Дьон-сэргэ хаһыаты илиитигэр тутан эргитэ сылдьан ааҕыан, аҕыннаҕына иккистээн ылан көрүөн уонна онно санаатын үллэстиэн, хаһыаты кытары сибээһи ыкса тутуон олус баҕарара бу да сырыыга көһүннэ.
Санатан эттэххэ, “Саха сирэ” уонна “Якутия” хаһыаттарга 2019 сыл бастакы аҥаарыгар сурутуу үлэтэ салҕанар. Ол чэрчитинэн, улуустарга айан-сырыы саҕаланна. Бу күннэргэ “Сахамедиа” холдинг суруналыыстара уонна сурутуу салаатын исписэлииһэ Аммаҕа сырыттыбыт. Быһа түһэн эттэххэ, туруоруллубут сыалы-соругу толорон, былааннаммыты аһара түһэн, ааҕааччыларбытын кытары атах тэпсэн олорон астына сэһэргэһэн, кинилэр санааларын истэн сүргэбит улаханнык көтөҕүллэн, астынан кэллибит.
Өбүгэ үгэһиттэн скайпка тиийэ
Анал соруктаах тиийбит дьон, төһө кыалларынан тэрилтэлэринэн, нэһилиэктэринэн сырыттыбыт.
Улуус баһылыга Николай Архипов:
—Быйыл биһиэхэ бэлиэ тэрээһин элбэх. Олорго бэлэмнэнэн үлэ күргүөмнээхтик ыытыллар. Далааһыннаах тэрээһиннэри хаһыакка сырдатан үлэни-хамнаһы билиһиннэрэр, атыттартан үөрүйэхтэнэр, уопут атастаһар соруктаахпыт, — диэтэ, бииргэ үлэлииргэ сөбүлэҥҥэ илии баттаата. Баһылык тус бэйэтэ биир бастакынан хаһыакка сурутта.
Нэһилиэк баһылыга Михаил Артемьев “Саха сирэ” хаһыаты көтүппэккэ ааҕарын бэлиэтээтэ.
—Сыл түмүгүнэн нэһилиэк үлэтигэр-хамнаһыгар кыайыылаах түөлбэлэри, көхтөөх кыттааччыларбытын эҕэрдэлиир үгэстээхпит. Онно сурутууну бэлэхтээн үөрдүөхпүт, — диэтэ.
Улуус киинигэр оскуолаларга, оҕо саадтарыгар, бибилэтиэкэҕэ, эрэдээксийэҕэ, “ОДьКХ” ГУТ, кулуупка, үөрэх управлениетыгар уо.д.а. тэрилтэлэргэ сылдьан сурутуубут балачча табылынна.
Киин бибилэтиэкэ кэлэктиибэ хаһыаты кытары үлэлэһэр баҕалаахтарын биллэрдилэр. Тэрээһин арааһын, истиҥ көрсүһүүлэри, күрэхтэһиилэри, куонкурустары, викториналары ыыталларын, үлэлэрин кэҥэтиэхтэрин, өрөспүүбүлүкэ олохтоохторугар сырдатыахтарын баҕаралларын эттилэр.
—Аныгы үйэ оҕото ийэ, аҕа бэлэмигэр олорор. Улахан олоххо бэлэмэ суох тахсар. Майгыта-сигилитэ атын, кыраттан санаалара түргэнник түһэр, тулуура суохтар, уйулҕалара чараас. Итинтэн сиэттэрэн мин оҕону киэҥ көҕүстээх, тулуурдаах, уһуну-киэҥи толкуйдуур, олоҕу сыаналыыр буоларга иитэр-үөрэтэр, сирдиир матырыйааллары хото таһаараргытыгар баҕарабын. Сыһыары тутан эттэхпинэ, “Эдэр сааска” 2002 с. Дьааҥы сиһигэр муммут оҕолор тустарынан матырыйаалы хатылаан таһаараргыт буоллар. Киһи итинник матырыйаалы өр кэмҥэ саныыр, — диэн Матрена Платонова санаатын үллэһиннэ.
Лиссиэй 9 кылааһын оҕолоро санааларын үллэһиннилэр, өбүгэ үгэһин билиэхтэрин баҕаралларын, о.д.а. эттилэр. Саха тылын учуутала Мария Ноговицына үөрэнээччилэриниин скайп нөҥүө араас тиэмэлэргэ бэсиэдэлэри ыыта үөрүйэхтээхтэрин эттэ. Маннык ньыманан суруналыыстары кытары аһаҕас кэпсэтиини ыытар былааннаахтарын иһитиннэрдэ.
1 №-дээх оскуола учууталлара: «Саха сирэ» хаһыаттан кэлэргитин истэн, кэтэһэ сылдьабыт. Үлэбитигэр бэйэҕитинэн кэлэн чэпчэтиилээх сурутууну оҥороргут олус үчүгэй», — диэн үөрэ-көтө суруттардылар.
Улуустааҕы үөрэх управлениетыгар тыл учууталларын кытары үлэлэһэр Клара Кириллина үөрэнээччилэргэ суруналыыстарынан маастар-кылаас ыыттарыан баҕарарын эттэ. “Оҕолор хаһыакка аахпыт, тэлэбиисэргэ эрэ көрбүт суруналыыстарын тутан олорон көрөллөрө, атах тэпсэн олорон сэһэргэһэллэрэ ордук дьайымтыалаах буолуоҕа”, — диир. Улуустааҕы киин балыыһа кылаабынай бырааһа Софья Александрова биһиэхэ соһуччу бэртээхэй бэлэх оҥорон үөртэ. Бастатан туран, үөрэ-көтө көрсөн бииргэ үлэлэһэр баҕалааҕын, хаһыат сурутуутугар сөбүлэҥ түһэрсэргэ бэлэмин биллэрдэ. Иккиһинэн, “Үйэ” сурунаалы бэлэх уунна. Үсүһүнэн, саха норуотун сэттис спортивнай оонньууларыгар анаан тутуллубут уонна өссө да ситэриллэ турар кыраһыабай бэйэлээх стадиону көрдөрдө, үлэһиттэри көрүһүннэрдэ. Ол түмүгэр, үлэ-хамнас хаамыытын билистибит. Онон, түгэнинэн туһанан, Софья Лаврентьевнаҕа махталбыт муҥура суох.
“Амма олоҕо” эрэдээксийэ кэлэктиибэ хаһыаттара кэлэр сылтан халыҥыырын, сахалыы, нууччалыы тылынан тахсар буоларын, “Манчаары оонньууларын” көрсө бэчээттээбит матырыйаалларынан кинигэ таһаарарга үлэлэһэ сылдьалларын кэпсээтилэр. Хаһыат дьоно сурутууга көхтөөхтөрүн көрдөрдүлэр.
Кулуупка уонна оҕо саадыгар “Кустугу ситтэрбиэн” кэпсээн ааптарын, “Эдэр саас” хаһыат ыкса доҕорун, дьоруойун Иван Дьячковскайы — Кыталык Уйбааны көрсө түһүүбүт мээнэҕэ буолбата. Кыталык Уйбаан хаһыат туһунан истиҥник ахтыбыта дойдулаахтарын долгутта, үөртэ. Кини бу хаһыаты кытта доҕордоһуута оруолун бэлиэтээһинэ сэҥээриини ылла.
Үгүс киһи сөмөлүөт көтөр буолбутунан, хаһыат кэмигэр кэлэригэр эрэнэллэрин биллэрдилэр. Ол быыһыгар, суруппут хаһыаттарын почтальоннар аадырыска тиэрдэллэрэ хайаан да наадатын ыйдылар. “Аадырыска тиэрдэн биэрии суоҕа, сурутууга охсор эбээт. Харчы төлөөн суруппут хаһыатыҥ кэлбэт буоллаҕына, ким сурутуой?”, “Буоста дьааһыгар хаһыаты көстө турар гына угаллар. Ону ааһан иһээччилэр ылан бараллара дуу, оҕолор мэниктээн ылаллара дуу. Ким да билбэт”, — дэстилэр. Бу боппуруоска тустаах тэрилтэ салалтата болҕомтотун уурарыгар эттилэр. Тэрилтэҕэ сурутууну ыытарга олохтоох почтаны кытары быһаччы үлэлэһэр табыгастаах буолуо этэ диэн санааларын тиэртилэр. Хаһыакка сыл аҥардыытынан буолбакка, толору сылга сурутуу ордук буолуо этэ диэччилэр эмиэ суох буолбатылар.
Түмүктээн эттэххэ, Аммаҕа айаммыт табылынна. Тиийиэхпититтэн көрсүһүүнү таһымнаахтык тэрийбит улуус дьаһалтатын салалтатыгар, исписэлиистэригэр, арыаллаан илдьэ сылдьыбыт бибилэтиэкэр Дина Константиноваҕа, болҕомтолорун ууран кэпсэтиигэ кыттыбыт, хаһыакка суруппут бары ааҕаачыларбытыгар түгэнинэн туһанан дириҥ махталбытын тиэрдэбит.
Аммалар сурутууга көхтөөхтүк кытыннылар. “Интэриниэтинэн эрэ муҥурданар тутах. Кумааҕы хаһыаты илиигэ тутан астына ааҕар хайаан да наада” диэччи элбэҕэ үөртэ.
Сардаана БАСНАЕВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru