Хаатылыма ыалыгар мобильнай сибээс хаһан киирэр?!

Бөлөххө киир:

Мэҥэ Хаҥалас улууһугар хас нэһилиэк, сэлиэнньэ баара буолуой?! Элбэх буоллаҕа. Бу – Саха сирин биир саамай сайдыылаах улууһа. Киин сиртэн чугас, үчүгэй суоллаах-иистээх, сибээстээх дойду. Дьон манна талаһан туран олохсуйар. Дьэ ол гынан баран, маннык биллэр-көстөр улууска собус-соҕотох Хаатылыма сэлиэнньэтин ыалыгар суотабай сибээс суох диэтэхпитинэ, күн бүгүн, арааһа, элбэх киһи соһуйуо. Оттон, олохпут кырдьыга оннук.

“Хаарыан дойду Хаатылыма…”, — диэн сурукка-бичиккэ киирбит, ырыаҕа ылламмыт, хоһооҥҥо хоһуйуллубут  үтүө дойду буоллаҕа, II Тыыллыма нэһилиэгэ. Ону бары билэбит. Ол эрээри, бу ХХI үйэҕэ суотабай сибээһэ суох олоруу диэн – сөбүлэһиҥ, хайа да киһи өйүгэр баппат чахчы дии!..

Быйыл Тыыллыма нэһилиэгэ төрүттэммитэ 200 сылыгар, Саха АССР 100 сылыгар аналлаах үс нэһилиэк – Лоомтука (I Тыыллыма), Хаатылыма уонна Ороссолуода үбүлүөйдээх холбоһуктаах ыһыахтарыгар ыраахтан-чугастан дьон-сэргэ, биир дойдулаахтар мустаннар, үөрэ-көтө бэлиэтээтилэр. Хас да сыллааҕыта, бу иннинэ баһылыгынан үлэлээбит Ким Кимович Попов кыһамньытынан үрэҕи туоруур муоста тутуллубутун дьон махтана ахтар.

Оттон итиэннэ дьиҥэр, бу үбүлүөйдээх кэрэ бэлиэ дааталары көрсө бөһүөлэккэ хас ыал аайы суотабай сибээс дьэ кэлиэ диэн дьон олус эрэммитэ эбээт… Суох. Уу-чуумпу.

Дьиҥэр, оптика утаҕа тардыллан, нэһилиэк дьаһалтатыгар, Култуура киинигэр (биир дьиэҕэ бааллар), оскуола-саадыгар бу кэнники кэмнэргэ  сибээс, интэриниэт баар. Оттон ыалларга — суох. Ол иһин дьэ, киэһэ буоллун, өрөбүл күн буоллун – вайфайдаах сиргэ, “хонтуора” тула  оҕо-ыччат бөҕөтө мустар. Араас наадалаах саастаах  дьон эмиэ манна кэлэн ватсааптаһар, дьоннорун кытта таксофонунан төлөпүөннэһэр. Кыһалҕалаах киһи хайыай – сэлиэнньэ арҕаа баһыттан илин баһыгар күҥҥэ хаста даҕаны төттөрү-таары биэрэстэнэригэр тиийэр. Аны электрическэй уот бардаҕына, бу барыта – таксофон да, интэриниэт да үлэлээбэт!  Улуустарга, куоракка да, сотору-сотору, былаан быһыытынан үлэ барар диэн,  уоту арааралларын  бары бэркэ билэҕит. Ордук тыа сирдэригэр 1,5-лыы, ардыгар 2-лии суукка устата электрическэй уот суох буолааччы. Оччотугар, бу Хаатылыма курдук кытыы нэһилиэктэр аан дойдуну кытта сибээстэрэ букатын да мэлийэр…

Өссө 2020 сыллаахха хаатылымалар, төрөөбүт төрүт сирдэрин таптыыр, дойдуларыгар бэриниилээх буолан, сүөһү-ас тутан, бултаан-алтаан манна олохтоохтук олорор дьон, суотабай сибээс кэлэригэр көмөлөһүҥ диэн көрдөһөн, бука бары илии баттаан,  өрөспүүбүлүкэ Ил Дарханыгар Айсен Николаевка, Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ Владимир Путиҥҥа тиийэ сурук суруйбуттара.

“… Биһиги сэлиэнньэбитигэр 131 киһи олорор, пропискалааҕа 72.  Үксүбүт сааһырбыт дьоммут уонна оҕолор, сиэннэр бааллар. Биһиэхэ манна фельдшербит да суох. Онон, биир үксүн, суотабай сибээс ол да иһин олус наада! Алын сүһүөх эрэ оскуола-саадтаахпыт. Обургу оҕолорбут ол иһин атын сиргэ, арыый чугас диэбит, ыаллыы сытар Ороссолуодаҕа  үөрэнэллэр. Билиҥҥи балаһыанньаҕа (2020 с) оҕолор тэйиччиттэн, дистанционнайдык үөрэнэр түгэннэрэ үгүс, ол иһин түргэн интэриниэт хайаан даҕаны наада. Оттон фельдшерскэй пууна суох нэһилиэккэ олорор кырдьаҕастарга, инбэлииттэргэ, оҕолорго наада буоллаҕына,  суһал көмөнү хайдах ыҥырыаххыный?!… Сибээс суох буолан, эдэр исписэлиистэр биһиэхэ үлэлии кэлэргэ дьулуспаттар. Дьиҥэр, манна олорор усулуобуйа куһаҕана суох ээ – киин ититэр систиэмэлээхпит, сайыҥҥы уу турбата тардыллан үлэлиир, оройуон киинигэр диэри суол-иис баар. Дьэ арай, сибээспит суоҕа кыһалҕалары үөскэтэр. Мэҥэ Хаҥалас улууһун үрдүнэн соҕотох биһиэхэ, Хаатылымаҕа эрэ сибээс суох… ”, — диэн этиллибитэ олохтоохтор суруктарыгар.

Кырдьык, дьон олорор сиригэр, хас да буоллуннар, сибээс хайаан даҕаны наада. Сибээс суох буолан, эмчиттэр, Суһал көмө массыыната, ыалдьыбыт киһиэхэ кэмигэр кыайан ыҥырыллыбатах, кэлэн көмөлөспөтөх  түгэннэрэ, хомойуох иһин, суох буолбатахтар… Былырыын Саха сиригэр ойуур баһаардара ыксаллаах быһыылары үөскэтэ сылдьыбыт кэмнэригэр, чахчыта, сибээһэ суох нэһилиэк дьонугар олус ыарахан этэ.

—Дьокуускайга “Ростелеком” генеральнай дириэктэрин кытта кэпсэтэ сылдьыбыппытыгар, “сүбэлэһиэхпит, көмөлөһүөхпүт”, диэн буолта… “Ростелеком” ситимигэр холбонуохтарын баҕалаах 30 ыал испииһэгэ түһэриллибитэ. Биһиги бэйэбит өттүбүтүттэн, остуолбаларынан хааччыйыахпыт, диэбитим. Бырайыак оҥоһулла сылдьар. Ол эрээри, хаһан чопчу киирэрэ биллибэт. Сибээс суоҕа үлэни атахтыыр. Уонна, биллэн турар, дьон доруобуйата буоллаҕа! Биһиэхэ фельдшер 0,5 ставката баар даҕаны, сибээспит да мөлтөҕүнэн, ким да үлэлии кэлэ илик. Дьаһалтаҕа, ФАП-ка (медпуун баар эрээри, оборудованиета суох), култуураҕа даҕаны үлэһит, исписэлиис тиийбэт. Дьиҥэр, Хаатылыма салгыы сайдар кыахтаах. 8 кыбартыыралаах толору хааччыллыылаах таас дьиэ тутуллуохтаах. Манна урут-уруккуттан үлэни өрө туппут чулуу, айылҕаттан талааннаах  дьон, Аҕа дойду Улуу сэриитин бэтэрээннэрэ олорон ааспыттара, бүгүн тыа хаһаайыстыбатын өрө тардар аналлаах, ыччаттардаах  дьон бааллар. Оттууллар-мастыыллар, бултууллар-балыктыыллар, оҕуруот олордоллор, сүөһү иитэллэр. Холобур, Александра Семеновна Игнатьева салайар бааһынай хаһаайыстыбата саха ынаҕын иитиинэн дьарыктанар.  Дьоруой ийэ Варвара Романовна Афанасьеванан нэһилиэкпит киэн туттар. Биллиилээх биир дойдулаахтарбыт нэһилиэктэрин туһугар кыһаллаллар. Ол курдук, өр сылларга “Сардаана” фабриканы салайбыт Иван Петрович Спиридонов бу дойдуттан төрүттээх. Сайын аайы кэлэр. Бу нэһилиэк 70-с сылларга бөдөҥсүтүү кэмигэр эстэ сыспытын, 90-с сылларга патриоттуу санаалаах биир дойдулаахтарбыт сөргүппүттэрэ.

Бу күннэргэ мин СӨ Сибээс миниистиригэр приемҥа киирэн, ыалларга сибээһи салгыы тардар туһунан кэпсэтэр былааннаахпын, — диир быйыл саас Хаатылымаҕа саҥа талыллан, муус устартан үлэтин саҕалаабыт эдэр баһылык Айсен СПИРИДОНОВ.

 

ХХХ

Саха сиригэр эрэ буолбакка, Арассыыйа бүттүүнүн үрдүнэн бу маннык, аан дойдуну кытта сибээһэ суох хаалбыт кыракый дэриэбинэлэр үгүстэр. Биллэн турар, мобильнай сибээс оператордара – коммерческай тэрилтэлэр. Төһө барыстааҕын ааҕаллар. Ол эрээри, кинилэр эмиэ дьон туһугар үлэлиибит дииллэр. Дьон олоҕун тупсарар, чэпчэтэр, табыгастаах оҥорор туһугар. Кинилэр бэйэлээх-бэйэлэрин абоненнарын олохторун быстыспат сорҕото буоллахтара, онон, ордук, тыа сирин дьонун кыһалҕатын чугастык ылынан, болҕомтоҕо ылан, кинилэр тустарыгар  чахчы даҕаны ураты кыһамньыларын ууруохтара диэн эрэниэҕи олус баҕарыллар.

Татьяна Маркова.

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0