Арассыыйа Донецкай уонна Луганскай Народнай Өрөспүүбүлүкэлэр тутулуга суох буолууларын билинэрин уонна бу өрөспүүбүлүкэлэргэ бэйэтин көмөтүн ыытарын туһунан иһитиннэриэҕиттэн арҕааҥҥы дойдулар эһэ баһа буолан олороллор. Ааспыт нэдиэлэттэн дуоллар кууруһа солкуобайга тэҥнээтэххэ эмиэ үөһээ таҕыста.
Экэниэмикэ туруктаах буоларын туһугар Киин Баан сүрүн ставканы олунньу 28 күнүттэн 20% тиийэ улаатыннарарын туһунан иһитиннэрбитэ. Арассыыйа уонна Украина бэрэстэбиитэллэрэ Белоруссияҕа бу бэнидиэнньиккэ кэпсэтиини саҕалаабыттара. Бастакы түһүмэххэ күттүөннээх туох да этиллибэтэҕэ. Иккис түһүмэх кэпсэтиитэ түмүктээх буоларын долгуйа кэтэһэбит. Салгыы арҕааҥҥы дойдулар Арассыыйа утары туох хааччаҕы киллэрбиттэрин, онно биһиги дойдубут тугунан хардарбытын ылан көрүөххэ.
ТУОХ ХААЧЧАХТАР КИИРДИЛЭРИЙ?
Бастатан туран, Америка Холбоһуктаах Штаттара Арассыыйа улахан бааннарыгар хааччахтары киллэрэн эрэллэр. Ол курдук, “Новикомбаан”, “ВТБ”, “Открытие”, “Совкомбаан” бааннар уонна кинилэр ис хампаанньалара дуолларынан эргинэллэрин тохтоттулар, счеттарын “тоҥорон” кэбистилэр. “Сбербааҥҥа” эмиэ хааччахтары киллэрбиттэрэ эрээри, баан Америкаҕа баар актыыптарын онуоха-маныаха диэри тыыппаппыт диэн иһитиннэрдилэр. Ону сэргэ хааччаҕы киллэрбит тас дойдуларга бу бааннар “Visa” уонна “Mastercard” каарталара үлэлээбэттэрин, интэриниэт-маҕаһыыннар бу каарталары ылымматтарын эттилэр. “Газпромбаан”, “Москватааҕы кредитнэй баан”, “Альфа-баан”, “Россельхозбаан” эмиэ АХШ хааччаҕар түбэстилэр эрээри, биирдиилээн дьоҥҥо ити улаханнык дьайбат. Итини таһынан, АХШ Евросойууһу кытары Арассыыйа Киин Баанын кытары үлэлэһэртэн аккаастаныахтарын, үбү аһардар аан дойдутааҕы систиэмэттэн сорох бааннары ылыахтарын туһунан эппиттэрэ.
Арассыыйаҕа Америка бэйэтэ оҥорбут оборудованиеларын тириэрдэрин боппута. Бу бобууга Японияҕа, Тайваҥҥа, Сингапурга Америка оборудованиета туһаныллыбыт оҥоһуктар эмиэ киирсибиттэрэ. Ол эрээри биирдиилээн дьон туһанар тэриллэрэ (компьютер, төлөпүөн, цифровой камералар, о.д.а.) бу хааччахха киирбэттэр.
Ньиэп эйгэтигэр Евросойуус чилиэннэрэ эмиэ хааччахтары киллэрэн олороллор. Германия “Северный поток” бырайыагы сапта. АХШ бэҕэһээ Арассыыйа ньиэбин атыылаһартан аккаастаныан сөбүн туһунан иһитиннэрдэ. Ону сэргэ Арассыыйа кинилэртэн сөмөлүөтү, бөртөлүөтү лизиҥҥэ, ол эбэтэр харчыга наймылаһан, ыларын, көтөр аалларга саппаас чаастары сакаастыырын тохтотуо үһү. Европа дойдулара Mercedes-Benz, BMW, Volkswagen (Audi, Skoda, Volkswagen, Bentley, Lamborghini, Ducati, Porsche) массыыналары аны таһаарбаттарын биллэрдилэр.
Салгын тырааныспарынан көтүү туһунан эттэххэ, билиҥҥи туругунан, Чехия, Болгария, Великобритания, Польша, Латвия, Эстония, Литва, Румыния, Молдавия, Кипр Арассыыйаттан кэлэр рейстэри, Чехия, Латвия, Литва Арассыыйа дьонугар виза биэрэллэрин тохтоппуттара. Япония олунньу 25 күнүттэн эмиэ виза биэрбэт. Ону таһынан, Арассыыйаҕа массыына тахсарын көҥүллээбэппин диэн олорор. Канада эмиэ бэйэтин хааччахтарын киллэрбитэ.
Салгыытын «Саха сирэ» хаһыат бүгүҥҥү нүөмэригэр ааҕаарыҥ.
Аграфена КУЗЬМИНА