Бу күннэргэ Халыма курдук ыраах хоту дойдуга олорор Ульяна Гуляева батсаабынан тиэргэнин кэрэ сибэккитин, үүннэрбит оҕуруотун аһын хаартыскаҕа түһэрэн ыытан, дьүөгэлэрин сөрү диэн сөхтөрдө.
edersaas.ru
Уопсайынан, Эбээх нэһилиэгэр көхтөөх дьон олорор. Сибээстэрэ үчүгэй буолан, бары сонуннарын өрөспүүбүлүкэ олохтоохторун кытта тэҥҥэ үллэстэллэр. Онон сыаналаатахха, олохторун таһыма киин улуустартан туох да атына суох диэххэ сөп. Дьиҥэ тыйыс усулуобуйалаах сиргэ олорор дьон буоллахтара эбээт.
Арбуз, дьэдьэн, циния…
Эбээххэ, син эмиэ атын хоту улуустар курдук, оҕуруот аһын кэлиҥҥи сылларга олордор буолбуттар. Бу туһунан Ульяна Гуляева маннык кэпсиир:
— Биһиги оҕо сырыттахпытына дьоммут сүөһүгэ анаан турнепс олордоллор этэ. Онтон атын олордуу суоҕа. 1985 сыллаахха оҕуруот аһын олордууну биология уонна ботаника учуутала кэлэн үөрэппитэ. Ол кэмтэн ыла киһи барыта тэпилииссэ туттан, оҕуруот аһа олордон барбыта. Ол иннинэ мин 70-с сыллартан сибэкки эрэ үүннэрэр этим. Билигин сайын аайы сардаана, петуния арааһын («махровайын» кытта), аватера, душистай табак, львинай зев, годеция, фиалка, сальвия, пеларгония, циния, кларкия, флокус, астра арааһын олордобун.
Үс тэпилииссэлээх хаһаайка
Ульяна Гуляева 1984 сылтан ыла оҕуруот аһын олордуутунан анаан идэтийэн дьарыктанар.
— 4х3 кв м иэннээх үс тэпилииссэлээхпин. Оҕуруот аһын арааһын олордобун: помидор, оҕурсу, кабачок, арбуз, минньигэс, биэрэс, сүбүөкүлэ, моркуоп, хаппыыста, салаат, укроп, күөх луук, хортуоппуй, дыня, дьэдьэн.
Хортуоппуйу сирбит тымныы буолан, анал маһынан хоруопка оҥорон, кирээдэҕэ олордобут. Биһиги ыал икки куулу – кыстыыр хортуоппуйбутун үүннэрэбит. Сорох ыал кирээдэҕэ олордон, 4 куулга тиийэ ылар, — диэн кэпсиир Халыма оҕуруотчута.
Өлгөм үүнээйини ылар кистэлэҥин ыйыппыппар, сэһэргэһээччим: «Үүнээйи сиэмэтин кэмигэр тылыннарыыттан саҕалаан, көрүүтүгэр-истиитигэр тиийэ улахан тутулуктаах. Саамай кылаабынайа – тэпилииссэ буора уонна уоҕурдуу. Сылгы сааҕын тэпилииссэ буоругар былыыбын. Уоҕурдууга сибиэһэй ынах сааҕын, күлү, үүнээйи бэйэтин сэбирдэҕин сытытан, онно килиэби ууга көөнньөрөн, сиидэлээн ууга суурайан туттабын. Тэпилииссэҕэ оһох оттон, ититэр тэрил туруоран, үүнээйибин саас эрдэ олордобун. Сайыны быһа үүнээйилэрбин кытта кэпсэтэ сылдьабын.
Күһүн туустаан-тумалаан кэнсиэрбэлиибин. Сороҕун кыһыҥҥыга хаһаанан тоҥоробун. Манна, хоту сиргэ, оҕуруот аһа мээнэ кэлбэт. Онон бэйэбитин бэйэбит хааччынахпытына эрэ табыллар. Билигин аны сир аһа өлгөмнүк үүнэн, барыанньа оҥосто сылдьабыт. Сир аһа былырыыҥҥыга тэҥнээтэххэ, мөлтөх. Онон кабачоктан уонна дыняттан эмиэ барыанньа оҥордум. Кабачоктан өрүү барыанньаланар буоллахпына, быйыл дыняны саҥа үүннэрдим. Бэркэ таҕыста. Барыанньаҕа ааттаах эбит. Арбууһум өрүү бөдөҥ буолар.
«Ньээм-ньээм» уонна кучу чэй отуттан мүөт оҥостобун. Онон «сайыҥҥы күн дьылы аһатар» диэн санаанан салайтаран, дьиэ хаһаайкалара үлэбит саамай үгэнэ», — диэн санаатын үллэстэр Ульяна Гуляева.
… Кырдьык, ким оттуур, ким сир астыыр, ким оҕуруотун аһын бэрийэр – тыа сирин киһитэ, ыраах-чугас олороруттан тутулуга суох, уһун кыстыкка бэлэмнэнэр саамай эппиэттээх кэмэ. Хаартыскаҕа Халыма оҕуруотчутун өлгөм аһын-үөлүн көрө олорон, хоту дойду хоһуун дьонун кытта тэҥҥэ үөрэҕин.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска — Ульяна Гуляева архыыбыттан.