“Былырыыҥҥы сылы, төһө да уустуктар баалларын үрдүнэн, үчүгэй көрдөрүүлээх түмүктээтибит. Сүрүн хапытаалбытыгар 360,3 млрд солк. киллэрдибит. Ити хаһааҥҥытааҕар да үчүгэй көрдөрүү”, — диэн иһитиннэрдэ Ил Дархан Егор Борисов Москваҕа Саха сирин бэрэстэбиитэлистибэтин аппаратын кытары көрсө олорон.
edersaas.ru
Егор Афанасьевич өрөспүүбүлүкэ ааспыт сыллаах ситиһиитин кэпсииригэр доруобуйа харыстабылын, энергетиканы, тутууну, социальнай эйгэни аҕынна. Ил Дархан доруобуйа харыстабылыгар ураты болҕомтотун уурар. Былырыын бу эйгэҕэ алта эбийиэк тутуллубута. Ол иһигэр Перинатальнай киин. Ааспыт сылга өрөспүүбүлүкэ искэн ыарыыны эмтиир киин бастакы уочаратын тутууга, радиологическай отделениены саҥардыыга, федеральнай бүддьүөттэн 150 мөл. солк. ылбыта. Быйыл өссө 363,8 мөл. солк. көрүллүөхтээх. Бу туһунан былырыын атырдьах ыйыгар Ил Дархан РФ доруобуйатын харыстабылын министиэристибэтин кытары дуогабар түһэрсэн турар.
Ону сэргэ хамнаһы үрдэтиигэ 2012 сылтан былааннаах үлэ ыытыллар. Былырыын төрдүс кыбаарталга хамнаһы үрдэтиигэ 3,9 млрд солк. көрүллүбүтэ, быйыл өссө 9 млрд солк. барыахтаах.
Энергетикаҕа былырыын улахан уларыйыы таҕыста. Саамай сүрүннэрэ уот тарыыба, нэһилиэнньэттэн ураты туһанааччыларга, Саха сиригэр уонна Уһук Илин атын регионнарыгар Россия киин субъектарыгар тэҥнэнилиннэ. Бу иннинэ судаарыстыба тэрилтэлэр уокка төлүүр ороскуоттарын чэпчэтэн, хатыйса субсидиялааһыны ыытар этэ. Онон билигин ити суох буолан, былырыын өрөспүүбүлүкэ 14,5 млрд солк. кэмчилээтэ.
Сиртэн хостонор баайбытын туһаҕа таһааран хамнастанан олорор регион буоламмыт, аан дойдуга ырыынак хайдах хамсыырыттан улахан тутулуктаахпыт. “Ырыынак уларыйыытын кэтээн көрөр, ырытар эһиги эбээһинэскитигэр эмиэ киирсэр”, — диэн бэлиэтиир Егор Борисов үлэһиттэргэ туһаайан.
Өрөспүүбүлүкэ былырыыҥҥыттан бырайыагынан үлэ ньыматыгар көспүтэ. Ааспыт сыл түмүгүнэн “Проектный Олимп” диэн куонкуруска үс бастыҥнар кэккэлэригэр киирбитэ. Бу куонкуруһу РФ бырабыыталыстыбатын иһинэн тэриллибит Аналитическай киин тэрийэн ыытар. “Бырайыагынан үлэни бары баһылыырбыт наада. Бу маны кытары экономика бары хайысхатыгар саҥа технологиялары (цифровой экономика) киллэрии сыала-соруга турар. Биһиги үөрэхтээһиҥҥэ, медицинаҕа, тырааныспарга үчүгэй көрдөрүүлээхит. Ити курдук салгыы сайыннаран бара туруох этибит”, — диэн этэр кини.
Быйылгы сыллаах үлэни кэпсээн туран, Ил Дархан 2018 с. бүддьүөккэ, РФ үбүн министиэристибэтин кытары үлэлэһиигэ, чуолаан бүддьүөттэр икки ардыларыгар сыһыаннаһыыга ураты болҕомтону уурарга эттэ. Быйыл Томмот – Аллараа Бэстээх хайысханан тимир суолунан дьону таһыы саҕаланыахтаах. Бу туһунан олунньуга улахан мунньахха кэпсэтиэхтээхтэр. Ону таһынан Өлүөнэ өрүһү туоруур муоста тутуутун боппуруоһа бэбиэскэттэн түспэт. Санатан эттэххэ, бу бырайыак Россия Кытайы кытары үлэлэһэр кыттыгас тутууларын ахсааннарыгар киирэн турар. Ил Дархан бэйэтинэн бу боппуруоһунан дьарыктанар. Тутуу боппуруоһугар сыһыаран эттэххэ, Саха сирэ хаарбах дьиэлэртэн дьону көһөрүү бырагырааматын иккис түһүмэҕин ыытыыга пилотнай регион буолуохтаах. Манна туһаайан бүддьүөккэ 500 мөл. солк. көрүллэн турар. Ону сэргэ Егор Борисов ахсынньыга РФ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Дмитрий Медведевы кытары көрсө олорон, СГТХА уопсай дьиэтин тутуу туһунан кэпсэппитэ. Уопсай дьиэ 488 миэстэлээх буолуохтаах. Федеральнай бүддьүөттэн 481,5 мөл. солк. түһүөхтээх.
Аграфена КУЗЬМИНА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru