Хаайыылаахтары кытта үлэлиир майор Попова

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Холуонньаларга хаайыылаахтары кытта быһаччы үлэлиир эбээһинэстээх этэрээттэр начальниктара диэн бааллар. Итинник ыарахан дуоһунаска, биллэн турар, эр дьон ананар эрээри, биһиги өрөспүүбүлүкэбит хаайыыларыттан биирдэстэригэр дьахтар эмиэ үлэлиир.

Дьэ, ол соҕотох этэрээт начальнига дьахтар биир күнэ хайдах ааһарын ааҕааччыбытыгар кэпсээри, Дьокуускай куораттааҕы 2 №-дээх көс-холуонньаҕа (“колония-поселение”) анаан-минээн тиийдим. 

Маныаха хаайыы сабыылаах учреждение буоларынан, РФ Накаастабылы толорор федеральнай сулууспатын Саха сиринээҕи управлениетын салалтатыттан көҥүл ылан, пресс-сулууспа начальнига, ис сулууспа майора Павел Макаров арыалдьыттаах сырыттым. Быһа түһэн эттэххэ, хаайыылааҕы кини суругунан көҥүлэ суох хаартыскаҕа түһэрбэккин. Уонна бэчээккэ, интернет-сайтарга, быһата, киэҥ эйгэҕэ таһаарарга, хаартыскаҕа түспүт хаайыылаах сирэйэ-хараҕа биллибэтин курдук суурайыллыахтаах. Онон, бу түһэрбит хаартыскаларбын мөлтөх хаачыстыбалаахтар дии санаамаҥ, анаан-минээн сотуллубуттара. Манна даҕатан эттэххэ, ирдэбил быһыытынан, спецназ байыастарын сирэйдэрэ эмиэ биллиэ суохтаах.

  Суруйуохтаах киһим, ис сулууспа майора Александра Попова, биһигини холуонньа дьуһуурунай чааһын таһыгар сэмэйдик мичээрдээбитинэн көрүстэ. Сулууспатын күнэ сарсыарда 9.00 чаастан холуонньа начальнигын кабинетыгар үлэни былааннааһынтан саҕаланарынан, штаб дьиэтигэр бардыбыт. Былааннааһыҥҥа күн аайы 10-15 мүнүүтэ бэриллэр.

Александра Макаровна  Попова Дьокуускай куораттан төрүттээх, 2 №-дээх оскуолаҕа үөрэммит. 1996 сыллаахха СГУ филологическай факультетын үөрэнэн бүтэрбит. Университет кэнниттэн тута 1 №-дээх Силиэстийэлиир изоляторга үлэҕэ киирбит. Өрөспүүбүлүкэ холуобунай-исполнительнай систиэмэтигэр сулууспалаабыта быйыл 20 сылын туолбут. Иккис үрдүк үөрэҕэ – юрист.

  Погоннаах буолуоҕун, дьоҥҥо көмөлөһө сылдьыаҕын оҕо эрдэҕиттэн баҕарар эбит. Бэл диэтэр, оскуолатааҕы характеристикатыгар “атын дьоҥҥо сиэрдээхтик сыһыаннаһар” диэн суруйбуттар. Чахчыта да оннук буолан, хаайыылаахтар босхолонон да баран, киниэхэ төлөпүөннээн биитэр кэлэн, олохторун кэпсиир, сүбэлэтэр, санааларын атастаһар, бырааһынньыктарынан эҕэрдэлиир, уулуссаҕа көрүстэхтэринэ дорооболоһор, үчүгэйдик саныыр буоллахтара.

  Идэтинэн сыаналыыр, истиҥник махтанар дьонунан Руслан Мырсановы, Семен Иванову ааттыыр.

  Майор Макаровна 2011 сыллаахха — “Этэрээт бастыҥ начальнига” куонкурус кыайыылааҕа.

Көс-холуонньа начальнига, ис сулууспа подполковнига Серафим Далакыров миэхэ, суруналыыска, анаан иһитиннэрбитинэн, билигин бу хаайыыга 91 киһи буруйун боруостаан олороруттан 9-һа – дьахтар. Манна кыра, орто буруйу оҥорбуттар, ол эбэтэр, уорууга, халааһыҥҥа, түөкүннээһиҥҥэ, суол быһылааныгар буруйдаахтар, алименнарын төлөөбөтөх дьон олорор. Дьиэтигэр тахсан олорон, манна кэлэн бэлиэтэнэн эрэ барар хаайыылаах суох эбит.

Таарыйа эттэххэ, мин бу холуонньаҕа хас да сыллааҕыта сылдьарбар, 80-ча дьахтар баара. Быһыы-майгы уларыйбыт эбит – урукку сылларга курдук, боруостуур режимнэрэ уларыйан, өрөспүүбүлүкэ таһыттан этаптанан кэлиилэрэ тохтообут, маннааҕы суут саалаларыттан эрэ аҕалыллаллар.

Бу 91 хаайыылаахтан аҥара, ол эбэтэр, 46 киһи үлэлиириттэн 12-тэ – куоракка тахсан. Манна оскуола уонна училище үөрэҕэр үөрэнэллэр, холуонньалары килиэбинэн хааччыйар бэкээринэҕэ үлэлииллэр.

Хаайыылаах дьарыктаах буолуутугар хас биирдии сотрудник болҕомтотун уурар эбээһинэстээх. Ол эрэн, хаайыылаахтары кытта быһаччы алтыһар, иитэр үлэни ыытар киһинэн этэрээт начальнига буолар. Бу холуонньаҕа икки этэрээт баар. Этэрээт начальнига сарсыарда былааннааһын саҕаланыан иннинэ этэрээттэригэр сылдьан, тугун-хайдаҕын билсэр-көрөр.

Биир эмит хаайыылаахтан туох эмит үҥсүү дуу, этии дуу киирдэҕинэ, былааннааһын кэнниттэн этэрээт начальнига кинилиин көрсөн, анаан-минээн бэйэтин кабинетыгар ыҥыран биитэр хоһугар тиийэн кэпсэтэр. Оннук бэсиэдэлэһии суох буоллаҕына, кумааҕы үлэтинэн, ол эбэтэр, араас докумуону толоруунан дьарыктанар.

Былааннааһын кэнниттэн дьахталлар уопсайдарыгар барабыт. Манна сыһыаран эттэххэ, алта сыллааҕыта бу уопсай дьиэ хайдах тутулла турарын көрбүттээхпин, ол кэнниттэн аһыллыытыгар сылдьыбыттаахпын. Үчүгэйдик турар эбит.

Александра Макаровна бастаан хаайыылаахтар тус малларын харайар хосторун көрдөрөр: дьахтар киһи ол-бу мала-сала, таҥаһа элбэх, онон, ону барытын олорор-утуйар хосторугар уурбатыннар диэн манна туттараллар.

Бу хос утары “Харантыын” хоһо баар. Түөрт оронноох. Силиэстийэлиир изолятортан, суут саалатыттан аан бастаан кэлбиттэри манна 15 сууккаҕа диэри харантыыҥҥа сытыараллар.

Салгыы дьахталлар араас куруһуокка дьарыктанар хосторугар тиийэбит. Бүгүн – иис куруһуога, манна биэс дьахтар сылдьар. Куруһуогу ПТУ маастара Евдокия Габышева салайар. Икки кыыс оҕуруо тиһэ олорор.

Александра Макаровна кинилэрдиин олоро түһэн, хайдахтарын-туохтарын туоһулаһар, бэрт холкутук кэпсэтэллэр. Инбэлиит оҕолорго Саҥа дьылынан бэлэх оҥороору, үтүлүк тикпиттэр, онно оҕуруонан сахалыы оһуор тиһэллэр. Куруһуок нэдиэлэҕэ иккитэ, үстүү чаас ыытыллар.

Кыргыттары кытта кэпсэтэ түһэбин. Иккиэн уорууга түбэспиттэр. Икиэн үлэлииллэр. Биирдэһэ иистэнэргэ манна киирэн саҥа үөрэммит, “иистэнэр кэммэр уоскулаҥы, дуоһуйууну ылабын, холкутуйабын” диир, икки ыйынан босхолонор. Иккиһэ саҥата-иҥэтэ суох, бу ый бүтүүтүгэр хаайыыттан тахсыахтаах. Төһө да санааларын итинник ииһинэн эҥин аралдьытына сатаабыттарын иһин, хаайыы аата хаайыы – курус тыын манна син биир биллэр, онтон ханна да куоппаккын.

Бу холуонньа остолобуойа туспа турар. Манна күн аайы араас тиэмэлээх лиэксийэлэри оҥороллор. Үксүгэр – быраап уонна социальнай эйгэ боппуруостарыгар. Лиэксийэлэри этэрээт начальниктара эрэ буолбакка, холуонньа сотрудниктара бары оҥорор эбээһинэстээхтэр. Биир чаас бэриллэр.

Бүгүн Александра Макаровна боруостуур болдьох иннинэ босхолонуу (УДО) туһунан кэпсээтэ. Ханнык докумуоннар ирдэнэллэрин, ону туттарыы бэрээдэгин судургутук, өйдөнүмтүөтүк быһаарар. Болҕойон олорон истээччилэр да, ити боппуруоска соччо-бачча наадыйбат курдук туттан да олорооччулар эмиэ бааллар.

Таарыйа эттэххэ, этэрээт начальнига остолобуойга үлэлиир хаайыылаахтарыгар эмиэ сылдьан хайдахтарын-туохтарын бэрэбиэркэлиир, ыйыталаһар, көрөр-истэр. Манна 6 киһи үлэлиир. “Мин саамай үлэһит кыыһым” диэн ис киирбэх дьүһүннээх, сэмэйдик мичээрдиир саха кыыһын билиһиннэрэр. Суол быһылааныгар киһини түҥнэри көтөн, ол түмүгэр өлүүгэ тиэрдэн, манна түбэспит. Остолобуой ас буһарар сирэ ыраас, сырдык. Эбиэттэрэ 13.00-14.00 чааска буолар.

  Бу көс-холуонньа атын холуонньалартан уратыта диэн – манна буруйдарын боруостааччылар харчылаах, киэргэллээх буолуохтарын, көннөрү таҥаһы кэтиэхтэрин, куукунаҕа ас астаныахтарын сөп. Передача ахсаана хааччаҕа суох. Өрөбүллэргэ чугас дьонноро сыбыдаанньаҕа төһө баҕарар кэлиэхтэрин сөп. Арай атыттарга курдук, манна суотабай төлөпүөн эмиэ көҥүллэммэт.

Үөһэ этэн аһарбытым курдук, биир эмит хаайыылаах Александра Макаровнаттан тугу эмит ыйытардаах, сүбэлэтэрдээх буоллаҕына, кинини ыҥыран кэпсэтэр. Онно төһө өр бириэмэ аныыра боппуруос төһө уустугуттан тутулуктаах.

 Кини биир дьахтардыын оннук сэһэргэһэр кэмигэр мин көрүдүөргэ туран, били маарыын куруһуокка көрбүт кыыспыттан этэрээттэрин начальнигын туһунан туох санаалааҕын интэриэһиргиибин. Онуоха кыыһым: “Александра Макаровна — холку, сиэрдээх, үчүгэй. Барыбытыгар биир тэҥник сыһыаннаһар. Туох эмит сэмэни да этэригэр, тиийимтиэтик уонна өйдөнүмтүөтүк быһааран биэрэр. Ханнык баҕарар боппуруоска киниэхэ кабинетыгар киирэн ыйытыахха, сүбэлэтиэххэ сөп”, — диэн хоп курдук хоруйдуур.

  Эбиэттээһин кэнниттэн, ол-бу тэрээһин суох буоллаҕына, кумааҕы үлэтэ, дьэ, элбэх бириэмэни ылар эбит. Макаровна сэттэ сылы быһа күүтэн ылбыт саҥа көмпүүтэригэр докумуоннары толорор. Иккис этэрээт начальнига, ис сулууспа майора Семен Кондратьевтыын биир кабинекка үлэлиир буоланнар, бэйэ-бэйэлэрин сүрдээҕин өйөһөллөр. Бииргэ үлэлиир киһигин кытта өйдөһөрүн-өйөһөрүн, тапсарыҥ – бэйэтэ туһугар ситиһии уонна үлэҕэ көмөлөөх.  

Этэрээт начальниктара холуонньаҕа үлэлэрин таһынан, суут мунньахтарыгар эмиэ кытталлар. Үс боппуруоһунан: хаайыылаах боруостуур болдьоҕун иннинэ босхолонуута көрүллэригэр; буруйун боруостуур режимин көрүҥэ уларыйыытыгар (холобура, ис бэрээдэги кэһэр киһи уопсай режимнээх холуонньаҕа көһөрүллэр); административнай кэтэбилгэ сылдьар киһи дьыалатын көрүүгэ. Маны тэҥэ, этэрээт начальниктара хаайыылаахтар чугас дьоннорун, аймахтарын кытта мэлдьи сибээһи туталлар.

Бэкээринэ Киин базаҕа баарынан, аны онно айанныыбыт. Үлэ манна 7 чаастан саҕаланар. Киэҥ-куоҥ бэкээринэҕэ хаайыылаахтар тиэстэ мэһийэ сылдьаллар. Оһохтон буһан тахсыбыт, синньигэс сытынан дыргыйбыт сибиэһэй килиэптэр кэчигирээбиттэр.

Биэкэр идэтигэр холуонньаҕа бэйэтигэр үөрэтэллэр. Кыра да буоллар, хамнас аахсаллар. Харчыларын карточкаҕа буолбакка, илиилэригэр ылаллар. Ити харчыларыттан эмсэҕэлээччилэргэ оҥорбут хоромньуларын төлүүллэр, оттон оннук эбээһинэһэ суохтар бэйэлэрин дьонноругар көмөлөһөллөр.

Дьэ, бу курдук биир күнүм эмиэ хаайыыга ааста. Этэрээт начальнигын үлэтин мин полиция участковай боломуочунайдарын сулууспатыгар ханыылыы көрдүм – уорганнар тылларынан эттэххэ, “сиргэ”, дьону кытта ыкса үлэлииллэр, сулууспалара бириэмэнэн хааччаҕа суох, ханнык баҕарар түбэлтэҕэ куруук бэлэм буолуохтаахтар. Маннык ыарахан үлэни Александра Попова курдук саха сэмэй дьахтара кыайа тутарын ааһан, ситиһиилээхтик сулууспалыырын илэ көрөн, истэн, билэн, сөҕө да, киэн тутта да санаатым.   

Вера МАКАРОВА, edersaas.ru

Ааптар хаартыскаҕа түһэриилэрэ.

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0