Хомус күрэҕин кыайыылааҕа Ян Попов аан дойдутааҕы кэнгириэскэ кыттар кыахтанна
Ааспыт нэдиэлэҕэ Хомус аан дойдутааҕы түмэлин дириэктэринэн уһуннук үлэлээбит Николай Спиридонович Шишигин кэриэһигэр “Дьүрүһүй, хомуһум” диэн оскуола саастаах үөрэнээччилэргэ аналлаах өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкурус буолан ааста. Куонкуруска, уопсайа, 609 оҕо, ол иһигэр 42 ансаамбыл, 62 биирдиилээн толорооччу кытынна.
edersaas.ru
Тэрээһиҥҥэ аҕыс улуус (Мэҥэ Хаҥалас, Уус Алдан, Хаҥалас, Сунтаар, Бүлүү, Нам, Чурапчы, Таатта) итиэннэ Дьокуускай куорат, Хатас, Жатай үөрэнээччилэрэ кэлбиттэр.
Дьүүллүүр сүбэ бэрэссэдээтэлэ, М.Н.Жирков аатынан муусука кэллиэһин преподавателэ, СӨ култууратын туйгуна Варвара Степанова:
— Бүгүн олус түргэн тэтимнээх композициялары иһиттибит. Куонкурус балаһыанньатын үгүс салайааччылар өйдөөн көрбөттөр быһыылаах диэн түмүккэ кэллибит. Балаһыанньаҕа, олоҕурбут ньыманан тардыы диэн этэ эрээри, ордук биирдиилээн толорооччулар, тахса-тахса көҕүс дорҕоонун тутталлар. Сүүрбэччэ-отучча оҕолооох ансаамбылларга сылга биирдэ эрэ үчүгэй композицияны туруоруохха сөп. Онон биир нүөмэри бэлэмнээн кэбиһиҥ. Оттон аныгылыы, тэтимнээх оонньуур тиэхиньикэҕитинэн атын куонкурустарга кыттыаххытын сөп. Олус элбэх оҕо тахсан тута хоһуйуу диэн билиһиннэрэр эрээри, бу кыра сааланы көрөн олорон, ону ааһан оскуола оҕото тугу тута хоһуйуоҕай. Дьоҥҥут тахсан тугу сатыылларын барытын көрдөрөллөр. Итинтэн композиция тахсыбат. Быйыл хомуһу кыргыттардааҕар уолаттар нарыннык тардаллар. Бэйэҕит да бэлиэтии көрдөххүт буолуо. Көҕүс дорҕоонун ыччат бэйэтэ сөбүлээн оонньуур. Салайааччы традиционнай ньымалар уонна саҥа киирбит ньымалар диэни өйдөтүөхтээх, куонкурустарга кыттар оҕо ону билиэхтээх, — диэн быһааран, сүбэлээн биэрдэ уонна оҕолорго инникитин ситиһиилэри баҕарда.
Солбуллубат, уопуттаах дьүүллүүр сүбэ чилиэнэ, СӨ үөрэҕириитин, СӨ култууратын туйгуна Николай Жирков: “Хомус сайдыбыт сирдэригэр, оҕолор оскуоланы бүтэрэн бардахтарына даҕаны, кинилэри атын оҕолор солбуйан тахсан иһэллэр. Таҥаспытын-саппытын көннөрдүбүт, сахатыйбыт. Эстрада таҥаһын — авангарды бүгүн биир-икки эрэ оҕоҕо көрдүм. Бүгүн дьиҥнээх композицияны Бүлүү Дьөккөнүн оҕолоро толорууларыгар көрдүбүт”, — диэн этэн туран, наука дуоктара, импровизатор-хомусчут Александр Пахомов анал бирииһин Бүлүү улууһун Дьөккөн орто оскуолатын үөрэнээччитигэр Даниил Васильевка туттарда.
Александр Пахомов 1975 сыллаахха аан маҥнай куолайынан, бэлэһинэн оонньуу туран кэҕэлэппитин, итинтэн ыла “Пахомовтыы кэҕэлэтии” диэн тиэрмин киирбитин кэпсээтэ. Оттон иккис Кэнгириэскэ Петр Оготоев куолайынан, ол аата саҥатынан кэҕэлээн турар. Билигин үксүн итинник тардыы тарҕаммытын, ити аныгы көрүҥҥэ киирэрин быһаарда.
Биирдиилээн толорооччуларга Гран-при үрдүк аатыгар Ян Попов тиксэн, Н.С.Шишигин дьиэ кэргэнин аатыттан хомуһунан уонна 5 тыһ. солк. суумалаах харчынан наҕараадаланна. Ону таһынан, быйыл Кытайга ыытыллыахтаах Аан дойдутааҕы хомус кэнгириэһигэр кыттар быраабы ылла.
Оттон ансаамбыллар ортолоругар Гран-при аатын Бүлүү улууһун Дьөккөн нэһилиэгин “Хомусчаан” ансаамбыла ылла уонна Н.С.Шишигин бииргэ төрөөбүттэрин аатыттан 30 тыһ. солк. суумалаах харчынан наҕараадаланна.
СӨ учууталларын учуутала, СӨ норуотун үөрэҕириитин туйгуна, СӨ үөрэҕириитин бочуоттаах үлэһитэ, Уус Алдан улууһун Дүпсүн нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, “Кэскил” уолаттар ансаамбылларын салайааччыта Мария Соловьева: “Хомус урут букатын умнулла сыспыта. Национальнай кэнсиэпсийэ киириэҕиттэн ыла өбүгэбит үгэстэрин эргитэн, фольклорбутугар эргиллии баар буолуоҕуттан хомус иккистээн тыын ылла. Бу маннык тэрээһиннэр ыытыллаллара олус үчүгэй. Сыллата таҥас-сап да тупсан, тардыылара күүһүрэн иһэр. Хас күрэхтэһии кэнниттэн дьүүллүүр сүбэ туох итэҕэс-быһаҕас баарын этэн иһэрэ, инникитин хомус салайааччыларыгар улахан туһалаах”, — диэн санаатын этэр. “Николай Спиридонович, биһиги ансаамбылбыт туһугар “ыалдьара” уонна ситиһиибититтэн олус үөрэрэ, элбэххэ үөрэппитэ. Биһиги иитиллээччилэрбитин Австрияҕа уонна Германияҕа Аан дойдутааҕы хомус кэнгириэһигэр илдьэ сылдьыталаабыт даҕаны түгэннэрдээх. Элбэҕи сүбэлиирэ-амалыыра. Кинини олус суохтуубут. Саха сирин аата бүтүн аан дойдуга тиийэ ааттанарыгар үгүс кылаатын киллэрсибит Николай Шишигин аата үйэтитиллэ, саха хомуһун дорҕооно ыраахха дуораһыйа туруон баҕарабыт”, — диэн баҕа санаатын тиэртэ.
Н.С.Шишигины кытта 1974 с. Мэҥэ Хаҥалас улууһун Табаҕа орто оскуолатын бүтэрбит доҕотторо итиэннэ Хомус аан дойдутааҕы түмэлин уонна киинин дириэктэрэ Дмитрий Бястинов, бэрэсидьиэнэ Иван Алексеев – Хомус Уйбаан анал бириистэрин туттардылар.
Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru