Ити ыйытыыга хоруйдары кулун тутар 29-30 күннэригэр “Хомус (варган): историко-культурные традиции и музыкально-терапевтические практики” диэн Бүтүн Арассыыйатааҕы научнай-практическай кэмпириэнсийэҕэ ылыахпыт. Тэрээһиҥҥэ аан дойдуга киэҥник биллэр учуонайдар кыттыахтара.
edersaas.ru
Тэрийээччилэр бэлиэтииллэринэн, Бүтүн Сойуустааҕы кэмпириэнсийэ маҥнай 1988 сыллаахха ыытыллыбыт үһү. Иккис 1991 сыллаахха уонна Хомус (варган) Норуоттар икки ардыларынааҕы Кэнгириэстэр иилэринэн буолуталыыр эбит. 2011 сыл кэнниттэн сарсыҥҥыттан саҕаланар тэрээһин улахан таһымнаах кэмпириэнсийэ диэн чорботоллор. Онон хомуһу (варганы) чинчийэр учуонайдары түмэргэ соруммуттар. Ол курдук, кэмпириэнсийэҕэ культурология дуоктара, Тыва Өрөспүүбүлүкэтин гуманитарнай уонна социальнай-экономическай чинчийиигэ институтун культурологияҕа салаатын старшай научнай үлэһитэ Валентина Сузукей, филологияческай наука доктора, Китамитааҕы (Япония) технологическай институт бэрэпиэссэрэ Исао Симомура, о.д.а. биллэр-көстөр дьон кыттыахтара.
Хомус аан дойдутааҕы түмэлин уонна киинин дириэктэрэ Дмитрий Бястинов: “Дакылааттары сиэксийэлэринэн араартаабатыбыт. Тоҕо диэтэххэ, сэҥээрэр дьон биир даҕаны дакылааты көтүппэккэ барытын көрүөхтэрин баҕараллар. Ону таһынан, Сайыына Духуобунай киинигэр хомус быһаччы быраактыкаҕа туттуллуутун көрүөхпүт, лиэксийэ истиэхпит, быыстапканы көрүөхпүт”, — диэн кылгастык билиһиннэрдэ. Тэрээһин бырагыраамата киэҥ. Сүрүн чааһын үс бөлөххө араарбыттар (хомуһу история, култуура, технология өттүттэн көрүү; хомуһунан эмтэнии; хомус — үөрэххэ).
Хомус түмэлин уонна киинин бэрэсидьиэнэ Иван Алексеев — Хомус Уйбаан: “Дьон өрүү икки ыйытыыга хоруйу көрдүүр. Бастакытынан, хомус хаһан, ханна баар буолбутай диэн. Иккиһинэн, хомус ханнык дорҕооннору таһаарарый диэн. Бу аан дойду чинчийээччилэрин барыларын долгутар проблемалар буолаллар. Кэмпириэнсийэҕэ ити боппуруостары кэпсэтиэхпит”, — диэн икки соругу билиһиннэрдэ. Итини таһынан хомуһунан эмтэнии туһунан истиэхпит, илэ харахпытынан көрүөхпүт.
Бырагыраамата:
Кулун тутар 29 күнэ (Гуманитарнай чинчийии института. Аадырыһа: Петровскай, аат. уул, 1)
9.00 — Хомус быыстапката (3-с этээс)
10.0 – Үөрүүлээх аһыллыыта (кэмпириэнсийэлиир саала)
10.30 – Улахан мунньах
12.00 – Дакылааты ааҕыылар
13.00 – 14.00 – Эбиэт
14.00 – 18.00 – Дакылааты ааҕыылар
Кулун тутар 30 күнэ
10.00 – Хомуһунан эмтээһин сеанса (К.И.Максимова – Сайыына аатынан Духуобунас киинэ. Аадырыһа: Якутскай уул., 19)
13.00 – Эбиэт
14.00 – Научнай-практическай кэмпириэнсийэ кыттыылаахтарыгар экскурсия (Хомус түмэлэ. Аадырыһа: Киров аат. уул., 31)
14.30 – Кэмпириэнсийэ сабыллыыта. Резолюция ылыныыта (Хомус түмэлэ. Аадырыһа: Киров аат. уул., 31)
Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru