ХIII Өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо ыһыаҕын үөрүүлээхтик аһыыттан бэлиэтээһиннэр.
“Өлгөмнүүр уулардаах Өлүөнэ үрдүгэр,
Былыргы дьыллардаах быйаҥнаах биэрэгэр,
Эҥсиэли хочотун эриэккэс сиригэр
Күөх мыраан эҥэрдээх Нам сирэ чэлгийэр…”
Нам улууһун хорун уонна оркестрын толоруутугар “Олоҥхо ыһыаҕын Өрөгөй ырыата” ньиргийэр.
Киин түһүлгэҕэ Нам улууһун 19 нэһилиэгин баһылыктара, сиэдэрэй симэхтээх чаппараах киэргэллээх ахсым аттары миинэннэр, киирэн кэлэллэр… Быстыбат баайдаах киэҥ Эҥсиэли хочото, ыраахтан-чугастан кэлбит күндү ыалдьыттарын көрсөн, ХIII Өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо ыһыаҕын үөрүүлээхтик аһыы саҕаланар.
Бүгүҥҥү ыһыах ытык-мааны, бочуоттаах дьоно – олоҥхоһуттар! Улуу Олоҥхобутун үйэттэн үйэҕэ үөрэтиллэр Үтүө суолун түстээччилэр – ЮНЕСКО чыпчаалыгар эрэллээхтик кыырата көтүппүт кинилэр буолаллар.
Ыһыах дьоно, ити курдук, уруйдуу-айхаллыы көрсөр Саха сирин Ийэ олоҥхоһуттарын – Бүлүүттэн Семен Иванов-Чочу Сэмэнин, Мэҥэ Хаҥаластан Иван Григорьевы, Аркадий Захаровы, Петр Тихоновы, Чурапчыттан Николай Тарасовы, Алдантан Анфиса Авелованы, Дьокуускайтан Владимир Даниловы, Валентин Исаковы, Николай Сафонов-Дьырылыны, Ньурбаттан Василий Иванов-Чиллэ Баһылайы, Сунтаартан Никандр Тимофеевы уонна Намтан Дмитрий Кривошапкины. Ол иһин бүгүн Олоҥхо ыһыаҕар тохтообокко олоҥхо иһиллэр…
Дьон-сэргэ тупсаҕай оҥоһуулаах “Аан Аартыгы”, олус сиэдэрэй оҥоһуулаах Аал Луук Маһы, көрүөхтэн кэрэ туос ураһалары, түһүлгэ хабайар хаба ортотугар күөх долгуҥҥа уста сылдьар Нам улууһун бэлиэ маанылаах көтөрдөрүн – муус маҥан кубалары көрөн, үөрэ-долгуйда, астынна, санаата кэллэ. Бу барыта Нам улууһугар ыытылла турар Олоҥхо ыһыаҕа умнуллубат уратылардааҕын кэрэһэлиир.
Ыһыаҕы үөрүүлээхтик аһыы хас эмэ түһүмэхтээх театрализованай дьүһүйүүттэн турда. Манна олоҥхо уус тылынан кэрэ дойду Эҥсиэли хочотун дириҥ силистээх устуоруйата, төрүттэрэ, Эҥсиэли Хотун арыалдьыттарынаан, улуус Улуу олоҥхоһуттара, тумус туттар салайааччылара, ытык-мааны дьоно – Нам оҕонньор, кини уолаттара — бары көстөн кэллилэр… Дьүһүйүүгэ Былатыан Ойуунускай аатынан Саха тыйаатырын, Олоҥхо тыйаатырын артыыстара, Нам улууһун айар талааннара, сүүһүнэн оҕолор барахсаттар кыттыыны ыллылар. Биир саамай кэрэ көстүүнэн 300 куба кыргыттар үҥкүүлэрэ буолбута чахчы.
Уонна, биллэн турар, ыһыах сүрүнэ — Алгыһы тардыы, Алгыһы көтөҕүү, Алгыһы иҥэринии үрдүк таһымҥа ыытылынна.
ХIII Өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо ыһыаҕын үөрүүлээхтик аһыыга өрөспүүбүлүкэбит Ил Дархана Айсен Николаев, СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Владимир Солодов, Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Петр Гоголев, Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы, Ил дархан иһинэн Олоҥхо иккис уон сылын тэрийэн ыытыыга национальнай кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков, СӨ Конституционнай суутун бэрэссэдээтэлэ Александр Ким-Кимэн, СӨ Судаарыстыбаннай сүбэһитэ Андрей Борисов, Нам улууһун баһылыга Юрий Слепцов, о.д.а. кыттыыны ыллылар.
Айсен Николаев бэйэтин этиитигэр, бастатан туран, өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо ыһыаҕын тэрийсиигэ күннэри-түүннэри түбүгүрбүт Нам улууһун олохтоохторугар махталын биллэрдэ.
—Олоҥхо ыһыаҕа – бу дьон-сэргэ сомоҕолоһуутун, биир санааланыытын, саха омук былыргытын илдьэ сылдьыытын, ситим бөҕөргүүрүн бэлиэтэ. Бүгүн биһиги чулуу эпоспыт — олоҥхобут олоҕу, кэскили түстүүр күүһүн өссө төгүл итэҕэйэ көрдүбүт.
Эҥсиэли хочотун, Нам сирин чулуу уолаттара – Максим Кирович Аммосов саха норуотун сарсыҥҥытын, сырдык кэскилин – Саха сиригэр автономияны аҕалбыта, Илья Егорович Винокуров хорсун санаатынан сэрии ыар сылларыгар дьонун-норуотун өлүүттэн быыһаабыта… Бүгүн улуус олох бары эйгэтигэр, ол иһигэр тыа хаһаайыстыбатыгар, култуураҕа, норуот үгэстэрин сайыннарыыга биир бастыҥмыт буолар. Биһиги иннибитигэр Саха сирин хас биирдии киһитин олоҕун хаачыстыбатын тупсарыы соруга турар. Биһиги аан дойдуга аһаҕаспыт – көрдөрөрдөөхпүт да, ылынардаахпыт да, киэн туттардаахпыт да. Ол холобурунан, олоҥхоттон олуктанан, Саха киинэтин Арассыыйаҕа, аан дойдуга ситиһиитэ эмиэ буолар. Олоҥхобут ыһыаҕа бу курдук, или-эйэни, сомоҕолоһууну түстүү турдун!, — диэтэ Айсен Сергеевич.
Эҥсиэли хочотугар Олоҥхо ыһыаҕа салҕанан бара турар.
Татьяна МАРКОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыскаларга Мария ВАСИЛЬЕВА (СИА) түһэриилэрэ.