Аны сотору кэминэн олохтоох бородууксуйаны Россия атын регионнарыгар, тас дойдуга таһаарыыга анал экспортнай киин тэриллиэҕэ, эдэр предпринимателлэр судаарыстыбаттан көмөнү ылыыга туспа киирсиэхтэрэ, предприниматель ийэлэр нолуоктарыгар каникул биллэриллиэҕэ. Бу туһунан Ил Дархан Егор Борисов Предпринимателлэр форумнарыгар иһитиннэрдэ.
Аграфена КУЗЬМИНА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru.
“Өрөспүүбүлүкэҕэ билигин, төһө да араас боппуруоһу быһаарбыппыт үрдүнэн (урутаан сайдар сир, технопаарка, бизнес-инкубатордар, урбаанньыттары өйүүр, кинилэргэ мэктиэни биэрэр, венчурнай фондалар, регионнааҕы баан тэриллибиттэрэ, нолуок өттүгэр чэпчэтии, судаарыстыба өттүттэн араас көмө, о.д.а. көмөлөр бааллар), дохуот, нэһилиэнньэни үлэнэн хааччыйыы өттүгэр бизнес бэйэтин миэстэтин булуна илик. Онон эһигиттэн этиилэри күүтэбин”, — диэн Егор Борисов кэпсэтиини саҕалаата. Үгэс курдук, көрсүһүү ыйытыы-хоруй ньыматынан барда. Ил Дархан бастаан “төгүрүк остуолларга” туох-ханнык этиилэр киирбиттэрин ыйыталаста. Санатан эттэххэ, форум чэрчитинэн, икки күн устата уонтан тахса “төгүрүк остуоллар”, кэпсэтиилэр ыытылыннылар. Бу кэпсэтиилэргэ Егор Афанасьевич улуустан сылдьар урбаанньыттарга болҕомтотун уурда.
Олохтоох оҥорон таһаарыы тиэмэтигэр ыытыллыбыт “төгүрүк остуол” кыттыылааҕа, Алдан улууһуттан сылдьар, мас дьиэлэри тутуунан дьарыктанар Иван Егоров бородууксуйаны тас дойдуга таһаарыыга экспортнай сэбиэт тэрийиэххэ наадатын бэлиэтээтэ. Егор Афанасьевич: “Атын регионнарга, тас дойдуга бэйэбит бородууксуйабытын атыыга таһаарарбыт олус уустук. Билигин хас биирдиигит тус-туһунан бу хайысхаҕа үлэлиир. Онон манна экспортнай киин тэрийэр сөп”, — диэн иһитиннэрэн туран, бу хайысха бастаан судаарыстыба өттүттэн тэриллиэхтээҕин эттэ. Онуоха Атыы-промышленнай палаататын бэрэссэдээтэлэ Владимир Членов моой-арҕас ылсыаҕын туһунан биллэрдэ.
Манна сыһыаран эттэххэ, Саха сирэ Владивостокка буолбут быйылгы экономическэй форумҥа Стратегическэй көҕүлээһин агентствотын кытары бастыҥ уопуту тарҕатыыга сөбүлэҥ түһэрсибитэ. Онон олохтоох оҥорон таһаарыы туһунан информацияны тириэрдиигэ бу эмиэ төһүү күүс буолуохтаах.
Оттон бэйэбитигэр эргиллэн кэллэххэ, үчүгэй, табыллыбыт уопуту тарҕатыыга бу маннык форумнар, көрсүһүүлэр улахан кылааты киллэрэллэр. Холобур, Нам улууһун Партизаныттан сылдьар бэйэтэ бэкээринэлээх Елена Эверстова улууска 5 мөлүйүөн солкуобайдаах муниципальнай фонда тэриллибитэ олус үчүгэйин бэлиэтээн туран: “Ол эрээри ити суума тиийбэт. 30 мөл. солк. диэри улаатыннарарбыт буоллар, улахан көмө буолуох этэ. Кирэдьииккэ ставкабыт кыччыа этэ”, — диэн иһитиннэрдэ. Уонна өрөспүүбүлүкэҕэ олохтоох оҥорон таһаарыыны өйүүр фонда кэмигэр тэриллэн эрэрин, предпринимателлэргэ бу улахан көмө буолуоҕун бэлиэтээтэ. Манна даҕатан, Егор Борисов предпринимателлэр фондаларын бэйэлэрэ салайан илдьэ сылдьыахтаахтарын бэлиэтээтэ. “Билигин үксүн судаарыстыбаннай эбэтэр муниципальнай структуралар фонданы салайаллар. Ол иһин фонда попечительскэй сэбиэтигэр предпринимателлэр бэйэлэрэ киирэн үлэлэһэллэрин ситиһиэххэ наада, кинилэртэн ураты үп-харчы ханна барыахтааҕын ким да билбэт”, — диэн эттэ.
Форум кэмигэр эдэр предпринимателлэргэ туспа былаһаакка бэриллибитэ. Кинилэр ааттарыттан Василина Николаева ыччакка бырагыраама иһинэн үлэлиир туспа хайысха наадатын эттэ. Онуоха Егор Борисов эдэрдэр атахтарыгар турбут предпринимателлэри кытары кыайан күөн көрсүбэттэрин бэлиэтээн туран, эдэр дьоҥҥо судаарыстыбаттан көмө ылыыга туспа куонкурус ыытыллыан наадатын эттэ.
Манна сыһыаран, эмиэ “тыл кыбытыгын” этиим, Уһун Илин экономическэй форумҥа быйыл эдэрдэргэ анаан туспа былаһаакка аан бастакытын тэриллэн ыытыллыбыта. Онно Саха сирин ыччата ситиһиилээхтик кыттыбыта.
Ону сэргэ форумҥа предприниматель дьахталлар социальнай өттүнэн харыстабыла суохтара этилиннэ. Бу боппуруоһу чэйинэн дьарыктанар, бэйэтэ элбэх оҕолоох Ньургуйаана Заморщикова таарыйда. “Биһиги, дьахталлар, эр дьонтон итэҕэһэ суох үлэлиибит. Нолуок төлүүбүт, үлэ миэстэтин таһаарабыт. Ол эрээри оҕолоно бардахпытына социальнай өттүнэн туох да харыстабыла суох хаалабыт. Бизнеспыт туран хаалар. Ол иһин үгүстэр дьыалаларын тохтотон кэбиһэллэр”, — диэн бэлиэтиир кини. Манна хоруйдаан Ил Дархан өрөспүүбүлүкэ өттүттэн нолуокка каникул биллэриэххэ сөбүн эттэ.
Көҥүлэ суох бизнеһинэн дьарыктаныыны бобуу туһунан кэпсэтии киэҥ сэҥээриини ылла. “Төгүрүк остуол” аатыттан Дьокуускай куорат координационнай киинин бэрэссэдээтэлэ Сергей Черных бу тиэмэни ырытта. Егор Борисов кэпсэтии түмүгүнэн, анал ыйаах тахсыаҕын туһунан иһитиннэрдэ. “Бизнеһи көҥүлэ суох тоҕо тэринэллэрий? Бастатан туран, нолуоктан куотаары, иккиһинэн, хонтуруоллуур уорганнартан саһаарыы. Билигин регистрациялаах, докумуоннаах дьону хонтуруоллууллар. Ол иһин көҥүлэ суох дьонуҥ мантан саспыт курдук сананаллар. Ону сэргэ сорохтор аһары элбэх кумааҕыны толорууттан, аһары элбэх докумуону, отчуоту ирдииллэриттэн көҥүлэ суох бизнестэрин сайыннараллар. Ол эрээри бу мантан бары хаарыллабыт. Судаарыстыба нолуогу ылбат, докумуоннаах предпринимателлэр көҥүлэ суох дьону кытары ырыынак күөн күрэстэһиитигэр тэҥнэһэн хаалаллар, ол түмүгэр нэһилиэнньэ хаачыстыбата суох табаары ылар”, — диэн туран, манна улахан болҕомтону ууруохха наадатын эттэ. Онон сотору кэминэн Ил Дархан анал ыйааҕа тахсыаҕа.
Егор Макаров уонна «Сахатранснефтегаз»
Манна сыһыаран эттэххэ, хонтуруол туһунан “Ыраас уунан” дьарыктанар, өрөспүүбүлүкэҕэ биир биллэр урбаанньыт Егор Макаров миниистир Антон Сафронов ыыппыт “төгүрүк остуолугар” эмиэ этэн аһарбыта. Ол эрээри Егор Макаров Ил Дарханы кытары көрсүһүүгэ уопсай дьыалаҕа этии буолбакка, гааhын счетчига алдьаммытын иһин “Сахатраснефтегаз” кини бааҥҥа счетун саппытын туһунан күүскэ этиннэ. Маныаха кини Ил Дарханы сирэй-харах анньан дьону соhутта. «Сахатранснефтегаз» хампаанньа — туспа хаhаайыстыба, юридическай сирэй. Бу Форум икки тэрилтэ — «Ыраас уу» уонна «Сахатранснефтегаз» сыһыаннарын быһаарсыы былаһаакката буолбатах эбээт. Егор Петрович ону бэйэтэ да бэркэ билэр.
Түмүктээн эттэххэ, предпринимателлэр форум кэмигэр үгүс саҥа этиини киллэрдилэр. Ол түмүгэ – уураах, ыйаах, сокуоҥҥа уларытыылар буолан тахсаллара эрэбил. Егор Борисов түмүк тылыгар бу маннык көрсүһүүлэр киэҥник (улуустары барыларын хабан туран) уонна төһө кыалларынан чаастатык ыытыллыахтаахтарын бэлиэтээтэ.
Суруналыыс быһыытынан көрдөхпүнэ, бу көрсүһүү Ил Дархан нэһилиэк баһылыктарын кытары үс-түөрт сыллааҕытааҕы бастакы кэпсэтиилэрин санатта. Үгүстэр “бу маны оҥоруохха, итини киллэриэххэ, ону үлэлэтиэххэ наада” диэн тылларынан муҥурданнылар. Ол иһин Егор Афанасьевич мунньах кэмигэр: “Ити үлэни бэйэҕит көҕүлээҥ, салайыҥ, докумуонна оҥорон киллэриҥ”, — диэн эттэ. Уонна бу сыл түмүгүнэн көрсүһүү эмиэ ыытыллыаҕын туһунан бэлиэтээн иһитиннэрдэ. Дьыала маннык хайысханы тутустаҕына, тыа сирин сайыннарыы хамсааһынын курдук, дьоҕус, орто бизнескэ уларыйыы тахсыыһы.
Аграфена КУЗЬМИНА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru.
