Хайдах баарынан, бэйэм испэр хайдах ылыммыппын суруйабын. Киинэ ис хоһооно, туох туһунан кэпсэнэрэ кылгас информацияҕа баар. Онон тугу да хос лэбэйдээн суруйбаппын. Онно барыта өйдөнөр.
— Итинник истерн, боевик жанрыгар уһуллубут киинэ, биллэн турар, саха киинэтигэр эмиэ баар буолуохтаах. Наар комедия, ужас, табыллыбатах таптал, криминал буолбат буоллаҕа. Киинэни көрө олорон, «ама, бу биһиэннэрэ устубуттар дуо?! НТВ-лар буолбатах дуо?!» диэн сөҕө-махтайа саныахха сөп. Кэнникинэн оннук санаан ылбат да буоллубут быһыылаах – оннук курдук саха киинэтэ тэтимнээхтик сайдар, иннин диэки эрчимнээхтик хардыылыыр. Саҥаттан саҥа, сонунтан сонун сахалыы киинэлэр көрөөччү дьүүлүгэр тахса тураллар.
— Көрө олорон, Любовь Борисова күүстээх сценарист быһыытынан буһан-хатан тахсыбытын бэлиэтиир тоҕоостоох. Итини барытын ыллыҥ даҕаны биирдэ суруйан кэбиспэккин ээ. Элбэх үлэ барбыт: архыып докумуоннара үөрэтиллибиттэрэ; көмүс бириискэлэргэ, бандьыыттарга, НКВД үлэһиттэригэр сыһыаннаах матырыйааллары хаһыспыттара тута сэрэйиллэр даҕаны, биллэр даҕаны. Любовь Борисова итини барытын төбөтүгэр буһаран баран, сценарий суруйан таһаарбытын киһи сөҕөр эрэ. Историческай наука кандидата эбэтэр ити тиэмэни үйэтин-сааһын тухары анаан үөрэтэн кэлбит саастаах киһи буолбатах буоллаҕа. Омос көрдөххө, кэрэ аҥаарга арыый ыарахан соҕус тиэмэ курдук эрээри Любовь ону бэркэ кыайа-хото туппут.
— Оператор устуута, тыас-уус, режиссер Петр Хики монтаһа оһуобай. Манна киһи тугу да ордук хоһу булан утары этэрэ суох. Каадырдара, былааннара уус-уран киинэҕэ буоларын курдук сөрү-сөптөр, туох даҕаны быһаҕас-итэҕэс суох.
— Артыыстары бэркэ талбыттар. Саха уонна Нуучча тыйаатырдарын артыыстара оруолларыгар олус барсаллар, итэҕэтиилээхтик оонньууллар. Ордук Нуучча тыйаатырын артыыстарын мэлдьи хайҕыахпын эрэ баҕарабын. Москваттан ыҥырыллан кэлэн уһуллубут артыыстардааҕар куһаҕана суохтук оонньууллар, өссө куоһарар, баһыйар да курдуктар.
— Вячеслав Юговка (Елисей Горскай) – браво! Кини «Рядовой Чээрин» киинэҕэ Фон Рюлих оруолун бэртээхэйдик оонньообута. Хайдах эрэ сэбиэскэй артыыска Александр Абдуловка майгыннатабын. Атыттар – российскай актерга Игорь Миркурбановка.
— Петр Баснаев хайдах курдук баанда тойонун Попову оонньууруй?! Бука, итинник Саха тыйаатырын артыыһа эрэ табыллан уобараһы арыйара буолуо. Бу Попов төрөппүт икки уолугар сыһыана, санаатын-оноотун оонньооһуна, ылынар-ылыммат быһаарыныыта… Аҥаардас биир көрүүнэн элбэҕи этэр кыахтаах таһымнаах артыыс буоллаҕа.
— Ырыаһыт Аскалон Павлов үчүгэйдик оонньоото, ол эрэн профессиональнай артыыс буолбатаҕа сорох түгэннэргэ кыратык, биллэр-биллибэттик көстөр.
— Киинэҕэ НВК-ҕа урут бииргэ үлэлээбит дьонум уһуллубуттарын көрөн астынным – оператор Василий Слепцов уонна звукорежиссер Илья Петухов. Камера биир өттүгэр сылдьар дьоҥҥо каадырга көстөллөрүгэр түгэн, шанс биэрбиттэрэ саамай сөп. Хайдах курдук итэҕэтиилээхтик Илья оонньообутуттан соһуйан эрэ хааллым. Вася оруолун эмиэ бэркэ арыйда, киһи көрө олорон «ыы, дьиикэй» дии саныар диэри) Васялаах Ильяҕа туран эрэ таһынабын. Холобура, дьүөгэм Люба: «Ити киһини звукорежиссер диэн эппэтэҕиҥ буоллар, мин дьиҥнээх кытай дии саныам этэ», — диэбитэ. Бу дьэ дьиҥнээх сыанабыл, хайҕабыл.
— Көрө олорон, бастаан хайдах эрэ бутуллан ылбытым – ким, ханна сылдьарый, бу бандьыыттар этэ дуу, Карасёвтаах этилэрэ дуу. Сахалары, эбэҥкилэри көрдөххө, бары биир сирэйдээх курдуктар, нууччаларбыт эмиэ биир сирэйдэнэн хааллылар. Арай бу кимин (Аскалон Павлов, Петр Баснаев, «Надо мною солнце не садится» киинэҕэ уһуллубут уол, «Дьол тааһа» сериал уола, звукорежиссер Илья уо.д.а эрэ көрөн билэр курдуккун). Онтон киһи эрэ буолларбын, син өйдөөтүм, артыыстары арааран көрдүм. Ол эрэн атын омуктар көрөллөрүгэр эмиэ итинник буолуон сөп быһыылаах дуу. Холобура, биһиги кытайдар, кэриэйдэр киинэлэригэр бастаан утаа бу кимин өйдөөн көрбөппүт дии, бары үүт-үкчү курдуктар.
— Аны туран, «сүрүн герой итиннэ кимий?» диэҥҥэ кыайан иилэн булан ылбатым. Кимиэхэ ыалдьарыҥ – бэйэҕиттэн тутулуктаах быһыылаах. Эмиэ даҕаны старшай лейтенант Карасёв курдук, эмиэ даҕаны – Попов. Толкуйдаан көрдөххө, отой да бары сүрүн герой буолуохтарын сөп эбит: Попов уолаттара Ваня уонна Петя, Ли Гуанмин, Ханда, кыыһы көмүскэспит табаһыт, худуоһунньук, Елисей Горскай, бандьыыт Урка, Аанчык. Хас биирдии оруол кэннигэр туспа история, олоҕун драмата буоллаҕа. Интэриэһинэй. Миэхэ оннук туох эрэ тиийбэтэ. Предыстория курдук дуу. Мин кимиэхэ даҕаны ыалдьыбатым.Арай кыыс куотарыгар көмөлөһөн бэйэтэ иэдэйбит табаһыты аһынным.
— Туох даҕаны мистика игин диэн бу киинэҕэ суох, олох хайдах баарынан: ытта – өллө. Хаан-сиин, өлөрүү-өһөрүү, буулдьа-буруо. Олоххо дьиҥнээхтии буолбукка олоҕуран уһуллубут киинэ диэн учуоттаатахха, ынырык хартыына. Алдьархайдаах кэмнэр аастахтара, төһөтүн да иһин… Омос көрдөххө, сытыы уот харахтарынан дьөлө көрүтэлии-көрүтэлии дьоппуоннар курдук «харакириластылар», быһахтарын чугас тута сылдьан тыын бөҕө быстылар… Саха омуга кыргыһан-кыргыһан киһи буолбута диэбит курдук дуу…
— Көмүс хаһан баҕарар сэттээх-сэлээннээх, хаан тохтуулаах, харах уулаах буоларын көрдөрөр, өйдөтөр сытыы уобарастары, уот этиилэри эбэн биэрбиттэрэ буоллар, киинэ ис хоһооно өссө дириҥээн биэриэ эбитэ буолуо. Оннук суох.
— Киинэ бүтүүтэ хаартыска, архыып дааннайдара көстөллөр. Онон киинэ түмүгүн интэриэһинэйдик сытыылаан биэрэр. НТВ канаалга көстөр хаһан даҕаны бүппэт сериаллары көтүппэккэ көрөр дьоҥҥо бу киинэ дьиҥнээх бэлэх.
— Тоҕо эрэ Николай Якутскай «Көмүстээх үрүйэ» («Золотой ручей») диэн Алдаҥҥа көмүһү көрдөөччүлэр тустарынан сэһэнин (1917 с. революция кэминээҕи) хаттаан ааҕыахпын баҕаран кэлбитим. Баҕар, киинэни кытта ситимнээри, баҕар, история омоон суолун кытта өйдөөн-төйдөөн билсээри…
— Вестерн, боевик астына көрөөччүбүн, онон 10 баалтан 8 туруоруом этэ.
— Түмүккэ Саха киинэтэ тэтимнээхтик, балысханнык сайдар күүһүгэр өссө төгүл итэҕэйдим диэм этэ. Айар бөлөххө, артыыстарга махтал.
Оксана Манчурина