1942 сыллаахха балаҕан ыйыгар Чурапчы улууһун Хайахсыт нэһилиэгин үс холкуоһуттан 405 киһи хоту күүс өттүнэн көһөрүүгэ утаарыллыбыта.
Татьяна Маркова, «Саха сирэ» хаһыат, https://edersaas.ru/
Икки холкуоһу Эдьигээҥҥэ, оттон сорохтору Натаара диэн дьиэтэ-уота суох кураанах сиргэ түһэрбиттэр.
“Мас булан, титирик курдук синньигэс холлоҕостоох, 27 дьиэни оҥорбуппут. Болбукта курдук, сир кырсын сүгэнэн быһыта сынньан ылан, сыбах оннугар симэн иһэрбит…”, — диэн холкуос бэрэссэдээтэлэ А.К.Филиппов ахтыытыгар суруйбут.
Ити дьиэлэргэ түөрт-биэс ыал буолан дьукаахтаһан олорбуттар. Биир дьиэ тутуллаатын кытта көһөн киирээт, икки хонугунан, Хайахсыттан көһөрүллэн кэлбит Өлөөнө уол оҕоломмут… Ити курдук, 1942 сыл алтынньы 18 күнүгэр Натаараҕа Афанасий Илларионов күн сирин көрбүт. Онон, биллэр-көстөр судаарыстыбаннай уонна политическай деятель, СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) бастакы бэрэссэдээтэлэ, СӨ үтүөлээх юриһа, талааннаах бэйиэт, тылбаасчыт Афанасий Петрович Илларионов төрөөбүтэ 75 сылын быйыл алтынньыга киэҥник бэлиэтиэхпит.
Оттон бөһүөлэктэн 200 биэрэстэлээх Улахан Күөл диэн сиргэ, бастаан утаа кыайан балык туппакка, ыалдьан, хоргуйан өлөөрү сыттахтарына, райсовет бэрэссэдээтэлэ, оччолорго ССРС Үрдүкү сэбиэтин дьокутаата, эбэҥки чулуу уола Н.В.Шемяков түбэһэ кэлэн, хайахсыттары өлөр өлүүттэн быыһаабыт. Кини дьаһайан, нуорма ас бэрдэрбит, үтүөрбүттэрин кэннэ кэлэн муҥхаларын оҥорон, күөл хайа өттүгэр балыктыыр ордугун ыйан, көрдөрөн биэрбит.
Бу туһунан биһиэхэ РФ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, биллиилээх чабырҕахсыт, Хайахсыттан төрүттээх Мария Герасимова-Сэҥээрэ кэпсээтэ.
Хайахсыттар Көһөрүллүү 70 сылын туолуутугар, үрүҥ тыыннарын өрүһүйбүт үтүө санаалаах салайааччы Н.В.Шемяковка уонна көһөрүүгэ барбыт Хайахсыттан холкуос бэрэссэдээтэлэ А.К.Филипповка дириҥ махталларын бэлиэтин стела туруорбуттара.
Оттон быйыл, Көһөрүллүү 75 сылын туолар сылыгар, ыам ыйын 8 күнүгэр Хайахсыкка “Туох да умнуллубат, ким да умнуллубат!” — Улуу Кыайыы параада, “Өлбөт үйэлээх полк” сэлэлии хаамыы буолла.
“Дьон-сэргэ олус көхтөөхтүк кытынна”, — диир Мария Андреевна.
Татьяна Маркова.