Дьокуускай куоракка баар Гериатрия киинигэр мэдиссиинискэй сиэстэрэлэр Елизавета Романовна Бурнашева, Елена Дмитриевна Охлопкова, Анжелика Витальевна Тарасова уонна Лена Егоровна Данилова Гериатрия киинигэр ыстаарсай сиэстэрэ Наталия Николаевна Матвеева салайыытынан ситиһиилээхтик үлэлии-хамсыы сылдьаллар, эмтэнээччилэр махталларын ылаллар.
edersaas.ru
Гериатрия киинэ арыллыаҕыттан үлэлиир ыстаарсай мэдиссиинискэй сиэстэрэ, РФ уонна СӨ доруобуйатын харыстабылын туйгуна Наталия Николаевна Матвеевалыын кэпсэтэ сырыттыбыт.
– Наталия Николаевна, Гериатрияҕа кырдьаҕастары кытары үлэлииргэ сиэстэрэ оруола, атыттары кытта тэҥнээтэххэ, уратылаах буолуохтаах. Холобур, туох уратылааҕый?
– Саха сиригэр Гериатрия киинэ аһыллыаҕыттан бастакы салайааччыбыт, гериатрияны төрүттээччи, Арассыыйа уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх бырааһа Зоя Горохова каадырдары үрдүк ирдэбиллээхтик сүүмэрдииргэ улахан үлэни ыыппыта. Зоя Прокопьевна оччолортон даҕаны үлэһиттэр идэҕэ таһымнарын эрэ буолбакка, идэлэригэр сыһыаннарын, ис култуураларын, үлэлэригэр эппиэтинэстэрин көрөрө уонна ирдиирэ.
– Ыарыһах үтүөрэригэр аҥаардас биир үтүө тыл оруоллаах буолуон сөп дииллэр. Эһиги сиэстэрэлэргитигэр эмтэнээччини кытары үлэни ыытаҕыт дуо?
– Кырдьаҕас дьон үксүлэрэ ааһан-араҕан биэрбэт, олохсуйбут ыарыылаахтар, аанньа утуйбаттар, куһаҕаннык истэллэр, мөлтөхтүк көрөллөр. Ону тэҥэ, хаппырыыс, аһара ирдэбиллээх, бэйэлэрэ туспа көрүүлээх буолаллар. Сиэстэрэ ону барытын өйдүөхтээх, кинилэргэ аламаҕайдык, убаастабыллаахтык сыһыаннаһыахтаах, кырдьаҕас тугу көрдөспүтүн толоро сатыахтаах.
– Гериатрия хайысхатыгар кырдьыы астениятын сэрэтии үлэтэ киирбитин туһунан кэпсии түһүөҥ дуо?
– Мэдиссиинискэй сиэстэрэлэргэ биир кэлим (комплексный) гериатрическай сыанабыл (КГО) бастакы түһүмэҕин ыытабыт.
Ол аата, биһиэхэ эмтэнэ киирээттэрин кытта ким хайдах хаамарын, көрөрө-истэрэ хайдаҕын сиэстэрэ номнуо быһааран, анал бөҕөх (браслет) кэтэрдэр. Холобур, сүһүөҕэ, атаҕын былчыҥын күүһэ мөлтөөбүт, бэйэтэ үчүгэйдик хаамарыгар эрэлэ суох кырдьаҕаска – кыһыл өҥнөөх, умнуган, хайысхатын быһаарара мөлтөх киһиэхэ от күөх өҥнөөх бөҕөҕү кэтэрдэбит. Итини барытын анал ыйытыылар уонна тиэс көмөлөрүнэн быһаарабыт. Бу ньыма биһиэхэ 2017 сыллаахтан киллэриллибитэ. Биир кэлим гериатрическай сыанабыл сүрүн соругунан киһи доруобайдык кырдьарын ситиһии буолар. 60 саастаахтарга эрдэттэн сыанабыл оҥоһуллан, бириэмэтигэр көмө ыллахтарына, доруобайдык кырдьыахтаахтар. Ол эбэтэр, кырдьаҕас киһи олоҕун таһыма уонна өйө-санаата, хамсанара, аһын астанара, бэйэтин бэйэтэ көрүнэ сылдьара уонна уопсастыба олоҕор кыттыһар кэмэ уһуурун туһугар сэрэтии үлэтэ (кырдьыы астенциятын сэрэтии) ыытыллар. Биһиги сиэстэрэлэрбит аҥаардас эмтээһининэн эрэ буолбакка, ити ыйытыылары, тиэстэри оҥороллор. Бу үлэ олус элбэх бириэмэни ылар, тулуурдаах буолары ирдиир.
Ону таһынан, эмтэнээччилэрбит биһиэхэ сытар кэмнэригэр ким туохха дьоҕурдааҕын көрөн дьарыктыыбыт, ырыа, хоһоон, уруһуй, дуобат, саахымат, иис уо.д.а. күрэстэри ыытабыт. Онуоха сиэстэрэлэргэ санитаркаларбыт көмөлөһөллөр. Уопсайынан, биһиги кэлэктииппит айар дьоҕурдаах, “Алгыс” диэн ырыа ансаамбылыгар көхтөөхтүк кыттабыт. “Сандаара” үҥкүү ансаамбылын гериатрия отделениетын ыстаарсай сиэстэрэтэ Елизавета Романовна, “Дьүкээбил” хомус ансаамбылын терапевт-быраас Ольга Лазаревна Винокурова салайан ыыталлар.
-Эн тоҕо чопчу сиэстэрэ идэтин талбыккыный? Наар биир сиргэ үлэлииртэн киһи сылайбат дуо?
-Мин олох оҕо эрдэхпиттэн, тоҕо эрэ, үрүҥ халааттаах эмчит эрэ буолуохпун баҕарбытым. Оскуола кэнниттэн Магадаҥҥа мэдиссиинэ училищетыгар биэлсэрдэри бэлэмниир отделениены бүтэрбитим. Үлэбин Дьөппөн-1 нэһилиэгин биэлсэр-акушер пуунуттан саҕалаабытым. Кэлин Дьокуускай куоракка киирэн, куорат 1 №-дээх поликлиникатыгар учаастактааҕы акушерканан үлэлээбитим.
Оттон Гериатрия киинэ аһыллыбытыгар маҥнай кэбиниэт акушеркатынан үлэлээн баран, 2004 сылтан ыстаарсай сиэстэрэнэн үлэлии сылдьабын. Үлэлии сылдьан, 2009 сыллаахха Саха судаарыстыбаннай университетын мэдиссиинэҕэ институтугар үөрэнэн, “сиэстэрэ дьыалатын менеджерэ” идэни баһылаабытым.
Мэдиссиинэ сиэстэрэтин үлэтэ, төһө да ыарахан курдугун иһин, олус интэриэһинэй. Биһиги сиэстэрэлэрбит билиилэрин үрдэтэргэ уонна идэлэрин дириҥник баһылыырга дьулуһаллар. Сиэстэрэлэр аан дойдутааҕы кэмпириэнсийэлэргэ, араас тиэмэлээх сэминээрдэргэ кыттабыт. Бэйэбит испитиэр маастар-кылаастары ыытабыт, дакылаат ааҕабыт, үөрүйэхпитин үллэстэбит. Үлэҕэ киирэр эдэр, саҥа сиэстэрэлэргэ уопуттаах, өр сыл үлэлээбит сиэстэрэлэри сыһыарабыт. Кинилэр ыйан-кэрдэн, сүбэлээн биэрэллэр.
Талан ылбыт идэбин олус сөбүлүүбүн, хаһан да хал буолбаппын. Өрүү саҥаны билэ-көрө, үөрэнэ сылдьаргынан интэриэһинэй.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru