Ил Дархан Айсен Николаев: «Кэлэр сылларга ойуур харыстабылыгар үбүлээһини үрдэтии туһугар күүскэ үлэлэһэбит»

Бүгүн, от ыйын 29 күнүгэр, СӨ Ил Дархана Айсен Николаев «Якутия 24» уонна «Саха» НКИХ «Саха сирэ, инниҥ диэки!» биэриигэ таҕыста.

Өрөспүүбүлүкэҕэ ойуур баһаардарын умуруорууга туох үлэ ыытылларын, инникитин туох сорук турарын, былаан баарын кэпсээтэ.

Ил Дархан Айсен Николаев:

—Биһиги эрэгийиэммит атыттары кытары тэҥнээтэххэ сүүнэ улахан – 260 мөл. гектар кэриҥэ иэннээх дойду. Хомойуох иһин баһаардар урут да буолаллара, кэлэр да сылларга буолуохтарын сөп. Биһиги кэлэр сылларга ойуурга уонна дьон дорубуйатыгар охсуу таһымын төһө кыалларынан намтата сатыахтаахпыт. Ол биһиги биир сүрүн сорукпутунан буолар.

Быйыл сүрүн үлэбитин дьон олорор сирдэригэр уот кутталын аччаыыга анаатыбыт. 36 нэһилиэнньэлээх пууҥҥа  баһаар ыкса чугаһаан, кутталлаах балаһыанньаҕа киирэ сырыттылар. Күүстээх үлэ түмүгүнэн биир даҕаны дэриэбинэҕэ ойуур баһаара киирбэтэ. Ону биһиги сүрүн ситиһиибитинэн ааҕабын. Тоҕо диэтэххэ дьон олоҕо уонна доруобуйата биһиги сүрүн көмүскүүр сыалбыт буолар. Кэлэр сылларга баһаардары төһө кыалларынан түргэнник умуруорарга бэлэмнэниэхтээхпит. Айылҕа күүстэригэр хайдах баҕарарбытынан дьайар кыахпыт суох. Оттон учуонайдар этэллэринэн, маннык куйаас сыллар өссө салҕаналлара күүтүллэр. Онон биһиги эрдэттэн көмүскэнэр миэрэлэри ылыныахтаахпыт. Бастатан туран, Рослесхоз структураларын кытта быһаарыныы ыллыбыт – Саха сиригэр ардаҕы ыҥырар сөмөлүөт куруутун баазаланыахтаах. Итинник көтөр аал баар буолуута ойуур баһаарыгар эрэ буолбакка, тыа хаһаайыстыбатыгар эмиэ улахан туһаны аҕалыа этэ. Быйылгы кураан сүөһү иитээччилэргэ, үүнээйи олордооччуларга улахан охсуулаах буолла. Онон итинник сөмөлүөт баара улахан туһалаах буолуо этэ. Хомойуох иһин, Арассыыйаҕа итинник көтөр аал суоҕун кэриэтэ. Авиалесоохранаҕа баар биир сөмөлүөт сайыны быһа Саха сиригэр үлэлээтэ. Иккиһинэн, тыа харыстабылын салаатыгар үбүлээһин улаатыахтааҕын бары өйдөөтүлэр. Бастатан туран баһаардары утары үлэни хааччыйыы үрдүөхтээх. Бу туһунан бэрэсидьиэҥҥэ былырыын да эппитим, быйыл эмиэ хатылаатым. Бэрэсидьиэн бу кыһалҕаны Бырабыыталыстыба үөрэтэн көрөрүгэр сорудах биэрдэ. Билигин биһиги биир гектары харайыыга 6 солкуобай 10 кэпиэйкэ ылабыт. Тэҥнээн көрдөххө Уһук Илин үрдүнэн ити үп 28 солкуобайга тэҥнэһэр, дойду үрдүнэн 199 солкуобай. Итинник ааҕыынан салгыы үбүлэннэхпитинэ тыа харыстааһыныгар үлэбит күүскэ атахтанара биллэр. Онон бу кыһлҕаны үбүлээһин методикатын уларытыы быһаарыахтаах, билигин ити хайысхаҕа үлэ бара турар. Биллэн турар, эмискэ үрдэтэллэрин күүтэр сыыһа эрээри, кыраапык оҥорон, түһүмэх-түһүмэх үрдэтии барарын курдук хайысхаҕа үлэлэһэ сылдьабыт.

Бэҕэһээ Южно-Сахалинскай куоракка ыытыллыбыт мунньахха Михаил Мишустин “Саха сиригэр Сэбиэскэй былаас кэмигэр балтараа тыһыынча авиадесантник баазаланара” диэн тоһоҕолоон эппитэ. Билигин 200-кэ тиийбэт киһи баар. Мин “Коммерсантъ” хаһыакка биэрбит интервьюбуттан быһа тардан ахтыбыта. Мин кырдьык, уруккуттан этэбин – ССРС эстибитин кэнниттэн, утуу-субуу ылыллыбыт федеральнай былаас быһаарыылара Саха сиригэр Авилесоохрана күүһүн олуһун диэн мөлтөппүттэрэ. Онон мин бэрэсидьиэҥҥэ киллэрбит этиим – Саха сиригэр тыа харыстабылын федеральнай киинин олохтооһун бүгүҥҥү күҥҥэ суһаллык быһаарыллыахтаах тыын боппуруос. Бэҕэһээҥҥи мунньахха бу ыйытыы ымпыгын-чымпыгын ырыппыппыт. Биллэн турар, өрөспүүбүлүкэ туора туран хаалбат, итинник киин олохтонуутугар бары күүспүтүнэн көмөлөһүөхпүт. Биһиги этиилэрбитин Арассыыйа бэрэсидьиэнэ уонна Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлэ сүрүннээн өйөөбүттэрэ үөрдэр, бу кыһалҕа аныгыскы сылларга сөптөөхтүк быһаарылларыгар эрэллээхпин.

«Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

Хаартыска sakha.gov.ru