Дьокуускайга Ийэ үрдүк аатыгар сүгүрүйэр, кини үлэтин, кыһамньытын уруйдуур “Ийэ Албан аата” диэн көрдөрөр саала аһылынна. Экспозиция “Арассыыйа ийэлэрэ” хамсааһын салаатын салайааччы Прасковья Борисова көҕүлээһининэн, “Алмаасэргиэнбаан” “РИК” ААУо, Ярославскай аатынан история, култуура мусуойун көмөлөрүнэн куорат килбэйэр киинигэр аанын тэлэччи арыйар кыахтанна.
Кыһыл лиэнтэни кырыйар чиэскэ Дьоруой ийэ, тыыл, үлэ бэтэрээнэ Федора Николаева уонна Прасковья Борисова тигистилэр. Ону тэҥэ ыҥырыллыбыт ыалдьыттар сып-сырдык, аныгылыы моһуоннаах хоско киирэн кэллилэр. Манна оһуор-ойуу мандардаах Аал Луук Мас, тупсаҕай истиэндэлэр, маллаах өстүөкүлэ долбуурдар харахха быраҕыллаллар. Биир муннукка электроннай альбом турар, манна ийэлэр тустарынан толору информацияны, хаартыскалары арыйан көрүөххэ сөп. Биллэн турар, биир хоско элбэх информация кыайан баппата биллэр, онон кэмиттэн-кэмигэр экспозиция уларыйа, саҥардылла туруохтаах.
Истиэндэлэргэ Саха сирин албан аатырдыбыт ийэлэр ааттара көмүс буукубанан суруллубут – Дьоруой ийэлэртэн саҕалаан, бэрэсидьиэннэри, биллэр судаарыстыбаннай, уопсастыбаннай диэйэтэллэри, олимпийскай чөмпүйүөннэри төрөппүт ийэлэр, Социалистическай Үлэ Дьоруойдара, өрөспүүбүлүкэни салайсыбыт дьахталлар, уо.д.а. ааттара, хаартыскалара бааллар. Ону тэҥэ мэтээллэрин-уордьаннарын, туттубут-малларын-салларын оҕолоро, сиэннэрэ бэлэхтээбиттэр.
Кырдьык, ийэ үлэтэ харахха көстүбэт – биир да өрөбүлэ, уоппуската суох, сааһын тухары оҕолорун туһугар кыһаллар, бүөбэйдиир, иитэр-такайар. Кини намчы саннытыгар ньээҥкэ, эмчит, учуутал, иитээччи, дьиэ хомуйааччы, психолог, буҕаалтыр, оҕуруоччут, ас астааччы, таҥас сууйааччы, менеджер, о.д.а. эбээһинэстэрэ сүктэриллэллэр. Оттон кини оҕолоро киһи үтүөтэ, үлэһит бэрдэ буола улаатан, норуоттарыгар улахан өҥөлөөх буоллахтарына, ийэ киллэрбит кылаата онно эмиэ баар эбээт…
Ол да иһин, урут Дьоруой Ийэлэри Социалистическай Үлэ Дьоруойдарыгар тэҥнииллэрэ. Бастакы уордьаны Сталин укааһынан 1944 сыллаахха аан бастаан туттарбыт эбит буоллахтарына, Саха сиригэр бастакы Дьоруой Ийэ 1945 сыллаахха баар буолбута. Уордьаны Сэбиэскэй Сойуус эстиэр, 1991 сыллаахха диэри туттарбыттара.
“Бу көрдөрөр саала аһыллыыта – Саха сирин бары ийэлэригэр ытыктабыл уонна бочуот бэлиэтэ. Алаһа дьиэбитин араҥаччылааччыларбытыгар, норуот култууратын, төрүт үгэстэрин илдьэ сылдьааччыларбытыгар, уопсастыбаны бары өттүттэн сайыннарар кылааты киллэрбит, күндүттэн күндү дьоммутугар — ийэлэргэ ананар. Кинилэр ааттарын үйэтитии, кэлэр көлүөнэлэргэ хаалларыы – биһиги сыалбыт”, — диэн Прасковья Борисова эҕэрдэ тылыгар бэлиэтээтэ.
Манна мустубут Дьоруой Ийэлэри, кинилэр оҕолорун-сиэннэрин уонна ыалдьыттары СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Алексей Дьячковскай, ыччат, дьиэ кэргэн миниистирэ Афанасий Владимиров, Конституционнай суут бэрэссэдээтэлэ Александр Ким-Кимэн, уо.д.а. эҕэрдэлээтилэр, судаарыстыбаннай наҕараадалары туттардылар.
Ангелина ВАСИЛЬЕВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru
Андрей Сорокин түһэриилэрэ.