“Саха” тэлэбиидэнньэтигэр «Сайа этиим» диэн биир чаастаах биэриини суруналыыс Наталья Михалева-Сайа бэркэ билэр, убайым курдук саныыр киһибэр – Павел Павлович Харитоновка анаата. Бу биэрии сүнньүнэн бэйэм санаабын этинээрибин суруйан эрэбин.
Василий Никитич САННИКОВ-Батаринскай, edersaas.ru
Чурапчыга олорор, үөрэнэр кэмнэрбиттэн билэбин, дьэ кырдьык, кини улахан хайыһардьыт киһи… Билигин даҕаны, 85-с да хаарын санныгар ууллардар, куораттааҕы култуура уонна сынньалаҥ пааркатын усталаах-туоратыгар хайыһарын суолун хааллара турар.
Сүрдээх уһун, истиҥ кэпсэтии буолан ааста. Павел Павлович элбэх оҕолоох ыалга Чурапчыга, Хадаар нэһилиэгэр төрөөбүт эбит. Сэрии иннинээҕи аас-туор, ыарахан, дьадаҥы, ас-таҥас тиийбэт кэмигэр күн сирин көрбүт буолан, Сэбиэскэй Сойуус бириэмэтигэр, оҕо сааһыгар холкуос ыарахан үлэтин эҥэринэн көрсүбүт кырдьаҕастартан биирдэстэрэ буоллаҕа…
Павел Павлович Омскайдааҕы физкултуура институтун уонна Саха государственнай университетын биолого-георафическай салаатын бүтэрэн, икки үрдүк үөрэх дипломун ылан, өр сылларга хайыһарга тренердээн, төһөлөөх элбэх ыччаты ииппитэ буолуой? Ол иһин даҕаны Саха АССР хайыһарга үтүөлээх тренерэ, спорка үтүөлэрин иһин бэлиэ хаһаайына, бэтэрээннэргэ аан дойду призера уонна чөмпүйүөнэ…
Мин Чурапчы педучилищетын бүтэрээри сырыттахпына, 1957 сыллаахха, биир сааскы ылааҥы күн көрсөн кэпсэтэн-ипсэтэн турардаахпыт. Онно убайым Байбал миэхэ тренердииригэр кэтэр хара өҥнөөх, тренировочнай, чараас көстүүмүн биэрэн турардаах. Оччолорго мин үрдүк, улахан уҥуохтаах буоламмын, кэтэн баран, хааман чыппараҥныырбын көрөн, табаарыстарым ымсыыран, сөҕүү-махтайыы бөҕө буолаахтаабыттара. Оччотооҕу кэмҥэ ол улахан бэлэх этэ. Эгэ шиповка, кеда, кроссовка, спортивнай көстүүм кэлиэ дуо? Ийэм ынах тириититтэн тикпит түүппүлэлээх этим. Ыччаттар бары даҕаны дьадаҥылар буоллахпыт. Ас-таҥас мөлтөҕө да бэрт этэ. Ол бэлэҕэр улаханнык үөрэн, махтанан, баччааҥҥа диэри — 60 сыл устата саныы сылдьабын.
Аны Павел Павлович дьиэ кэргэнигэр бэриниилээх, саамай тутаах, убаастанар аҕа баһылык. Түөрт оҕо (2 уол, 2 кыыс) тапталлаах, амарах аҕата. Кэргэнэ Марфа Спиридоновна Николаева Күөх Ньурбаттан төрүттээх, бэрт сэргэх, бааһынайдыҥы, сырдык хааннаах, сааһын тухары иистэнньэҥ идэлээх, үтуө-мааны ыал ийэтэ. Биирдэ эмит сырыттахха, Марфа Спиридоновналыын ол-бу, ис-тас политиканы ырытан бөҕө буолааччыбыт, хаһыаты, кинигэни ааҕара, тэлэбиисэри сэҥээрэрэ онтукатын туоһулуур. Дьэ, онон Павел Павлович уонна Марфа Спиридоновна бэйэлэрин олохторун толору олорбут, өрөспүүбүлүкэбитигэр биир убаастанар, элбэх сиэннэрдээх, бэйэлэрин солбуйааччылардаах тапталлаах эһээлээх, эбээ буолаллар!
Ааспыт үйэ 90 сылларыгар Новосибирскай куоракка Академгородокка диссертациябын бүтэрэн тиийбитим, арай убайым Павел Павлович субу сылдьар эбит. Уун утары мурун-муруммутунан анньыһа түстүбүт. Хардарыта ыйыталаһыы-соһуйуу бөҕө буоллубут. Кини хайыһарга зонатааҕы күрэхтэһиигэ Саха сирин хамаандатын илдьэ сылдьар эбит этэ. Мин историческай наукаҕа учуонай буолаары сылдьарбын истэн үөрбүтэ уонна ситиһиини, үчүгэйи баҕара хаалбыта.
Бүтэһикпэр манныгы этиэм этэ. Павел Павлович саха киһитигэр спорт көмөтүнэн уһун, кыраһыабай олоҕу олорон кэллэ. Былыр-былыргыттан сахалар этэллэр этэ: 85 сааска диэри былдьаһыктаах саас диэн, ону аастаххына 90-ҥа, 100-кэ да диэри тиийиэххэ сөп диэн. Онон убайбын алгыыбын, өссө да сэргэх сэбэрэҕин, чөл олоххун ыһыктыбаккаҕын, аакка-суолга 100 сааскар тиийиэххэр!
Василий Никитич САННИКОВ-Батаринскай,
историческай наука хандьыдаата, доцент, СӨ профессиональнай үөрэхтээһиҥҥэ туйгуна, тыыл уонна үлэ бэтэрээнэ, «Сэрии оҕолоро» бэлиэ хаһаайына.