Ил Дархан: “Аан дойдуга күрэстэһэр кыахтаах көлүөнэни иитэн таһаарыахтаахпыт”

Бу күннэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи үөрэх үлэһиттэрин атырдьах ыйынааҕы мунньахтара буолан ааста. Мунньах ааспыт үөрэх дьылыгар барбыт үлэни ырытар, баар кыһалҕалары быһаарсар, кэлэр үөрэх дьылын сүрүн соруктарын торумнуур аналлаах.

edersaas.ru

Быйылгы тэрээһин уратытынан — сүрүн мунньах иннинэ Хаҥалас улууһун Өктөмүгэр муусука, уруһуй учууталларын форума ыытыллыыта, СӨ үөрэҕин уонна наукатын миниистирэ Владимир Егоров дириэктэрдэри кытта атах тэпсэн олорон сэһэргэһиитэ буолар.

2018-2027 – Оҕо аймах сыллара

Мунньах былаһын тухары оҕо талаанын сайыннарыахтаахпыт, атын омук оҕолоруттан билиитинэн, култууратынан хаалсыбакка тэҥҥэ “эн—мин” дэһэр кыахтаах, сайдыылаах ыччаты иитэн таһаарыахтаахпыт диэн үгүстүк этилиннэ. Маны барытын истэн олорон, өссө сүүстэн тахса сыл анараа өттүгэр айар тыл аҕата А.Е.Кулаковскай—Өксөкүлээх Өлөксөй өтө көрбүтэ эбээт, диэн санаалар охсуллан ааһаллар.

Ити тыл тамаҕа эрэ буолбатаҕын, букатын уон сыллаах үлэ баран эрэрин Ил Дархан Егор Борисов кыттыылаах киэҥ ыҥырыылаах уонна Уһук Илин уокурук бэрэстэбиитэллэрэ кыттыылаах мунньахтарга сиһилии ырытыстылар. Ол курдук, соторутааҕыта дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путин 2018-2027 сыллары Оҕо аймах сылынан биллэрэрин туһунан ыйаахха илии баттаабыта. Ити курдук, уһун болдьохтоох сыллары биллэрии, арааһа, Россияҕа өссө ылылла илигэ. Тустаах бырайыак аҥардастыы талааннаах оҕону сайыннарыынан эрэ муҥурдаммат. Ыйаахха олоҕуран, оҕо аймаҕы үөрэтииттэн саҕалаан, кини доруобуйатыгар, аһыыр аһыгар, сынньалаҥар, төрөппүттэр ортолоругар иитии үлэтин ыытыыга тиийэ улахан болҕомто ууруллара биллэр. Миниистир Владимир Егоров алта сүрүн хайысханы билиһиннэрдэ. Маныаха эбии икки хайысханы эбэр наадатын ыйда. Ол курдук, профориентация уонна оҕо үлэҕэ үөрүйэҕин үөскэтии итиэннэ дьоҕурун арыйар, сайыннарар усулуобуйаны олохтооһун.

Өрөспүүбүлүкэ бырайыактара

СӨ үөрэҕин уонна наукатын миниистирэ Владимир Егоров бэйэтин дакылаатын: “Биир сылы өтө көрөр буоллаххына – ириистэ олорт, уонунан сыллары өтө көрөр буоллаххына – маста, үйэлэри толкуйдаатаххына – дьону үөрэт”, — диэн бэргэн этииттэн саҕалаата. Миниистир ааспыт биэс сыл устата үөрэх эйгэтигэр туох ситиһиллибитин туһунан иһитиннэрдэ. Талааннаах оҕолору өйүүр сыалтан “Ил Дархан” оскуолалар ситимнэрэ, “Саха сирин айдарыылаах оҕолоро 2018-2023 сс.”, “Арктика оскуолата” бырайыактар олоххо киириэхтэрэ. Күн бүгүн “Кэнэҕэс дипломаттар”, “Муусука—барыбытыгар” бырайыактар таһаарыылаахтык үлэлии туралларын аҕынна.

Кэккэ сылларга оҕону, ыччаты иитии кэнсиэпсийэтин оҥоруу, аныгы профессиональнай ирдэбилгэ эппиэттиир педагогическай каадыры, талааннаах оҕолору кэмигэр сайыннарар сыалтан бу сыл бүтүөр диэри “Айдарыылаах оҕолор 2018-2023 сс.” бырагырааманы бэлэмнээһин, WorldSkills норуоттар икки ардыларынааҕы быраактыка олоххо киирэр үлэтин салгыы ыытыы, омук тылын күүскэ үөрэтии, эһиил Дьокуускай куоракка ыытыллыахтаах Норуоттар икки ардыларынааҕы интеллектуальнай оонньууларга бэлэмнэнэр наадатын тоһоҕолоон бэлиэтээтэ. Итиэннэ оҕолоргутун сүүмэрдиир күрэхтэһиилэргэ барытыгар кытыннарыҥ диэн эттэ.

Сорук — биир

Ил Дархан Егор Борисов: “Сыалы—соругу сөпкө өйдөөһүн – ситиһии аҥаара эрэ буолар. Хомойуох иһин, үгүс түгэннэргэ биһиги итини ситэ өйдөөбөккө эрэ быһаарар суоллары буларга турунабыт. Ол түмүгэр, үксүгэр алҕаһыыбыт. Миниистир быйылгы дакылаата бэртээхэй. Кэлэр сылларга аан дойду таһымыгар күрэстэһэр кыахтаах көлүөнэни үөрэтэн, иитэн таһаарыахтаахпыт. Бу – сүрүн сыал”, — диэн киэҥ ыҥырыылаах мунньах кэмигэр бэлиэтээтэ. Каадыры, ыччаты олоххо бэлэмнээһинтэн, иитэртэн улахан тутулуктааҕын, кырдьык, дойду үрдүнэн алҕастар баалларын иһитиннэрэн туран, тус бэйэтин олоҕуттан холобуру кэпсээтэ. Ол курдук, Ил Дарханы үөрэппит Саха сирин норуодунай суруйааччыта В.С.Яковлев—Далан үөрэнээччилэрэ идэлэрин таба тайаналларыгар дойдуга кэнэҕэһин ханнык идэлэр ирдэниэхтэрин учуоттууллара наадатын быһаарбытын эттэ. Ол түмүгэр, космическай сибээс, геология, бырамыысыланнас, инженерия курдук оччолорго тыа сиригэр букатын биллибэт идэлэри талбыттарын, онон судаарыстыбаҕа ирдэнэр исписэлиис буолбуттарын холобурдаата. “Оттон билигин хас хардыы аайы экэнэмиис, хас хардыы аайы юрист”, — диэн тоһоҕолоон бэлиэтээтэ итиэннэ оскуола, үөрэх уонна олоххо ирдэнэр идэлэр тус—туспа буолбакка, бары биир ситим буолуохтаахтарын быһаарда. Маныаха чопчу Саха сирэ 2030-2050 сылларга сайдар Стратегиятыгар сигэниэххэ наадатын ыйда.

“Саҥа технологияларга – оробуочай каадырдары”

Москватааҕы политехническай университет профессиональнай үөрэхтээһиҥҥэ киинин начаалынньыга Алексей Овчинников, кэлиҥҥи биэс сыл устата орто профессиональнай үөрэх кыһаларыгар ирдэбил төрүкү уларыйбытын, “Эдэр профессионаллар” бырайыагы дойду бэрэсидьиэнэ тус бэйэтинэн хонтуруоллуурун, орто үөрэхтэри сайыннарыыга итиэннэ аан дойдуга ирдэнэр үрдүк таһымнаах каадырдары бэлэмнииргэ улахан болҕомто уурулларын иһитиннэрдэ. “Саҥа технологияларга – оробуочай каадырдары” инники күөҥҥэ турар бырайыагынан салайтаран, 2020 сылга диэри орто профессиональнай үөрэх кыһалара куонкурустаһар систиэмэлэрин олохтуохтаахтарын иһитиннэрдэ.

Түмүктээн эттэххэ, хас биирдии оҕо идэтин таба тайанарыттан кини инники олоҕо улахан тутулуктаах. Биллэн турар, оҕо баҕата учуоттаныах тустаах. Ол эрээри, ыраата барбакка Сахабыт сирин даҕаны ылан көрдөххө, инженернэй, промышленнай, оробуочай идэлэр наадаларын күн-түүн үлэ ырыынага көрдөрөр. Маныаха салалта өттүттэн улахан болҕомто ууруллар буолбутун, оҕону букатын кыра сааһыттан иитэн таһаарар кыах үөскээбитин, ол инниттэн араас бырайыактар олоххо киирэн эрэллэрин быйылгы атырдьах ыйынааҕы мунньах көрдөрдө.

Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru

Айаал ЧЕРНОГРАДСКАЙ, СӨ үөрэҕин уонна наукатын министиэристибэтин пресс-сулууспата хаартыскаҕа түһэриилэрэ.