Атырдьах ыйын ортото. Сыта-тура ааһан эрэр сайын бүтэһик тыына биллэр, киэһээҥҥи сөрүүн салгыҥҥа хагдарыйбыт от дыргыл сыта иҥмит. Дьулус түөрт уонун саҥа туолбут киһи, ойоҕо Сардааналыын оттуу сыталлара үһүс күнэ. Кинилэр иккиэн эрэ. Оҕолор куоракка хаалбыттара. Бу алаас – Дьулус аҕатын төрүт оттуур сирэ, сыл аайы кэлэн бэйэлэригэр кыстык отун оттоон булунан бараллар. Үлэ күргүөмнээх, сылаалаах эрээри, дууһа сынньанар курдук.
Күнүс куйаас, үөн-көйүүр ырыата, от охсор тыаһа алааһы толорор буоллаҕына, түүнүн кини сибигиниир тыына, кистэлэҥ кэпсээнэ уһуктар. Биир түүн Дьулус утуйбата. Сардааната аттыгар дириҥник утуйа сытар. Оттон киниэхэ туох эрэ биллибэт күүс баттыыр, таһырдьа тахсарга ыҥырар курдук. Балаакка иһигэр хам баттатан, салгына тиийбэт буолан барда. «Табахтыы тахсан киириим», – диэн ботугураат, сэрэнэн туран таҕыста.
Таһырдьа түүн оройо. Ый былыт кэннигэр саспыт, ол иһин сир үрдэ ыас хараҥа. Күнүскү тыас-уус барыта уурайан, айылҕа тыына суох турбахтаабыт курдук. Хараҥаҕа үөрэммит хараҕа алаас ортотугар, былыргы балаҕан аттыгар, туох эрэ хамсыыр курдук. Дьулус сүрэҕэ «лып» гына түстэ. Киһи дуу, сүөһү дуу? Бу киэҥ нэлэмэн алааска кинилэртэн ураты ким да суох!
Дьулус хамсаабакка турда. Ол күлүк кини диэки аа-дьуо устан кэллэ. Хаамара диэн – сири таарыйбат курдук, уу үрдүнэн устар тэҥэ. Эмискэ кулгааҕар сирилээн ааһар тыал курдук эр киһи ботугуруур саҥата иһилиннэ. Дьулус этин сааһа тарта, кэтэҕинэн тымныы салгын сүүрээн ааста. Кутталтан буолбатах, хайдах эрэ ураты айылҕаттан таһыччы, улуу күүһү билэн.
Күлүк чугаһаан истэ. Дьулус иннигэр, уонча хаамыылаах сиргэ кэлэн, тохтоото. Дьулус одуулан көрбүтэ иннигэр уһун уҥуохтаах, былыргы таҥастаах оҕонньор омооно турар. Сирэйин омооно көстүбэт, харах диэн оннугар күлүк хараарар.
– Тохтоон аас, – диэтэ оҕонньор. Саҥата дириҥ, сир анныттан кэлэр курдук иһилиннэ. – Бу дойдуга тугу гына кэллиҥ?
Дьулус саҥарар да кыаҕа суох уолуйан турда. Ол кэннэ олус мөлтөхтүк саҥа аллайда: – Оттуу… бэйэбэр…
Оҕонньор төбөтүн бытааннык төҥкөттө. Арай Дьулус мэйиитигэр биир түгэнинэн бу алаас араас олох көстүүлэрэ уот тымтыгын курдук сандааран аастылар. Кини хараҕар бу алааска олорон ааспыт сүүһүнэн дьон олоҕо, былыргы балаҕаннар буруолара, сэриигэ барбыт уолаттар харахтарын уута, маҥнайгы таптал кэпсэтиитэ, саҥа төрөөбүт оҕо ытааһына – барыта биир түгэҥҥэ охсуллан ааста. Бу алаас бэйэтэ тыыннааҕын, өйдүүрүн-саныырын, ахтарын-санааргыырын Дьулус этинэн-хаанынан биллэ.
– Эн аҕаҥ, эһэҥ бу сири олус ытыктыыллара, – диэтэ алаас иччитэ. – Отторун ылан баран, махтанан бараллара. Оттон эйигиттэн элбэҕи көрдөөбөппүн.
Дьулус тугу гыныахтааҕын өйдөөбөтө. Арыгы кутабын дуу, ас уурабын дуу диэн санаа охсулунна. Иччи кини санаатын таайбыт курдук: – Миэхэ эһиги аскыт наадата суох. Миэхэ кэпсээн наада.
Дьулус соһуйан оҕонньору көрдө. – Туох туһунан кэпсээн?
– Олоххун кэпсээ, – диэтэ оҕонньор. – Бу алаастан тэйэн баран тугу көрбүккүн, тугу билбиккин, туохтан үөрбүккүн, туохтан хомойбуккун. Уолуҥ хайдах улааппытын, кыыһыҥ хайдах күлбүтүн. Куорат тыаһын-ууһун, массыынаҥ мотуорун тыаһын… Миэхэ, бу үйэлэр тухары манна соҕотох олорорго, аныгы олох кэпсээнэ кэрэхсэллээх. Эмискэ Дьулус тыла өһүллэн кэллэ уонна кэпсээбитинэн барда. Бастаан мөлтөхтүк, быстах-остох, онтон улам киирэн, дууһатын аһан, олоҕун барытын – үөрүүтүн, хомолтотун, кыра ситиһиитин, улахан ыарахаттарын барытын кэпсээтэ. Хас саҥардаҕын аайы, сүрэҕиттэн ыар таас түһэр курдуга.
Төһө өр кэпсээбитин билбэт. Халлаан сыыйа сырдаан, илин саҕахха күөх туман тардан эрдэҕинэ алаас иччитэ Дьулуһу тохтотто. – Сөп буолуо. Эн олоҕуҥ биир таммаҕа мин үйэлээх өйбөр-санаабар хатанан хаалла. Оҕонньор эргиллэн, эргэ балаҕан диэки хааман барда уонна сарсыардааҥҥы тумаҥҥа сууланан, сүтэн хаалла.
Дьулус балааккатыгар төннөн кэлбитигэр Сардааната уһуктан олороро.
– Ханна сырыттыҥ? Сирэйин-хараҕын кубарыйбыт дии, – диэн соһуйан ыйытта.
Дьулус тугу да саҥарбата. Балаакка аһаҕас аанынан сарсыардааҥҥы сырдыкка сууламмыт алааһы одууласта. Алаас уруккутун курдук… Ол эрээри билигин киниэхэ атыннык көстөр – тыыннаах, дириҥ, кистэлэҥнээх. Кини бу сиргэ ыалдьыт эрэ буоларын, от охсон ааһар түгэн эрэ буоларын дьэ өйдөөтө.
Ол түүн Дьулус түөрт уон сыл олорбут олоҕор бастакытын, бу сир-дойду дьиҥнээх хаһаайына кини буолбатаҕын өйдөөтө уонна ол санааттан куттамматаҕа, төттөрүтүн, хайдах эрэ чэпчээбиккэ дылы буолбута.