Иһэр уу — олох төрдө

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Өбүгэлэрбит айылҕа бэйэтэ айбыт уутун (живой источник воды) иһэллэрэ. Ол да иһин уһун үйэлэнэллэрэ, эт-хаан өттүнэн доруобай буолаллара. Оттон билигин кыһынын муус уутун, өрүс, күөл уутун ыраастаан иһэбит. Олус быстардахпытына, сайынын ардах уутун иһэргэ күһэллэбит.

Айылҕа айбыт тыыннаах уулаах сирдэрэ бааллар дуо? Бааллар! Ол курдук, Сунтаар улууһун Күндэйэ сиригэр Дьүүктэкээн үрэҕин алтыһа сытар Мохсоҕоллоох күөлэ (административнай каартаҕа дьиҥинэн, Муус күөл диэн эбит) диэн баар. Оттон мантан чугас, айан суолун уҥа өттүгэр, бэс чагда ортотугар Ымыйахтыыр диэн күөллээхпит. Бу күөл уута кыһыннары-сайыннары иһэргэ нуормаҕа эппиэттиирэ быһаарыллыбыттаах. Уутун саппааһа элбэҕинэн, сытар сирэ табыгас­тааҕынан, улууска стратегическай суолталаах. Бу күөл уута харах уутун курдук ыраас. Ол кистэлэҥэ Байкал уутун састаабыгар маарыҥныыра уонна үрүҥ көмүһэ элбэҕэр сытар. Бу күөлгэ биир да үрүйэ киирбэт. Онон Ымыйахтыыр күөлэ — айылҕа биир дьиктитэ.

Бу күөл уратытын туһунан 2000 сыллаахха биһиги биир дойдулаахпыт, Саха сирин геологическай иниспиэксийэтин иниспиэктэрэ Вячеслав Ефремов этэн турар.

2006 сыллаахха «Сэһэн тоҕой» хаһыакка «Рактан көмүскүүр эмтээх» диэн ыстатыйа тахсыбыта. Онно:

«Дьокуускайга оҥоһуллубут анаалыс көрдөрөрүнэн, Сунтаар  улууһугар баар  Мохсоҕоллоох уонна Дьүүктэ күөллэр бэйэлэрин химическэй састааптарынан атын уулардааҕар туспалаахтара көһүннэ. Ол курдук, Мохсоҕоллоох күөлүгэр куһаҕан дьа­­йыылаах искэни утары эттик баара биллибит. Оттон Дьүүктэҕэ киһи доруобуйатыгар наадалаах марганец, дьуот, үрүҥ көмүс эттиктэрэ баара чуолкайдаммыт», — диэн суруллубута.

Сир аннынааҕы ууну булан, ыраастаан иһиэхпит диибит да, онтубут да «ноолоох». Мииринэй сиригэр, Марха өрүс тардыытыгар ядернай дэлби тэптэриилэр ыырдара-дьаардара сир аннынааҕы тымырдарынан тарҕаммыт буолуохтаах.

Туох-ханнык иннинэ бэйэбитигэр баар үөһээ этиллибит Мохсоҕоллоох (онтон кэнэҕэс Ымыйахтыыр)  тыыннаах уутун турба устун аҕалар ураты кэскиллээх буолаарай?  Турбаны тардыы үлэтин үбүлээһин, баҕар, «АЛРОСА» АХ уйунаарай?

Айылҕа бэлэхтээбит  иһэр уутун итинник ньыманан аҕаларга олохтоох дьонтон бэйэлэрин санааларын хаһыат нөҥүө ­этэллэригэр ыҥырабыт.

Иван Чагдинскай,

Сунтаар улууһун, нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, «Сунтаар сонуннара» хаһыат эрэдээктэрин солбуйааччы, суруналыыс.

Семен Филиппов,

Сунтаар улууһун, нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, «Ытык саас» бэлиэ хаһаайына, 94 сааһыгар үктэнэн олорор кырдьаҕас.

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0