Норуоттар икки ардыларынааҕы II Хотугу пуорум саҕаланна

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Арктика уонна Хоту сир олоҕор-дьаһаҕар туһуламмыт сокуоннар, бырааптар төһө сөптөөхтөрүн, эбии тугу киллэриэххэ сөбүн туһунан Норуоттар икки ардыларынааҕы II Хотугу пуорумҥа кэпсэтиэхтэрэ.

edersaas.ru

Тэрээһини Саха Өрөспүүбүлүкэтин бырабыыталыстыбата, «Хотугу пуорум» норуоттар икки ардыларынааҕы тэрилтэ уонна М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет көҕүлээн ыыталлар.

Быйылгы пуорум сүрүннээн Хоту сиргэ уонна Арктикаҕа суол-иис, тырааныспар кыһалҕаларын тула барыаҕа.

Билигин Арктиканы баһылааһын, муоранан сырыы аан дойду интэриэһин тардар. Научнай чинчийиилэр ыырдара кэҥиир. Манна ордук ирбэт тоҥ ириитэ, итийии боппуруостара научнай уопсастыбаны долгуталлар.

Хотугу муора суола уонна Хотугулуу-Арҕаанан сырыы үгүс дойду экэниэмикэтигэр барыстаах буолар чинчилээх. Онон болҕомто улааппыта өйдөнөр. Оннук балысхан бырайыактары олоххо киллэрэргэ, бастатан туран, тырааныспар инфраструктурата сайдыах тустаах. Ол курдук, муора, өрүс суолун пуортара, аэропортар, массыына, тимир суоллара, магистральнай турба ситимнэрэ үлэҕэ киирэллэрэ ирдэнэр.

Пуорумҥа тырааныспар сайдыытын үс салаата көрүллүөҕэ:

  1. Эрэгийиэн суолун-ииһин ситимэ. Хоту сир суолун-ииһин кыһалҕалара, инникитэ, былааннар.
  2. Национальнай суол-иис, ситимнэһии. Манна Хотугу муора суолун кэскилин, массыына уонна тимир суол сайдыытын ырытыы түмүгэр, бүтүн Арассыыйаны, тас дойдуну ситимниир бары өттүттэн барыстаах суолу-ииһи тобулуу.
  3. Аан дойдутааҕы суол-иис логистиката, тырааныспар ситимин сайыннарыы. Норуоттар икки ардыларынааҕы транзит, трансконтинентальнай магистраль уо.д.а сырыы-айан кыһалҕаларын быһаарыы (Хотугу муора суола, Трансконтинентальнай тимир суол, Кросс Полярнай авиалиния).

Пуорум сүрүн толкуйа – Арктика уонна Азия ураты күүһүн түмэн, Хоту сир уонна Арктика бигэ туруктаах сайдыытыгар олук ууруу.

Норуоттар икки ардыларынааҕы II Хотугу пуорум чэрчитинэн балаҕан ыйын 29 күнүгэр «Хоту сир уонна Арктика: олох-дьаһах, быраап өттүнэн көрүү, бигэ сайдыытын бырааптара» диэн Ил Түмэн сиэссийэтэ ыытыллар.

Арассыыйа хотугу уонна арктическай субъектарын, тас дойдулар сокуону оҥорор былаастарын бэрэстэбиитэллэрэ, эспиэртэр Арктика национальнай уонна эрэгийиэннээҕи сокуоннарын хайдах өссө тупсарар, эҥкилэ суох сөптөөх гына оҥорор туһунан кэпсэтиэхтэрэ, уопут атастаһыахтара, баар кыһалҕалары аһаҕастык ырытыахтара, сокуону оҥорууга бастыҥ быраактыканы көрүөхтэрэ.

Парламентарийдар Хоту уонна Арктика инфраструктуратыгар туһуламмыт Арассыыйа сокуонун тула боппу­руостары, нормативнай-правовой хааччыллыытын ырытыахтара, тырааныспар, суол-иис, сырыы-айан хайдаҕын, таһымын, суолтатын, кэскилин, онуоха көдьүүстээх технологиялары, экологияҕа куттала суох тиэхиньикэни туһаныы туһунан төрдүттэн түөрэн, иҥэн-тоҥон кэпсэтиэхтэрэ.

Сиэссийэ түмүгүнэн докумуон ылыллан, резолюцияҕа киллэриллиэ. Ону Арктика сэбиэтин үлэтин кэтиир-хонтуруоллуур бырааптаах, аан дойду циркумполярнай эрэгийиэннэрин сайыннарар соруктаах “Хотугу Пуорум” тэрилтэҕэ аадырыстыахтара.

Сиэссийэ үлэтигэр тас дойдуттан сокуон оҥоруу уорганнарын бэрэстэбиитэллэрэ кыттыыны ылаллара сабаҕаланар. Ол иһигэр Арктика эрэгийиэнин парламентарийдарын Бастайааннай кэмитиэтин (SCPAR) Бэрэссэдээтэлэ Эрик Сивертсен, бу кэмитиэт чилиэннэрэ: Норвегия Саамскай парламенын чилиэнэ Аили Кескитало, АХШ сенатора Лиза Мурковски, Исландия парламенын дьокутаата Ари Траусти Гудмунсон, Лапландия эрэгийиэннээҕи сэбиэтин чилиэнэ Мика Риипи.

Сүрүн дакылаатынан Арассыыйа Судаарыстыбаннай Дууматын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Ольга Епифанова, эрэгийиэннээҕи бэлиитикэ, Хоту сир уонна Уһук Илин проблемаларын кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Николай Харитонов, сенатордар Виктор Новожилов, Александр Акимов, Татьяна Кусайко уо.д.а. кыттыахтара.

Тэрээһиҥҥэ, маны сэргэ, Госдуума дьокутааттара Валентина Пивненко, Оксана Бондарь, Владимир Пушкарев, Федот Тумусов, Галина Данчикова, Камчатка, Хабаровскай, Красноярскай кыраай, Чукотка, Ненецкэй, Ямало-Ненецкэй, Ханты-Мансийскай автономнай уокурук сокуону оҥорор уорганнарын бэрэстэбиитэллэрэ, биллэр эспиэртэр, наука, үөрэхтээһин өттүгэр уопсастыбаннай түмсүүлэр кыттыыны ылыахтара.

Ирина Ханды, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0