Ил Дархан диэн тыл суолтатын, өйдөбүлүн туһунун ХИФУ бэрэпиэссэрэ Гаврил Филиппов санаатын үллэһиннэ.
— Быйыл Сахабыт Өрөспүүбүлүкэтэ 100 сааһын туолар. Онон сибээстээн, Төрүт сокуоммут уонна дьаһанан-тэринэн олоруубут дуоһунастаах дьонун
сахалыы ааттааһын оннун-тойун булуута улахан суолталанар. Ол курдук, Республика – Өрөспүүбүлүкэ, Правительство –Бырабыыталыстыба, Конституция – Төрүт сокуон, Государственное Собрание — Судаарыстыбаннай Мунньах (Ил Түмэн) буолбуттара дьаһалтаны ааттааһын тыла биир
утумҥа киирэн иһэрин туоһулуур.
Өрөспүүбүлүкэ салайааччытын “бэрэсидьиэн” диэн ааттааһыны уларытарга Арассыыйа Үрдүкү салалтатын ирдэбилинэн, ону Борокуруор модьуйуутунан сахалыы ааттыырга диэн буолбута. Онуоха өрөспүүбүлүкэ салалтата саха тылын үөрэхтээхтэригэр “бэрэсидьиэн диэн тылы солбуйар сөптөөх тылла тобулуҥ” диэн сорук туруорбута.
Сүбэ Мунньах Гуманитарнай чинчийии уонна аҕыйах ахсааннаах омуктар кыһалҕаларынан дьарыктанар үнүстүүт дьиэтигэр буолбута. Ол мунньахха уопсастыба араас араҥатын дьоно кыттыбыта, элбэх тылы сыымайдаан баран, уопсай сүбэнэн уонна биир санаанан “Ил Дархан”
диэн ааттыырга сөбүлэспиттэрэ. Сүрүн төрүттэрэ: бастакыта, “судаарыстыба баһылыга” диэн өйдөбүлгэ олоҕурарынан уонна эрдэ судаарыстыба мунньаҕын “Ил Түмэн” диэн ааттаммытынан, “Ил баһылыга” диэн суолтаны биэрэр “баһылык” тылга синиэньим көрдөөһүн буолбута. Иккиһэ, Саха омук урукку баһылыгын Тыгын Дархан диэн ааттаабытыгар олоҕуран, Саха Өрөспүүбүлүкэтин билиҥҥи баһылыгын “Ил Дархан” диир сөп
эбит диэн санаа буолбута.”
Тархан (Дархан) – түүр, монгуол тылларыттан төрүттээх салайар эргимтэ дьонун ааттыыр эргэрбит тыл. Билигин дьон аатыгар Арассыыйа норуоттарыгар киһи аатын быһыытынан киэҥник туттуллар. Сахаҕа “дархан уус”, “дархан этээччи”, “дархан олох” (убаастанар киһи олорор миэстэтэ) диэн ситимнэргэ туттуллар.
Өрөспүүбүлүкэбит билиҥҥи Ил Дархана Айсен Сергеевич Николаев үйэ аҥаардаах үбүлүөйүнэн истиҥник эҕэрдэлээн, чөл туругу баҕаран туран, 100
сылын туолар өрөспүүбүлүкэбит үбүлүөйүн үрдүк таһымнаахтык тэрийэригэр улахан ситиһиини, табыллыыны, соргуну баҕарабын!
Александр Тарасов, edersaas.ru