Сахалар бассаапка убанныбыт. Ол төһө да сонньуйбуппут, бириэмэни сиир диэн киҥир-хаҥыр саҥарбыппыт үрдүнэн, эргиччи үчүгэй. Үлүннэрдэххэ, күммүт-ыйбыт бассааптан тахсар буолла. Уонна оттон хайдах киэҥ нэлэмэн Сахабыт сиригэр, суол-иис мөлтөҕөр, саатар бу хамсык дьону хайыппыт кэмигэр таһаарыылаахтык үлэлиэ, үөрэниэ, дьоммутун кытта билсэ олоруо этибитий?
Ол эрээри, бассаап күннээх эрэ. Бүгүн кэпсэттибит, санаа атастастыбыт — сарсын онтубут сүтэр, сороҕор урут суруйбуккун көрдүү да сатаатаххына булан ылбаккын… Сатаатар төһө эрэ буолан баран сүтэн-симэлийэн хаалар эрэсиим үөдүйэн эрэр. Ханнык эрэ бөлөххө кэпсэппитиҥ хас эрэ хонон баран сотуллан хаалыан сөп. Оннугу бөлөх дьаһабыла холбоотоҕуна.
Онон бассаап саха саҥата интэриниэт киэлитигэр элбииригэр бэйэтин кылаатын быһаччы киллэрбэтин кэриэтэ. Бу көннөрү киһиэхэ улахан суолтата суох курдук. Ол эрээри, саха аҕыйах, сахалыы саҥарар саха онтон аҕыйах. Онон, баҕар, биир эмит киһини эбии угуйаарабын диэн суруйабын. Төһөнөн элбэхтик төлөпүөн, көмпүүтэр нөҥүө суруйсабыт, ону маны сахалыыны угабыт, ырытыһабыт да, оччонон саха тылын туруга күүһүрэр, чиҥиир, тылбыт кэскиллээх буолар.
Онон бассаап хоруппут хонуутугар туһалаах туораахтары ыһарбыт буоллар, ол аата суруйа үөрэммиппитин туһанан араас эгэлгэ саайтарга киирэн, онно ырытыы таһаарар үөрүйэҕи олохтуурбут буоллар тылбыт чэлгийэ сайдыа этэ!
Холобур, СИА сахалыы таһаарыыларын билигин ааҕар саха быстар аҕыйах. “Саха сирэ” хаһыат edersaas.ru диэн ситим-сирин ааҕар киһи арыый да элбэх, ол эрээри, син биир мөлүйүөн аҥаара ахсааннаах омуктан биир бырыһыана да киирэн аахпат. “Кыым”, “Киин куорат” курдук хаһыаттар эмиэ биир оннук турукка олороллор.
Аны биири бэлиэтии көрөбүн. Урут кырдьаҕас суруналыыстар ахтыыларыттан эҥин көрдөххө, дьон көннөрү кумааҕы суругу суруйа үөрүйэх этэ, хаһыакка сурук бөҕөтө көтөх муҥунан киирэрэ, эрэдээксийэлэргэ анал сурук отделлара, сыһыарыллыбыт дьон баар буолаллара. Ол билигин суох. Тоҕо? Аныгы киһи кумааҕы суругу суруйбат буоллаҕа диэххит. Сөп, кырдьык, оннук. Ол эрээри электроннай сурук даҕаны киирбэт дииллэр эбээт. Бассаабынан да тахсан, хаһыакка тахсыбыт ыстатыйаны ырытар киһи суох быһыылаах.
Ол аата тугуй? Ол аата ааҕааччы хаһыаттан тэйдэ. Оттон хаһыат үлэһитэ ааҕааччы туох санаалаах олорорун билбэт буолла.
Бу биллэн турар сурутууу, тираж аҕыйыырыгар тиэрдэр. Оттон сурутуу аҕыйаатаҕына эрэкилээмэ сакаастыыр дьон эмиэ аҕыйыыр. Оччоҕо хаһыат биир сүрүн атаҕа быстар — үп киллэрбэт буоллаҕына, үбү сайдыыга ыытара эрэ буолбакка (холобур, өҥнөөх, дьэрэкээн үчүгэй кумааҕыга тахсыы, командировкалар иҥин), хамнас да төлүүр кыаҕа кыччыыр, очччоҕо тыыппалаах, кэскиллээх үлэһит ол хаһыаттан барар…
Сахалыы хаһыаттарга, дьиҥэр, уникальнай дьон үлэлиир. Аан дойдуга идэтийбит сахалыы суруйар суруналыыс суох ээ! Биһиэхэ эрэ баар! Бу биһиги сахалар киһи аймахха бэлэхпит, бүттүүн аан дойду дьонугар кэһиибит. Баҕар сонньуйуоххут, ол сахалыы суруйбуттарыттан миллиардынан ахсааннаах киһи-аймах тоҕо үүнэн-чэчирээн тахсыай диэн. Биһиги сахалар курдук сүөһүнү бачча хоту тыйыс айылҕаҕа ииппит омук суох ээ. Ити эмиэ киһи-аймах бүттүүнүн кыаҕын көрдөрөр, холобур буолар. Эмиэ оннук биһиги тылбыт-өспүт бэйэтигэр туспа куоду илдьэ сылдьар. Ол куод атын дьонтон ураты буоларбытын кэрэһилиир.
Атын аҕыйах ахсааннаах омуктары көрдөххө, бэйэлэрин омугунан суруналыыстыкалара суруйартан саҥарарга көстө. Ол аата хаһыаттара-сурунааллара сабыллан, бары араадьыйаҕа уонна тэлэбиидэнньэҕэ көстүлэр. Тоҕо диэтэххэ, ааҕар киһилэрэ аҕыйаан, билигин истэр дьоҥҥо эрэ эрэнэллэр. Хапхаас омуктара, холобур, бэйэлэрин тылларынан саҥараллар, тоҕо диэтэххэ төрөппүттэрэ дьиэлэригэр хайаан да үөрэтэллэр. Ол эрээри, оскуола аанньа үөрэппэт буолан, суруйарга уонна уһун тиэкиһи ааҕарга, өйдүүргэ үөрэммит киһилэрэ аҕыйаан иһэр.
Маннык турук туохха тиэрдэрэ биллэр, хаһыаты аахпат киһи ама, арамааны ааҕыа дуо? Ол аата суруйааччыларын ааҕар дьоно эмиэ аҕыйыыр. Уус-уран литэрэтиирэлэрэ буомурбутунан киирэн бардаҕа ол дии. Саҥа айымньы суруллубат, суруйааччы ааҕааччытын булаары атын тылга көһөр…
Онон, доҕоттоор, хаһыатта дэлби сурутуҥ, кыаммат дьоҥҥо бэлэх сурутуута оҥоруҥ уонна хаһыаты ааҕа-ааҕа онно тахсыбыт матырыйааллары дэлби ырытыҥ! Кириитикэлээҥ, хайҕааҥ, суруналыыстары болҕомтоҕутунан өйөөҥ! СИА-ны, Улус-медианы күн аайы киирэн көрөр буолуҥ, онно аллараа өттүгэр ырытыы баар буолар, онно суруйуҥ, кэпсэтиитэ тааһаарыҥ!
Николай Павлов-Халан.