Тохсунньу ый – Таҥха ыйа. Ороһооспо түүн сүллүμкүттэр оһох оттооччулара ууттан тахсаллар. Онтон эргэ Саҥа дьыл түүн дьиҥнээх сүллүүкүттэр тахсаннар дьон дьылҕатын билгэлииллэр үһү.
Мин оҕо эрдэхпинэ бу түгэни эдьиийдэрим кэпсэтэллэрин истэрим. Кинилэр эргэ барар саастарын төһө да аасталлар, сылын ахсын тохсунньу томороон тымныытын аахсыбакка, түүннэри олорон таҥхалыыр этилэр. Хаһыаты кумалаан баран уматаллара, ол күлүгүн истиэнэҕэ арастаан эргитэн көрө сатыыллара. Оннооҕор кинигэ быыһыгар кыптыый кыбыта-кыбыта ыйыта сатыыллара. Эдьиийдэрим барахсаттар таҥха таҥхалаан, билгэ билгэлээн, этэҥҥэ бары ыал буолбуттара. Билигин санаатахха, барахсаттар саҥардыы 27-лэрин ааспыт эбиттэр.
Кинилэр кэпсээбит биир түгэннэрэ өйбөр кытаанахтык иҥэн хаалбыт. Лена диэн сүүрбэтин ааспыт кыыс оҕо сааһыттан инбэлиит эбит. Кини иккилээҕэр биэдэрэлээх итии ууга буһан, сирэйэ, этэ бүтүннүүтэ кыһыл чэринэн көрө сылдьара. Кини оскуолаҕа Влад диэн спортсмен уолу таптыыра. Тоҕо эрэ бу уол кинини кытта доҕордоһо сатыыр курдуга. Аан бастаан киниэхэ болҕомтотун уурбут
уолу кыыс тута сөбүлээбитэ. Кинилэр истиҥник доҕордоһо сырыттахтарына, ол кыһын оскуолаларыгар саҥа кыыс үөрэнэ кэлбитэ. Бааһынай кыраһыабай кыыһы оскуола бастыҥ уола Влад тута таптаабыта. Кини Ленаны умнан, аны ол кыыстыын доҕордоһор буолбута. Лена түүннэри хараҕын уутун эрэ тоҕоро. Дьоло суох тапталыттан сыттыгын эрэ илитэрэ.
Лена оскуоланы бүтэрэн баран, ханнык да үөрэххэ туттарса барбакка, дойдутугар ыанньыксытынан хаалбыта. Оттон Влад кыыһыныын Вералыын иккиэн сиэттиспитинэн үрдүк үөрэххэ киирбиттэрэ.
Биир Таҥха киэһэ, Лена сылы быһа соҕотохсуйбут, муунтуйбут санаатыттан арай, инники дьылҕатын биллэҕинэ эрэ уоскуйуох санаата кэлбитэ. Кини муус угар омуһахха дьонуттан кистээн сиэркилэ түһэрэн, онно таҥхалыырга бэлэмнэммитэ.
Икки чүмэчини уматан баран, түүн үөһэ тоҥо-тоҥо омуһахха олорбута.
Арай, сиэркилэ түгэҕэр эр киһи күлүгэ көстүбүтэ. Кыыс бастаан олус куттаммыта, долгуйбута. Бачча сананан киирэн баран туох да иһин төттөрү тахсыан, билгэтин тохтотуон баҕарбатаҕа.
Арай сиэркилэ иһигэр бэрт көнө уҥуохтаах, кыраһыабай эр бэрдэ турара. Кыыс дьиктиргиэн иһин, кини кыыһы олус истиҥник көрөн турара. «Аналлааҕым бу эбит, кини Владикка майгынныыр» , — диэн кыыс санаатын уоскутунан баран, дьиэтигэр тахсыбыта. Сарсыныгар санаата буолбакка, ол уолун көрөөрү иккистээн киирбитэ. Уола бу сырыыга киниэхэ илиитин ууммута. Онуоха кыыс олус долгуйбута, чуут илиитин биэрэ сыспыта.
Ол эрээри, хаһан эрэ дьон киниэхэ, аналлааҕыҥ көһүннэҕинэ илиигин биэрэр эбэтэр кэннигин хайыһар буолаайаҕын диэбиттэрин санаан тохтообута.
Хараҕын быһа симэн баран, дьиэтигэр тахсыбыта. Үһүс түүн улаханнык саарбахтыы-саарбахтыы умуһахха киирбитэ. Кини аналлааҕын көрүөн, кинини кытта кэпсэтиэн баҕарбыта. Умуһах иһийэр чуумпутугар эмиэ сиэркилэ иһигэр били уол кэлбитэ. Бу
сырыыга кини: “Лена, тапталлааҕым сыыһаа, кэл миэхэ, илиигин аҕал» дии-дии хап-харанан утары көрбүтэ.
Маннык кыраһыабай, дириҥ харахтары уун-утары, чуп-чугастан көрөн кыыс олус долгуйбута. Били итии ууга сиэппит чэрдээх сирэйин умнан, кыыс уолу уһуннук одуулаан олорбута. Ол эрээри кини биир да тылы кэпсэтиэ суохтааҕын өйдүүрэ. Кыыс
омуһахтан тахсаары чүмэчитин ылан эрдэҕинэ, уола эмискэ: «Лена, кэннигин хайыһыый, мин эйигин эрэ таптыыбын, миигин соҕотохтуу хаалларыма» диэн көрдөспүтэ. Кыыс санаатыгар, бу тымныы умуһахха тапталлааҕын, доҕорун хаалларан эрэр курдуга. Тохтоон чочумча турбута. Лена, мин эйигин кытта бу түүнү бииргэ атаарыахпын баҕарабын…
Лена, баһаалыста, чыычааҕым, тапталлааҕым сыыһаа… Кыыс эрэйдээх олус долгуйан, хараҕын уута иэдэһинэн сүүрэ-сүүрэ
кэннин хайспытын өйдөөмүнэ да хаалбыта. Арай, доҕоор, били уола сүр уоттааҕынан көрбүтүнэн ойон тахсаат, муус таһыгар сытар сүгэни харбаан ылаат, кыыһы охсон эрэрэ…
Сарсыарда өлө сытар Лена эрэйдээҕи дьоно булбуттара. Лена эрэйдээх, аналлааҕын бачча сиэркилэ нөҥүө көрөн баран, иккистээн, үһүстээн түһэн алҕас кэннин хайыһан быстахха былдьаммыта.
Бу маннык билгэлиир, хараҥа күүстэри ыҥырар, кинилэрдиин алтыһар сэрэхтээх уонна кутталлаах. Онон бүлүүһэ сүүрдэбит дии-дии мээнэ сарыкынаспат буолуҥ.
Бу түгэни мин хас сылын ахсын, кыргыттар таҥхалыыбыт дуо дэстилэр даҕаны санаан кэлэбин. Ол да иһин таҥхалыырбын туттунар этим уонна куттанарым.
Ульяна ЗАХАРОВА.