И.Н.Жирков аатынан Дүпсүн орто оскуолата 160 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтээтэ
Балаҕан ыйын 24 күнүгэр Уус Алдан улууһун Дүпсүн кырдьаҕас кыһатын өрөгөйдөөх 160 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиир кэрэ-бэлиэ күн буолан ааста.
Суол-иис мөлтөх диэбэккэ, оскуола выпускниктара бу тэрээһиҥҥэ ыҥырыылаах ыалдьыт буолан сарсыардаттан саҕалаан киэһэ хойукка диэри биир күнү түмсүүлээхтик атаардылар. Дүпсүн оскуолатын бүтэрээччилэр төрөөбүт дойдуларын салгынынан тыынан ахтылҕаннарын таһааран бардылар. Оскуолабыт ис-тас көстүүтэ тупсаҕай буоларыгар оскуола кэлэктиибэ сыл устата бэлэмнэнэн, ыалдьыттары үөрэ-көтө көрүстүбүт. Кылаас аайы дьоһуннаах ыалдьыттар, оскуола араас сыллаах выпустара сэргэх кэпсээннээх киирэн оҕолорго бэйэлэрин, олох-дьаһах, үөрэх-билии эйгэтин туһунан санааларын эттилэр, сүбэ-соргу тылларын анаатылар.
Үбүлүөй биир саамай ытыктабыллааах ыалдьыттара буолан Владимир Денисович Лонгинов аймахтара кэлэн, 11 кылаастары кытта истиҥник-иһирэхтик кэпсэттилэр. Ыалдьыттарга Дүпсүн сиригэр 27 сыл үлэлээбит маҥнайгы псаломщик Евстафий Лонгинов хаан-уруу аймахтарын туһунан кэпсээтилэр, кинилэр олохторун туһунан сырдаттылар. Ол курдук кэлэ сырыттылар: Ефстафий Алексеевич хос-хос сиэннэрэ Стрекаловскай Иван Семенович, Каркавин Владимир Филиппович, Самсонова Вера Васильевна, Вишнякова Екатерина Васильевна уонна кинилэри кытта Арассыыйа Суруйааччыларын союһун чилиэнэ Вахрин Сергей Иванович кэргэнинээн. Кинилэри Дүпсүнтэн төрүттээх таһаарааччы, СӨ култууратын туйгуна Пономарев Эдуард Тимофеевич арыаллаан илдьэ сырытта.
Салгыы Дүпсүн оскуолатын иннигэр Иван Николаевич Жирков бюһун иннигэр сквер олохтонуутун үөрүүлээх аһыллыыта буолла. И.Н. Жирков аймахтара кэлэн тыл этэн эҕэрдэлээтилэр. Ол курдук, Иван Николаевич сиэн балта, СӨ култууратын туйгуна, Арассыыйа Суруналыыстарын чилиэнэ Слепцова Людмила Егоровна, САССР тыатын хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Романов Лаврентий Николаевич, СӨ доруобуйатын харыстабылын үтүөлээх үлэһитэ Гоголева Зинаида Егоровна кэлэн Иван Николаевич Жирков бюһугар сибэкки дьөрбөтүн уурдулар.
Таас оскуолабыт көрүдүөрүгэр Дүпсүн оскуолатын дириҥ устуоруйатын көрдөрөр-кэпсиир аныгылыы истиэндэлэр кэккэлэспиттэрэ кэлбит ыалдьыттар, олохтоохтор болҕомтолорун тарта. Ол курдук, «И.Н. Жирков», «Они стояли у истоков», «Медалисты школы», «Заслуженные работники РСЯ», «Спортивная жизнь», «Ученые», «Аал Луук мас», «Выпускники школы», «Мы создаем историю» диэн истиэндэлэр оскуола эркинин киэргэттилэр. Хас биирдии истиэндэ ис хоһоонун биирдиилээн оҕолор ыалдьыттарга билиһиннэрдилэр.
Көрүдүөр уһуктарыгар баар холларга урукку Сэбиэскэй кэминээҕи олоҕу санатар тупсаҕай көстүүлээх «Оҕо сааһым ыллыктарынан» диэн фотозоналар кэлбит дьону эйэҕэстик көрүстүлэр. Выпускниктар үөрэ-көтө, оҕо саастарын санаан, хаартыскаҕа түстүлэр.
Саалаҕа Дүпсүн оскуолатын араас кэминээҕи олоҕун көрдөрөр «Хатыламмат түгэннэр быстыспат ситимнэрэ» видеолар көһүннүлэр, оскуоланы бүтэрээччилэр урукку олохторун үтүө-кэрэ түгэннэрин санаан аастылар.
Салгыы В.В.Никифоров-Күлүмнүүр аатынан оҕо технопааркатын дьиэтигэр “Оскуолабыт сайдыы суолунан” диэн ааттаах үөрэтэр кыһабыт инники сайдар суолун торумнуур кэпсэтии буолан ааста. Кэпсэтиини дириэктэри үөрэх чааһыгар солбуйааччы Нь.А.Сивцева ыытта. Сүрүн кыттааччыларынан дириэктэр Сыроватскай А.Д., үөрэх управлениетын инновационнай-проектнай, методическай салаатын салайааччыта Рожин В.В., СӨ норуотун дьокутаата, КПРФ баартыйа эрэгийиэннээҕи салаатын сэкирэтээрэ Куличкин В.С., “Биир ньыгыл Арассыыйа” баартыйа өрөспүүбүлүкэтээҕи салаатын кэмитиэтин бастакы солбуйааччыта, “Дүпсүн түмсүүтэ” уопсастыбаннай түмсүү салайааччыта Сивцев С.Г., СӨ судаарыстыбаннай сүбэһитэ, СӨ үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһитэ, социология билимин хандьыдаата Божедонова Анастасия Николаевна, Өрөспүүбүлүкэтээҕи лиссиэй-интэринээт дириэктэрин үөрэх-иитии чааһыгар солбуйааччы Босикова Л.Д., экэниэмикэ билимин хандьыдаата, ХИФУ үпкэ-экэниэмикэҕэ институтун дассыана Соловьева А.П. СӨ норуоттарын нэһилиэстибэтин харайар аудиовизуальнай киин пуондатын сүрүн харайааччыта Пшенникова А.В., Дүпсүн нэһилиэгин баһылыга Сивцев Н.Н, Дүпсүннээҕи Күлүмнүүр аатынан оҕо технопаркаатын сүрүн мэтэдииһэ Кудрин Г.Г. буоллулар. “Төгүрүк остуолга” сүбэ бырайыага ырытылынна, Дүпсүн оскуолатын уонна технопаарка салайааччылара бииргэ үлэлэһэр туһунан сөбүлэҥҥэ илии баттастылар.
Итини сэргэ, Дүпсүн сирин талааннаах тарбахтаахтара «Оскуолаттан саҕыллыбыт талааннар» диэн уус-уран оҥоһуктаах быыстапканы тэрийэн дьон-сэргэ хараҕын үөртүлэр. Ол курдук, Дүпсүн оскуолатыгар өр сылларга таһаарыылаахтык үлэлээбит учуутал, СӨ үөрэҕириитин туйгуна, норуот маастара, Босикова А.Г., эдэр эрдэҕиттэн успуорка бэриниилээх, СӨ Учууталларын учуутала, РСФСР үөрэҕириитин туйгуна Соловьева М.Е. кытыннылар.
Технопаарка киэҥ-куоҥ, сырдык, кыраһыабай саалаларын, кыраайы үөрэтэр, космонавтика музейдарын устун экскурсия тэрилиннэ.
Эбиэт кэнниттэн “Дүөндү” сынньалаҥ киинигэр «Үүнэ-сайда тур, 160 саастаах Дүпсүммүт үөрэҕин кыһата!» диэн ааттаах көлүөнэлэр көрсүһүүлэрин үөрүүлээх чааһын оскуола үөрэнээччилэрин эҕэрдэлэринэн саҕаланна. Өр кэмҥэ таһаарыылаахтык үлэлээбит учууталларга, оскуола үлэһиттэригэр Бүтүн Арассыыйатааҕы, өрөспүүбүлүкэтээҕи, улуустааҕы, нэһилиэк иһинээҕи наҕараадалары, бочуоттаах кырааматалары, махтал суруктары туттардылар.
“Махтал, эйиэхэ, тапталлаах оскуолам” эҕэрдэ кэнсиэрэ Дүпсүн оскуолатын Өрөгөй ырыатынан саҕаланна. Биир дойдулаахпыт, суруйааччы, педагогика билимин дуоктара Виктор Федорович Афанасьев-Алданскай тылларыгар, композитор Гран Григорян матыыбыгар «Үлэҕэ, үөрэххэ кыһаныҥ!» диэн ырыатын уонна Дүпсүн оскуолатыгар өр сылларга үтүө суобастаахтык үлэлээбит устуоруйа учуутала, педагогическай үлэ бэтэрээнэ, РФ үөрэхтээһинин бочуоттаах үлэһитэ, бары ытыктыыр киһибит Ховрова Марфа Ивановна тылларыгар, муусука учуутала, хормейстер, СӨ үөрэҕириитин туйгуна Бочкарева Наталья Григорьевна мелодиятыгар уонна туруоруутугар «Дүпсүн сирэ» диэн ырыаны үөрэнээччилэр, учууталлар, оскуола кэлэктиибэ ыллаан ньиргиттилэр. Салгыы оскуола учууталлара, Айталина Тролукова туруоруутунан “Чороонноох үҥкүүнү” үҥкүүлээтилэр. “Учууталлар учууталлара” бэлиэ хаһаайына Тамара Семеновна Михайлова, СӨ үөрэҕириитин туйгуна Евдокия Васильевна Атласова салайааччылаах “Кэскил” оҕо өрөспүүбүлүкэтээҕи образцовай ансаамбылын уолаттара хомус тардан дьүрүһүттүлэр. Кэнсиэргэ СӨ үөрэҕириитин туйгуна Раиса Петровна Протопопова, методист Ньургуйаана Валентиновна Стручкова салайааччылаах “Оһуор” ансаамбыл «Кымыс ырыата” диэн норуот ырыатын нарыннык ыллаан иһитиннэрдэ. СӨ үөрэҕириитин туйгуна Людмила Петровна Бурцева салайааччылаах “Чугдаарар чуорааннар” бөлөх “Көрүдьүөс кыргыттар” чабырҕахтарын чобуо-чаҕаан тылларын көрөөччүлэри сэргээтилэр.
Наталья Бочкарева салайааччылаах синтезатор бөлөҕө Ян Френкель «Вальс расставания», «Саас буолаҕа» норуот ырыатын, Иоган Штраус «На прекрасном Дунае» муусукаларын оонньоон иһитиннэрдилэр.
1970-с сыллардааҕы оскуоланы бүтэрээччилэргэ анаан, ыллыыр-туойар эдэр саастарын санатар оччотооҕу киэҥник тарҕаммыт «Восточная песня” ырыанан улуустааҕы, өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкурустар лауреаттара Эрсан Соловьев уонна 11-с кылаас үөрэнээччилэрэ муусуканан композицияны туруоран көрдөрдүлэр.
Дүпсүн оскуолатын кэнсиэрин түмүгэр Станислав Олесов тылларыгар, Татьяна Неустроева мелодиятыгар «Дүпсүн сирэ” диэн ырыаны оскуола оҕолоро ыллаатылар (салайааччы Людмила Петровна Бурцева).
Салгыы оскуоланы араас сылларга бүтэрбиттэр сыанаҕа тахсан бэйэлэрин истиҥ-иһирэх эҕэрдэ тылларын тириэртилэр. 1955 сылтан саҕалаан ким төһө кэлбитинэн үөрэммит оскуолаларын, ииппит-такайбыт учууталларын эҕэрдэлээтилэр, махтал бастыҥын анаатылар. 1966 сыллаахха бүтэрбит үлэ бэтэрээнэ, элбэх оҕолоох ийэ Марфа Михайловна Софронова олохтообут анал истипиэндьийэтин бастыҥ үөрэхтээх, көхтөөх үөрэнээччигэ туттардылар. Бу истипиэндьийэни ылар чиэскэ 10-с кылаас бастыҥ үөрэнээччитэ, улуустааҕы научнай-практическай кэмпириэнсийэҕэ, олимпиадаҕа ситиһиилээх Алена Дорофеева тигистэ. Кэлбит ыалдьыттар бука олус түмсүүлээхтэрин, эйэлээхтэрин, билиҥҥи уустук бириэмэҕэ бэриммэт көҥүл уонна күүстээх санаалаахтарын көрдөрдүлэр. Кинилэр ырыаларын-тойуктарын барытын көрөөччү саалаҕа ытыс тыаһынан көрүстэ.
Үбүлүөйбүт “Эдэр оҕо сааспытын санаан ыллаан-туойан ааһыаҕыҥ” диэн сынньалаҥ киэһэнэн түмүктэннэ. Оскуоланы бүтэрээччилэр бары бырааһынньык үрдүк таһымнаахтык ааспытыттан астыннылар, үөрэхпит кыһатыгар истиҥ баҕа санааларын этэн-тыынан, алгыс тылларын анаан, дуоһуйан тарҕастылар.