Сыл ахсын өрөспүүбүлүкэ олохтоохторо халаан уута курдук айылҕа көстүүтүттэн эмсэҕэлииллэр. 2018 сыллааҕы халаан уута 1,4 млрд солк. суумалаах хоромньуну таһаарбыта. 5 тыһыынча киһи олорор 1,5 тыһыынча дьиэтэ ууга барбыта. Маныаха олохтоохтору халаан уутугар былдьаммыт мал-сал хоромньутун хайдах гынан төлөттөрөр туһунан боппуруос ордук долгутар.
Бырааптары сэргэ эбээһинэстэр бааллар
Ол курдук, «Ыксаллаах балаһыанньа» федеральнай конституционнай сокуон 29-с ыстатыйатын 2-с чааһыгар олоҕуран, ыксаллаах балаһыанньа кэмигэр эмсэҕэлээбиттэргэ маннык көмө көрүллэр: олорор дьиэ бэриллэр, оҥоһуллубут хоромньу төлөнөр, үлэ көрдөнөргө көмө оҥоһуллар уонна РФ Бырабыыталыстыбатынан көрүллэр наадалаах көмө көрүллэр.
Ону таһынан, «Нэһилиэнньэни уонна территориялары природнай уонна техногеннай биричиинэнэн тахсыбыт ыксаллаах балаһыанньаттан көмүскүүр туһунан» федеральнай сокуон 18-с ыстатыйатын 1 чааһыгар ыйыллыбытынан, Российскай Федерация олохтоохторо доруобуйаҕа биитэр олоххо ылбыт хоромньуларын толугун ирдэһэр бырааптаахтар.
Ити сокуон 19-с ыстатыйатыгар суруллубутунан, Российскай Федерация олохтоохторун эбээһинэстэрэ:
— нэһилиэнньэни уонна территориялары ыксаллаах быһыыттан көмүскүүр туһунан сокуону уонна да атын сокуоннары тутуһуохтаахтар;
— олоххо-дьаһахха уонна үлэҕэ куттал суох буолуутун миэрэлэрин ыксаллаах быһыы-майгы тахсыбатын туһугар тутуһуохтаахтар;
— нэһилиэнньэни уонна территорияны ыксаллаах быһыыттан көмүскүүр ньымалары, эмсэҕэлэммиттэргэ суһал көмө оҥорор ньымалары билиэхтээхтэр;
— ыксаллаах быһыы тахсар кутталыгар олохтоммут быраабылалары тутуһуохтаахтар.
Халаан уута кэлэрин уонна дьиэ ууга барыан сөптөөҕүн болҕомтоҕо ууран, дьиэ бас билээччилэрэ үбү-малы, дьиэтээҕи кыыллары, тус докумуоннары уонна да атын докумуоннары харыстыырга миэрэлэри ылыныахтаахтар. Ол эбэтэр, ууга барбат сиргэ көһөрөн харайар сөптөөх.
Ууга барбат атын ыаллар дьиэлэригэр көһөн барар түгэҥҥитигэр, муниципальнай тэриллии дьаһалтатыгар биллэрэргит булгуччулаах.
Судаарыстыбаттан ким материальнай уонна үбүнэн көмө ылар бырааптааҕый?
Ыксаллаах быһыыттан эмсэҕэлээбиттэргэ биирдэ оҥоһуллар материальнай уонна үбүнэн көмө ыларга булгуччулаах усулуобуйанан буолаллар:
— Российскай Федерация гражданствота баар буолуохтаах;
— эмсэҕэлээбит дьон хоромньу ылбыт дьиэҕэ чахчы куруутун олороллорун туһунан туоһулуур сибидиэнньэ;
— дьон мала-сала толору биитэр сороҕо алдьаммытын чахчыта.
Үөһээ ыйыллыбыт усулуобуйалар дьону испииһэккэ киллэрэргэ төрүөт буолаллар.
Эмсэҕэлээбит дьон төһө харчыга суоттаныахтарын сөбүй?
СӨ Бырабыыталыстыбатын 2017 сыл атырдьах ыйын 30 күнүнээҕи уурааҕынан олохтоммут ыксаллаах быһыыны уонна айылҕа быһылаанын сэрэтэргэ уонна суох оҥорорго Бырабыыталыстыба резервнай фондатын бюджеттаах үбүлээһинин бэрээдэгин 1.4 пуунугар олоҕуран, үп-харчы маннык бэрээдэгинэн көрүллэр:
— биирдэ оҥоһуллар материальнай көмө кээмэйэ 5 тыһ.солк. 1 киһиэхэ буолар;
— сүрүн наадалаах малын сүтэрбит дьоҥҥо үбүнэн көмө (сороҕо алдьаммыт малга — 10 тыһ.солк. 1 киһиэхэ, толору алдьаммыт малга – 20 тыһ.солк 1 киһиэхэ);
— көмөлтө харчы төлөбүрэ:
— ыксаллаах быһыы түмүгэр доруобуйаларыгар хоромньу ылбыт дьоҥҥо, төһө улаханыттан учуоттаан (ыар биитэр орто ыар хоромньуга – 1 киһиэхэ 100 тыһ. солк., чэпчэки хоромньуга – 50 тыһ. солк.);
— ыксаллаах быһыы түмүгэр өлбүт дьон дьиэ кэргэнигэр (500 тыһ. солк. хас биирдии дьиэ кэргэн чилиэнигэр).
Көмө харчыны ыларга тугу билэр нааданый?
Бары билэрбит курдук, ханнык баҕарар социальнай төлөбүр сайабылыанньа уонна наадалаах докумуоннар киирдэхтэринэ биирдэ эрэ көрүллэр.
Сайабылыанньа суоҕар эмсэҕэлэммити ким да испииһэккэ киллэрбэт уонна сайабылыанньа суруй диэн эккирэтиспэт.
Онон халаан уута кэлиэн иннин сүрүн докумуоннаргытын харыстыыргыт булгуччулаах.
Көмө харчы хайдах бэрээдэгинэн төлөнөрүй?
Муниципальнай оройуон дьаһалтата көмө харчы ылар бырааптаах дьон испииһэгин оҥорор. Холобур, ким эмит олорор сиригэр регистрацията суох буолан испииһэккэ киирбэтэх түгэнигэр, бэйэтэ суут нөҥүө быраабын көмүскүүр бырааптаах.
Тоҕо 2018 сыллаахха халаан уутуттан эмсэҕэлээбит дьон күн бүгүҥҥэ диэри көмөлтө харчыларын ыла иликтэрий? Чахчы, 2018 сыллаахха уопсайа 600 курдук эмсэҕэлээччини испииһэккэ киллэрбэт туһунан быһаарыы тахсыбыт. Ол курдук, бу испииһэккэ киирбэтэх дьон сүрүн биричиинэлэринэн олорор сирдэригэр регистрацияларын туоһулуур докумуоннара суохтара буолаллар.
Онон, бары олохтоохтор куруутун олорор сиргитинэн регистрацияланаргыт булгуччулаах.
Чурапчы улууһун борокуратуурата.
Хаартыска: интэриниэттэн.