Хаптаҕай оҕуруотчуттара

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

1990-с сыллардаахха эстибит сопхуостар чээрэлэригэр тэриллибит хаһаайыстыбалартан күн бүгүн ахсааннара тулуктаһан кэллэ. Олортон биирдэстэрэ – Мэҥэ Хаҥалас улууһун Хаптаҕай нэһилиэгин «Дириҥ» кэпэрэтиибэ буолар.

edersaas.ru

Быйыл өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн, бас билии көрүҥүттэн тутулуга суох, хортуоппуй 6 506 гектарга, оҕуруот аһа 1 316 гектарга олордуллан, былаан 102 % толоруллубута. Маныаха Хаптаҕай оҕуруотчуттарын кылааттара эмиэ баар. Ханнык култуураны уонна төһөнү ыспыттарын, хайдах үлэлии-хамсыы сылдьалларын туһунан «Дириҥ» кэпэрэтиип салайааччыта Екатерина Дмитриева маннык кэпсиир:

40 тыһыынча арассааданы батардыбыт

Барыта сүүрбэлии гектар бааһынаҕа хортуоппуйу уонна хаппыыстаны, 1 тыһ. кв. миэтэрэ иэннээх тэпилииссэҕэ оҕурсууну, оттон помидору уонна атын араас оҕуруот аһын, ол иһигэр биэрэһи, баклажаны, арбуһу, дыняны, тыкваны, кабачогу аһаҕас буорга олордон, көрө-истэ сылдьабыт.

Арассааданы саас эрдэттэн саҕалаан, сороҕун бэйэбит дьиэбитигэр, сороҕун питомникка үүннэрэн, нэһилиэнньэҕэ 40 тыһыынча кэриҥэ арассааданы атыылаатыбыт. Биирдиилээн да дьон, тэрилтэлэр даҕаны сайыҥҥы сибэкки арассаадатын хамаҕатык ылаллар. Кэлиҥҥи сылларга дьэдьэни уонна клубниканы эрдэттэн сакаастаһар буоллулар. Биһиги үүннэрэр суортарбытын сирбэттэр, сайын устата үүнүү бөҕөтүн хомуйабыт, өссө барыанньа оҥорон, кыһыҥҥыга хаһаанабыт дэһэллэр. Онон биир тыһыынча клубника арассаадатын атыылаатыбыт, ол үрдүнэн үгүстэр матан айманнылар. Арбуз, дыня арассаадаларын эмиэ бэркэ сэргииллэр. Мэҥэ Хаҥаластан төрүттээх, Нам сэлиэнньэтин олохтооҕо Евдокия Гаврильева-Сибэкки Дуунньаны кытары урукку сыллартан үлэлэһэбит, быйыл киниттэн «Ниагара», «Фляшен», «Гном пурпурный», «Гном конфетти», «Поцелуй герани» диэн помидор суортарын сиэмэтин ылан үүннэрбиппит. Биһиги усулуобуйабытын сирбэт, элбэх аһы биэрэр, утарынан да сииргэ, тууһуурга барсар суортар. Арассаадаларын дьон эмиэ интэриэһиргээн бэркэ ыллылар.

Оҕуруот аһа сылааһы сөбүлүүр эрээри, наһаа кураана уонна куйааһа эмиэ охсуулаах буолар: ууну кутууга эбии ноҕурууска үөскүүр, хаппыыстаҕа үөн-көйүүр үксүүр. Ол иһин, сиигин көтүппэтин диэн буору мэлдьи көбүтэр, үөн сиэбэтин диэн көрө-истэ сылдьар, эбии аһатар ирдэнэр. Билиҥҥитэ улаханнык саҥарыллыбат да буоллар, үүнүү этэҥҥэ. Оҕурсуубутун саҥа быстыбыт. Тоҕо диэтэххэ, тэпилииссэбитигэр бастаан хаппыыстабытын арассаадалыыбыт, ону бааһынаҕа таһааран баран, оҕурсууну бэс ыйын ортотуттан үүннэрэбит. Дьиҥинэн туспа тэпилииссэлээхпит буоллар, оҕурсууну эрдэ олордон, быдан эрдэ быһыа этибит буоллаҕа.

Субсидия кэмигэр кэллэ

Ол харчыга тирэҕирэн тыраахтарбыт оттугун-уматыгын, саппаас чааһын, тэпилииссэбитин бүрүйэр салапааммытын, тоһоҕобутун, сибэккилэрбит уонна оҕуруоппут аһын сиэмэлэрин ылыммыппыт.

Сыана сыллата ыарыы турар. Аҥардас хаппыыста сиэмэтин 100 тыһыынчаттан тахса солкуобайга атыыластыбыт. Хата, хортуоппуйбут сиэмэтин бэйэбит хааччыммыппыт. Иллэрээ сыл Тыа хаһаайыстыбатын научнай-чинчийэр институтуттан «Вармас» диэн суорду ылан, өлгөм үүнүүнү ылан, былырыын сиэмэҕэ анаан 40 туонна хортуоппуйу Павловскай нэһилиэгэр Федор Власьевич ыскылаатыгар уурдарбыппыт, бэркэ кыстаата. Арай, итиччэ сиэмэ хортуоппуйу саҥаттан атыыласпыппыт буоллар, өссө улахан ороскуоту көрсүө этибит.

Бородууксуйаны батарыы

Күһүн Хотугу собуоска анаан, 15 туонна хаппыыстаны туттарарга «Якутопторг» диэн тэрилтэни кытары дуогабар түһэрсэн олоробут. Оттон атын оҕуруот аһын, ол иһигэр хортуоппуйу барытын бэйэбит батарабыт. Кииннэммит соҕотуопсук суоҕа биһиги курдук хаһаайыстыбалары атахтыыр, эбии түбүгү үөскэтэр.

Сопхуос эстиэҕиттэн кэпэрэтиип быһыытынан үлэлээн кэлбит 24 сылбыт устатыгар бородууксуйа батарыытынан бэйэбит дьарыктанныбыт. Онон агроном, оҕуруотчут эрэ буолбакка, наада тирээтэҕинэ, менеджер, атыыһыт, бухгалтер, суоппар, куруусчут буолабыт. Холобур, Юлия Алексеева уонна Евдокия Васильева саас питомникка араас үүнээйи арассаадаларын кыһыл оҕолуу биэбэйдээн үүннэрэллэрин таһынан, аны ол арассаадаларын атыылааһынын тэрийэллэр, төлөпүөнүнэн сакаас хомуйаллар, харчы киирбит докумуонун оҥороллор.

Ити курдук ким ханнык көрүҥ үүнээйигэ сыһыарыллыбытынан, батарыыга бары тэбис-тэҥҥэ үлэлиибит. Манна, миэстэҕэ, атыылыырбыт таһынан, массыына эттэһэммит, саас арассааданы, сайын уонна күһүн оҕуруот аһын улууспут нэһилиэктэринэн итиэннэ Амма, Чурапчы улуустарынан, Тааттаҕа тиийэ кэрийэн батарар үгэстээхпит. Онон харчы киллэринэн, утарынан наадабытын быһааран, хамнастанан олоробут.

Саҥа уу кутар тэрил

Оҕуруокка, уопсайынан сиртэн үүнээйини ылыы үлэтигэр, тиэхиньикэ улахан быһаарар оруолу ылар. Бааһыналары таҥастааһыҥҥа, оҕуруот аһын олордорго, ууну кутарга уо.д.а. тыраахтара суох сатаммаккын. Биһиги икки «Бөлөрүүс» тыраахтардаахпыт эргэрэн бүтэн эрээхтииллэр. Мэхэньисээтэрбит Александр Слободчиков урукку сыллартан үлэлээбит уопуттаах буолан, көрөн-истэн үлэлэтэ сылдьар. Кини аһаҕас буорга үүнэр оҕуруот аһын үүннэриитин сүрүннүүр, хортуоппуйга уонна хаппыыстаҕа уу кутар, буордарын көмөр-көбүтэр. Оттон Олег Иванов, Яков Павлов, Галина Семенова уонна оскуола үрдүкү кылааһын үөрэнээччилэрэ Наина Слободчикова, Валентин Кузьмин, Айтал Дьячковскай уопуттаах оҕуруотчут Галина Дьячковская салалтатынан хаппыыста бааһынатын учаастактарынан үллэстэн көрөллөр, эбии аһаталлар, буорун көбүтэллэр.

Быйыл саҥа уу кутар барабааннай ситими атыыластыбыт. Ол сыанатын 14 %н, 405 тыһыынчаны, арассааданы атыылаан киллэрбит харчыбытынан төлөөтүбүт, ордугун Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ сиртэн үүнээйини ылыы бырагырааматын чэрчитинэн толуйда. Бу ситим туттарга бэрт тупсаҕай, бааһынаҕа тыраахтарынан соһон киллэрэн баран, ууну мотуорунан хачайдатан таһааран, шланганан ыстараҕын. Бачча курааҥҥа хортуоппуйга уу кутан абыранныбыт, аны хаппыыстаҕа туттуохпут.

* * *

«Дириҥ» оҕуруотчуттара күн утаҕын тутан ылан, кыракый сиэмэни кытары хара буорга түһэрэн, өлгөм үүнүүнү ылар туһугар дьэ бу курдук түбүгүрэ сылдьаллар. Бу үлэлэрин кинилэр кэлэр 2022 сылга бэлиэтэнэр биллиилээх оҕуруотчут, Социалистическай Үлэ Дьоруойа Гаврил Самсонов төрөөбүтэ 100 сааһын, кэпэрэтиип тэриллибитэ 25 сылын дьоһуннук көрсөргө аныыллар.

Раиса Сибирякова, «Саха сирэ» edersaas.ru

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0