Сэтинньи 10 күнүнээҕи туругунан, Аан дойдутааҕы доруобуйа харыстабылын тэрилтэтэ (ВОЗ) дааннайынан, аан дойду үрдүнэн коронавируска сыстыбыт дьон ахсаана 50,26 мөлүйүөн киһиттэн тахсыбыт, 1,25 мөлүйүөн киһи өлбүт. Джонс Хопкинс университета арыый атыннык ааҕар: 50,86 мөлүйүөн киһи ыалдьыбыт, 1,26 мөлүйүөн киһи өлбүт.
Европаҕа саҕаланан эрэллэр
Саамай элбэх киһи АХШ-ка ыалдьыбыт – 10,1 мөлүйүөн, Индияҕа – 8,55 мөлүйүөн, Бразилияҕа – 5,67 мөлүйүөн, Францияҕа – 1,85 мөлүйүөн киһи. Арассыыйа бэһис миэстэлээх. Киһитин ахсаанынан ыллахха, 1 тыһыынча киһиэхэ ыалдьыбытынан Арассыыйа 56-с миэстэлээх (3,4 ыалдьыы түбэлтэтэ).
Иккис долгун бу сааскытааҕар күүстээх буолла. Төһө да экэниэмикэ эмсэҕэлиирин биллэллэр, кэккэ дойдуларга харантыыннары киллэрэн эрэллэр. Англияҕа, Данияҕа, Грецияҕа, Италияҕа локдаун диэн ааттанар хааччахтаныы көрүҥүн, Кипргэ комендант чааһын киллэрдилэр.
Бээтинсэттэн Италия 20 эрэгийиэҥҥэ арахсар, онно хас биирдиилэригэр өҥ иҥэриллэр. Кыһыл өҥ – эпидемия үрдүк таһыма, оранжевай – орто таһым, от күөҕэ – намыһах таһым. Эрэгийиэннэргэ айанныыр, кэлэр-барар бобуллар. Балыыһалар улахан ноҕуруускалаахтык үлэлииллэр.
Англияҕа үп министиэристибэтэ болдьоҕо суох уоппускаҕа күһэллэн олорор үлэһиттэргэ ыйдааҕы төлөбүрдэри биэрэри кулун тутарга диэри уһаппыттара. Англия Баана 150 миллиард стерлинг фунтатын экэниэмикэни өйүүргэ ыытта. Сыл бүтүөр диэри Оксфордка оҥоһуллубут 4 мөлүйүөн устуука коронавируһу утары вакцинаны ылыахтаахтар. Дьиҥэ, 100 мөлүйүөн устууканы ыларга дуогабар түһэрсибиттэр эбит.
Данияҕа коронавирус мутациялаабыт көрүҥүн нуорканы иитэр пиэрмэҕэ булан, 17 мөлүйүөн кыылы суох гынарга быһаарыныы ылыммыттар. Мутациялаабыт инфекция киһиэхэ бэриллэн, вакцинацияҕа мэһэйдиэ диэн куттаналлар. Онон сорох оройуоннарга толору харантыын биллэрилиннэ.
АХШ саҥа талыллыбыт бэрэсидьиэнэ Джо Байден коронавирустан сылтаан американецтары “хараҥа кыһын” күүтэр диэн биллэрдэ. Украина бэрэсидьиэнэ Владимир Зеленскэй коронавируһунан ыалдьыбыта билиннэ. Маладьыаһыҥ кистии сатаабакка, бэйэни хааччахтаныы эрэсиимигэр барарын иһитиннэрдэ.
Кытайга үгүс дойдулартан кэлэр дьону киллэрэри боптулар, сорох дойдулар олохтоохторун кытаанах хонтуруол, анаалыс кэнниттэн киллэрэллэр.
Австралияҕа 50 мөлүйүөн вакцинаны атыыластылар. Бу иккис партия. Бу дойдуга вакцинанан ковиды кыайарга былаанныыллар.
Арассыыйаҕа харантыын суох
Суһал ыстаап дааннайынан, Арассыыйаҕа пандемия саҕаланыаҕыттан 1,817 мөлүйүөн киһи ыалдьыбыт, 31 161 киһи өлбүт. 1,35 мөлүйүөн киһи үтүөрбүт.
Москваҕа пандемияттан сылтаан Саҥа дьыллааҕы күүлэйи, Ороһуоспатааҕы баһаардары, бэстибээллэри тохтоттулар. Ахсынньы-тохсунньу ыйдарга Москва киинигэр “Путешествие в Рождество” бэстибээл буолааччы. Манна 40 улахан былаһаакка үлэлиирэ. Былырыын 26 мөлүйүөн киһи бу тэрээһиннэргэ сылдьыбыта.
Москва мэрэ Сергей Собянин тохсунньу ый ортотугар диэри кэккэ хааччахтааһыннары киллэрдэ. Ол чэрчитинэн, маассабай бырааһынньыктар тохтоотулар, устудьуоннар дьиэлэриттэн олорон үөрэнэр буоллулар. Өҥөнү оҥорор тэрилтэлэргэ килийиэннэр төлөпүөннэрин сурунары эбээһинэстээтилэр. Ол эбэтэр, коронавируһунан ыалдьыбыт киһи билиннэҕинэ, кинилиин алтыспыт дьону төлөпүөнүнэн булан, хантаактааҕын быһыытынан, анаалыс ылыахтара. Сэтинньи 15 күнүттэн көрөөччүлэрдээх спортивнай күрэхтэһиилэри, бибилэтиэкэлэри, мусуойдары, быыстапкалары кэрийэри, оҕо кулууптарын, үөрэнэр кииннэрин, о.д.а. үлэлэрин бобуохтара. Тыйаатырдар, киинэ тыйаатырдара саалаларын 25%-тан аҕыйахтык толорор буоллахтарына эрэ, үлэлииллэрэ көҥүллэнэр.
Тоҕо диэтэр, Москваҕа дойду үрдүнэн саамай элбэх киһи ыалдьар. Сэтинньи 9 күнүгэр сууккаҕа саамай элбэх киһи ыалдьыбыта – 6897. Манна сааскыттан ыла коронавирустан сылтаан барыта 481 068 киһи ыалдьыбыта, 7429 киһи өлбүтэ.
Роспотребнадзор иһитиннэрбитинэн, Арассыыйаҕа 65,2 мөлүйүөн анаалыс оҥоһуллубут. Билигин дойду үрдүнэн 426 тыһыынчаттан тахса киһи ыалдьа сылдьар. Ол эрээри, харантыыны киллэрэргэ ыксаабаттар. Тоҕо диэтэр, экэниэмикэ эмсэҕэлиириттэн, үлэтэ суох дьон ахсаана элбиириттэн сэрэхэдийэллэр.
Статистика араастаһар
Саха сиригэр сэтинньи 10 күнүнээҕи туругунан, 9229 киһи ыалдьа сылдьар, кинилэртэн 2420 киһи балыыһаҕа сытан эмтэнэр. Дьаҥ саҕаланыаҕыттан 15 651 киһи ыалдьыбыт, 6251 киһи үтүөрбүт, 171 киһи тыына быстыбыт. Өрөспүүбүлүкэтээҕи уонна федеральнай статистика араастаһар эбит. Ол эбэтэр, федеральнай статистикаҕа балыыһалартан, инфекционнай отделениелартан сыыппаралар бараллар, оттон өрөспүүбүлүкэтээҕи суһал ыстаап Роспотребнадзор информациятын биэрэр. Онон РФ суһал ыстаабын дааннайынан, 15 651 ыалдьыбыт киһиттэн 9517 киһи үтүөрбүт, 180 киһи өлбүт. Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтэ иһитиннэрбитинэн, билигин балыыһаларга 2420 киһи эмтэнэр. Куойка туолуута – 82,7%, барыта 2928 куойка баар (ол иһигэр Дьокуускайга — 1378).
Коронавирус тарҕаныытын көрдөрөр каарта үлэлээбэт буолбут эбит. Тоҕо диэтэр, ыалдьыбыт дьон ахсаана элбээн, каартаҕа наадыйыы суох буолбут үһү.
Кытайдар хайдах кыайдылар?
Бу сыл саҕаланыаҕыттан Кытайга 90 тыһыынча киһи ыалдьыбыт, 4700 киһи өлбүт. Ол эбэтэр, 1 мөлүйүөн нэһилиэнньэҕэ 3,5 киһи өлбүт. Күн аайы уонча киһи ыалдьар, ону да бу хантан эрэ кэлбит дьон.
Сорохтор бу статистиканы итэҕэйбэттэр, ыалдьыбыт дьон ахсаанын кистииллэр дииллэр. Ол эрээри, син биир аҕыйах киһи ыалдьыбыта биллэр. Кытай экэниэмикэтэ пандемияттан эмсэҕэлээбитин чөлүгэр түһэрэн, урукку таһымыгар таҕыста. Аан дойдуга маны ситиспит соҕотох дойду Кытай буолар.
Дьэ, кинилэр хайдах кутталлаах вирус тарҕанарын кыайдылар? Былырыын ахсынньыга Ухань куоракка ыарыы баара биллибитин кэннэ, ону кистии сатаабыттара. Онтон ол сатамматаҕар, күүстээх миэрэлэри ылынан, кыраныыссалары сабан, дьону харантыыҥҥа олордон, бастаан тарҕаныытын тохтоппуттара. Ону тэҥэ, кытайдар “вирус суох” диэн сымыйарҕаабакка, былаас, баартыйа туох диирин толорон испиттэрэ. Мааската суох сылдьыы кинилэргэ буруйу оҥорууга тэҥнээҕэ. Ыйытык оҥорбуттарыгар, кытайдар 97%-ра коронавирустан вакцина ыларга бэлэмнэрин биллэрбиттэр. Маны тэҥэ, кытайдар традиционнай мэдиссиинэлэрин уонна гимнастикаларын туһанан, иммунитеттарын, доруобуйаларын бөҕөргөтөллөр, ыарыыга дэбигис бэриммэттэр.
Атын дойдулар эпидемияны утары охсуһар уопуттара суох. Кытайдар 2002-2003 сыллардааҕы атипичнай сэбиргэхтэтиини утары охсуспут уопуттарын туһаннылар. Маннык кытаанах миэрэлэри Вьетнам уонна Тайвань эмиэ туһанан, коронавируһу уодьуганнаан олороллор. Онон, дьиҥэ, уодаһыннаах ыарыыны кыайыы уопута баар, ол эрээри, биһиги ону ситиһиэхпит дуо?
Ангелина Васильева, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска: интэриниэттэн.