күрэхтэ­һиини, Евразия но­­руоттарын национальнай култуураларын бэстибээлин уонна пуоруму түмэр бырайыак. Светлана Смирнова бастакы «ЕВРАЗИАДА»-ны Дьокуускайга ыытыахха сөбүн туһунан эттэ. Айсен Николаев Саха сиригэр тэрээһини ыытарга бары усулуобуйа баарын бэлиэ­тээтэ.

Донецкай норуодунай өрөспүүбүлүкэҕэ

Бэс ыйын 28 күнэ. Айсен Николаев Донецкай норуодунай өрөспүүбүлүкэ Кировскай куоратыгар үлэлээтэ. Ил Дархан уонна куорат дьаһалтатын баһылыга Сергей Ермаков Саха сирэ уонна Кировскай бииргэ үлэлээһиннэрин туһунан Сөбүлэһиигэ илии баттаатылар. Саха сирэ куорат экэниэмикэтин уонна социальнай эйгэтин түргэнник чөлүгэр түһэрэргэ көмө үлэни ыам ыйыттан саҕалаабыта. Үлэни сүрүннүүргэ суһал ыстаап уонна оробуочай бөлөх тэрилиннэ. Чөлүгэр түһэриллиэхтээх эбийиэктэри, ол иһигэр доруобуйа харыстабылын, үөрэхтээһин, сылааһынан хааччыйыы эбийиэктэрин, уот уонна суол ситимнэрин быһаардылар. Маны тэҥэ бырамыысыланнас, урбаан, агробырамыысыланнай комплекс, наука, үөрэхтээһин, ыччат бэлиитикэтин, до­­руобуйа харыстабылын, социальнай көмүскэл, успуорт, туризм, култуура, эргиэн эйгэлэригэр бырайыактары уонна быһаарыылары олоххо киллэриигэ соруктары чопчулаатылар. Өрөспүүбүлүкэ олохтоохторун аатыттан Кировскай баһылыгар КамАЗ-ка олоҕурбут анал тиэхиньикэ күлүүһүн туттарда.

Ил Дархан куорат киин балыыһатыгар бойобуой эпэ­рээс­сийэҕэ эчэйии ылбыт байыан­­най сулууспалаахтарын көрүстэ. Биир дойдулаахтарбыт бөҕөх туруктаахтар. Саха сирэ балыыһа үлэтигэр көмө оҥоруо. Өрөспүүбүлүкэттэн Кировскайы чөлүгэр түһэрсэ сылдьар үлэһиттэргэ махтанна уонна «Саха АССР 100 сыла» анал бэлиэни туттарда.

Айсен Николаев Кировскай олохтоохторун кытта кэпсэттэ. Кинилэр Саха сирин олох­тоохторугар ыарахан кэмнэригэр өйөбүллэрин иһин махтал тылын тириэртилэр. Салгыы  куорат
1 №-дээх орто оскуолатын кыһыл уонна үрүҥ көмүс мэтээлинэн бүтэрбит оҕолору чиэстээһиҥҥэ кытынна. Кинилэр үгүс уустуктары туораан, бэйэлэригэр эрэллэрин сүтэрбэккэ, үрдүк сити­һиилэммиттэринэн эҕэрдэлээтэ.

Ил Дархан Донецкай норуодунай өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Виталий Хоценконы кытта салгыы социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыыга бииргэ үлэлээһин боппу­руостарын ырыттылар.

Салгыҥҥа куттала суох буолуу уонна баһаардар

Бэс ыйын 30 күнэ. Ил Дархан салгын аалынан көтүү куттала суох буолуутугар мунньах ыытта. Туһааннаах тэрилтэлэр сала­йааччыларыгар соруктары туруор­да. Тахсыбыт үс быһылааҥҥа эмсэҕэлээбит дьоҥҥо мэдиссиинэ көмөтүн толору хааччыйарга сорудахтаата. Көтөр ааллар нуорманы таһынан таһаҕаһы ылбаттарын кытаанахтык хонтуруоллуурга ыйда. Тыа баһаарын умулларыыга дьон доруобуйатыгар куттал суоһаабатын хааччыйыы инники күөҥҥэ турарын бэлиэтээтэ. Анал хамыыһыйа быһылааннар төрүөттэрин быһааран, ый устата иһитиннэриэ.

Бэс ыйын 30 күнэ. Ил Дархан анал хамыыһыйа мунньаҕар ойуур баһаардарын бохсуу уонна сэрэтии боппуруостарын көрдө. Ойуурга эрэгийиэннээҕи ыксаллаах быһыы-майгы эрэсиимэ биллэриллибитэ. Мииринэй, Томпо, Уус Маайа улуустарыгар муниципальнай таһымнаах ыксаллаах быһыы-майгы эрэсиимэ олохтоммута. Айсен Николаев чугастааҕы кэмҥэ  икки  Бе-200 көтөр аал уонна МИ-26 бөртөлүөт ойуур баһаардарын умуруорууга кэлэн үлэлиир боппуруостарын быһаара охсорго бырабыыталыстыбаҕа  сорудахтаата.

Хотугу сиргэ сибээс сайдыыта

Бэс ыйын 30 күнэ. Айсен Нико­лаев Арктика улуустарыгар уонна уустук сырыы­лаах нэһилиэн­ньэлээх пууннарга сибээс оптоволокно утаҕын тардыы туһунан мунньах ыытта. Петербурдааҕы экэнэмиичэскэй пуорумҥа Ил Дархан дойду сыыппара сайдыытыгар, сибээс­кэ уонна маассабай коммуникацияҕа миниистирэ Максут Шадаевтыын бырайыактары киллэрии туһунан сөбүлэспиттэрэ. 20 улууска 7,5 тыһыынча км уһун­наах оптоволокно ситимэ тутуллан, 84 нэһилиэнньэлээх пууҥҥа 100 тыһ. киһи түргэн интэри­ниэккэ холбонуо. Ил Дархан туһааннаах министиэристибэлэргэ үбүлээһин боппуруоһугар федеральнай киини кытта суһаллык үлэлэһэргэ сорудахтаата. Онуоха сибээс утаҕын тардыы, үлэлэтии, өрөмүөн барыта, табыгас­таах тарыып олохтонуута киириэхтээх. Быйыл бырайыактыыр-чинчийэр үлэ саҕаланыа, эһиилгиттэн тутуу барыа. 2025 сыл бүтүүтэ Арктика улуустарын кииннэригэр түргэн интэриниэт тиийиэ.

Интеллектуальнай оонньуулар

От ыйын 1 күнэ. Айсен Нико­лаев II аан дойдутааҕы интеллектуальнай оонньуулар аһыллыыларыгар 17 омук дойдутуттан уонна 16 Арассыыйа эрэги­йиэниттэн кыттар оҕолору, тэрийээччилэри эҕэдэлээтэ. Бэйэтэ Москватааҕы судаарыстыбаннай университет физическэй факультетын бүтэрбит буолан, наука сайдыыны хамсатар күүһүн туох да тохтоппотун билэрин бэлиэтээтэ. «Туймаада» аан дойдутааҕы олимпиадаҕа ССРС норуодунай учуутала, өрөспүүбүлүкэҕэ физика, математика хамсааһынын көҕүлээччи Михаил Андреевич Алексеев аатын иҥэрэр туһунан быһаарыы ылбытын иһитиннэрдэ.

Туймаада туоната

От ыйын 1 күнэ. Ил Дархан Дьокуускайга Сайсары күөл кытылын тупсаран оҥоруу быра­йыагын олоххо киллэрии туһунан мунньах ыытта. Куорат 20 тыһыынчаттан тахса олохтоохторо бырайыак иһин куолас­таабыттар. Онон «Олорор дьиэ уонна куорат эйгэтэ» национальнай бырайыак «Тупсаҕай куорат эйгэтин тэрийии» федеральнай бырагырааматын чэрчитинэн эһиил үлэ саҕаланан, үс сыл устата барыа. Ил Дархан бас­таан «Триумф» успуорт комплексын аттын оҥорорго сорудах­таата. 2024 сылга VIII «Азия оҕолоро» оонньуулар ыытыллалларыгар Успуорка албан аат аллеята, сынньанар сир бэлэм буолуох­таахтарын туһунан ыйда.

От ыйын 1 күнэ. Айсен Николаев Дьокуускай баһылыга Евгений Григорьевы кытта көрсүһүүтүгэр ууулусса – суол ситимин көрүү-харайыы туһунан дьүүллэстилэр. Үбүлээһин биир таһымҥа турара, суолу ыраас­тыыр үлэлэри хааччаахтыырын туһунан куорат баһылыга эттэ. Ил Дархан министиэристибэлэргэ ити боппуруоһу быһаарарга сорудахтыам диэн эттэ.  Маны тэҥэ элбэх кыбартыыралаах дьиэ­лэр тиэргэннэрин хапытаалынай өрөмүөнүн салгыы ыытыы туһунан кэпсэттилэр.

От ыйын 2 күнэ. Ил Дархан социальнай ситимнэргэ быһа эпииргэ тахсан, олохтоохтор ыйытыыларыгар хоруйдаата. Элбэх киһи суол өрөмүөнүн, тутуутун туһунан ыйытта, ол иһигэр Намныыр суол учаастага хаһан оҥоһуллан бүтэрин. Айсен Николаев авиапортан Жатайга диэри суолу кэҥэтии 2024 сылга түмүктэниэ диэтэ. Быйыл балаҕан ыйыгар Тулагыттан Объездной трассаҕа диэри өрөмүөн үлэтэ бүтүө.

Доруобуйа харыстабыла

От ыйын 2 күнэ. Дьокуускайга 2 №-дээх куорат балыыһатын поликлиникатын Гагаринскай уокурукка тутуу бастакы сыбаайатын туруордулар. Ил Дархан доруо­буйа харыстабылын хайысхатыгар биир маҥнайгы быһаарыытынан бу поликлиника быра­йыагын оҥорон, тутууну саҕалыыр туһунан этэ. 2023 сылга аныгы технологиянан, оборудованиенан хааччыллыбыт күҥҥэ 600 киһини көрөр саҥа поликлиника үлэҕэ киириэ диэн Айсен Николаев бэлиэтээтэ. Мэдиссиинискэй комплекс аэропорка барыыга Өктөөп 50 сыла автострада уонна Севастопольскай уулусса быһа охсуһар сиригэр тутуллар. Оҕолорго уонна улахан дьоҥҥо аналлаах поликлиника, онкологическай амбулатория уонна анал отделениелар баар буолуохтара. «Өйдөөх поликлиника» диэн биир кэлим информационнай тиһиккэ холбонуо.

Үөрэҕирии

От ыйын 2 күнэ. Айсен Николаев өрөспүүбүлүкэ оскуолаларын хапытаалынай өрөмүөннэрин хаамыытын көрдө. Ити сыалга 2,8 млрд солк. федеральнай  субсидия көрүллүбүтэ, ол иһигэр 2022 сылга –2,5 млрд солк., 2023 сылга – 356,89 мөл. солк. Өрөмүөн таһынан оборудованиенан хааччыллыахтара. 25 улууска уонна куорат уокуругар 58 оскуола саҥардыллыа, онтон быйыл – 38 оскуола. Ил Дархан миэстэтигэр баһылыктар үлэ хаачыстыбалаахтык болдьоҕор ыытылларын кытаанах хонтуруол­га ылалларыгар эттэ.

Афанасий Ноев,

Ил Дархан пресс-сэкирэтээрэ.

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0