Ил Дархан Айсен Николаев Кэнтик нэһилиэгэр Чап уустарын түһүлгэлэригэр ыалдьыттыы кэлэрин үгүс киһи кэтэспитэ.
Чап уустарыттан төрүттээх өрөспүүбүкэ Аҕа баһылыга төрөөбүт улууһугар тимир уһаарыытыгар кыттарын туһунан Кэнтик уустара эрдэттэн билэн, тэрээһиннээхтик бэлэмнэммиттэр уонна болгуоларын ититэн, ох курдук оҥостон көрүстүлэр.
Бу туһунан Үөһээ Бүлүү Хоро нэһилиэгин олохтооҕо Тыымпы Ньургун Догдо Уола маннык кэпсиир:
— Ил Дархан тимир үлэтин этинэн-хаанынан билсиһэн, тутан-хабан, тимири уһаарыы үлэтин эйгэтин бэйэтигэр иҥэринэн барыаҕын баҕарарын туһунан санаатын истэн, биһиги кини биир дойдулаахтара, олуһун үөрбүппүт. Мин Чап уустарын сыдьаана буоларым быһыытынан, оҕо эрдэхпиттэн тимири кытта «тустан» улааппыт киһибин. Онон миигин «кэлэн үлэлэс» диэн анаан ыҥырбыттара. Биһиги Ил Дархан солотуйуон сөптөөх бириэмэтин эрдэттэн болдьоһон, уһаарыыбытын эбиэт кэнниттэн саҕалыырга быһаарбыппыт. Атын улуустартан үлэбитин көрүөн баҕалаах үгүс киһи эрдэттэн сураһан кэлбиттэрэ. Уопсайа 17 улуустан кэлэргэ сайаапка ыыппыттара. Араас улуустан уһаныан баҕалаах уолаттарга Тамалакаан, Үөһээ Бүлүү, Хоро, Кэнтик нэһилиэктэриттэн Чап уустарын сыдьааннара мустан, хамаандаҕа биэстии буолан арахсан үлэлээтибит. Уһарыыга миигин туруорбуттара. Таас ууллубутун кэннэ, Ил Дархан хостоммут тааһы эллэспитинэн барбыта. Айсен Николаев бэйэтэ эмиэ Чап уустарыттан төрүттээх буолан, хаана тардар, өбүгэтин санаатынан ыйдаран сылдьар эбит. Кэнтик курдук талааннаах маска, тимиргэ уус дьонноох, ырыаны-тойугу, олоҥхону, оһуокайы көҕүлүттэн туппут дьоҕурдаах нэһилиэк ахсааннаах. Мантан төрүттээх киһи ханна да тиийбитин, туох да дуоһунаска үлэлээбитин иһин, санаата син биир төрөөбүт сиригэр, дойдутугар талаһар. Биһиги Ил Дархаммыт Чап ууһун сыдьаана буоларын толору көрдөрдө. Биһиги идэбитигэр — тимир ууһугар мээнэ киһи ылсыбат. Онон бу идэҕэ сыһыаннаах, кылаабынайа, үөрэниэн баҕалаах дьону кытта алтыстахпытына, онтон олуһун үөрэбит.
Ил Дархан тимири уһааран бүтээт, тута » Саха» НКИХ тэлэбиидэнньитигэр бэйэтин санаатын үллэһиннэ:
— Биһиги, сахалар, тимири уһаарыы — былыр былыргыттан үгэспит. Мин өбүгэлэрим Чап уустара буоланнар, бу эйгэ тыына мин дууһабар эрэ буолбакка, хааммар кытта баар.
Быйыл Арассыыйа норуоттарын култуураларын үйэлээх баайын сылыгар олоҥхоһуттарга, уустарга улахан болҕомтобутун ууруохпутун наада. 15 сыл устата улуустарбытыгар олоҥхону, саха уус уран айымньытын үйэтитэр балаҕантан саҕалаан, Олоҥхо дьиэлэригэр тиийэ тутулуннулар. Салгыы маннык сайдарбыт туһугар судаарыстыбаттан сүҥкэн өйөбүл оҥоһуллуон наада.
Онон мин бу күннэргэ олоҥхоһуттары, тойуксуттары өйүүр инниттэн Олоҥхо дьиэлэригэр 5 мөлүйүөннүү үбүнэн өйөбүлү оҥорор туһунан илии баттыам. Бастыҥ олоҥхоһуттарга, оһуохай этээччилэргэ, тимир, мас уустарыгар ый аайы төлөнөр анал истипиэндьийэ олохтонуоҕа.
Ити курдук, Саха АССР төрүттэммитэ 100 сылыгар анаан Ил Дархан айар дьону өйүүр суолталаах өйөбүлү оҥорор буолла.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат