Бэҕэһээ, ыам ыйын 28 күнүгэр, Иван Кривогорницын «Ганнибал» диэн ааттаах документальнай киинэтин онлайн-премьерата буолла. Бу киинэ туһунан саҥа тахсыбытыгар эрэссиэнсийэ суруллан «Саха Сирэ» хаһыакка бэчээттэммитэ.
2000-с сыллар саҕаланыыларыгар, биир кыһын «Табык» бэстибээл маҥнайгы күнүгэр, “Кыайыы 50 сыла» успуорт уораҕайыгар атаспынаан Русланныын киирэр аан таһыгар сэлэһэ турдахпытына, таһырдьаттан үс киһи көтөн түстэ. Киирээччилэр балай да элбэх этилэр эрээри, бу дьон атыттартан чыҥха ураты этилэр. Биэдэрэлээх уунан саба ыһынан баран таһырдьа тахсыбыт курдук кырыарбыт таҥастара паар буолан өрө кудулуйара, хаатыҥкалара мууһуран хаалбыта муостаҕа таһыгыраан олороро. Туора-маары көрүтэлээт, биирдэрэ, сутуругун өрө көтөҕөн баран: “Туругурдун «Табык»!!!” диэн, ыраас испииргэ сайҕаммыт курдук тембрдаах куолаһынан сүр күүскэ хаһыытаата. “Ок-сиэ, уолаттар кэллигит ээ!” диэн саҥа аллайаат, Руслан кинилэр диэки сүүрбүтэ. Биир дойдулаахтара, Майа уолаттара эбит. Уолаттар массыына булбаккалар, сыанаҕа тахсар кэмнэригэр хойутаамаары ыксаан, Аллараа Бэстээхтэн Өлүөнэ өрүһү сатыы туораабыт этилэр… “Хардыы” бөлөҕү кыттаити курдук билсэн турардаахпын.
Төһө даҕаны болдьоммут кэмнэрин баттаспыттарын иһин, «хардыылар» ити күн сыанаҕа тахсыбатахтара. Ол сыл маҥнайгытын “Табык» бэстибээл чөл олох туһугар охсуһар” диэн буолбута. Онон көрөөччүлэри, киирэр ааҥҥа милииссийэ дьэгдьийэрэ, уохтаах ас кыбыныылаахтары төттөрү утаарталыыра, итириктэри медвытрезительгэ ыытара. Сурах быһыытынан, “хардыылары” эмиэ “кыраадыскыт үрдүк” диэн, милииссийэ илдьэ барбыт үһү…
Биир киһи олоҕо
Саха киинэтин уус-уран хартыыналара күүскэ сайда турара саарбаҕа суох. Сылтан сыл араас саҥа бырайыактар, эрдэ уһуллубатах жанрдар баһылаан иһэллэр. Кэнники кэмнэргэ документальнай киинэ жанра сайдан барыах курдук буолла. Дьокуускай биир бастыҥ кинотеатрын “Лена” арт-директора Георгий Николаев этэринэн, “Саха сирин көрөөччүлэрэ документальнай киинэни харчы төлөөн туран көрөр баҕалаахтар, үчүгэйдик уһуллубут эрэ буолуох тустаах”.
Иван Кривогорницын «Ганнибалын” көрбөккө эрэ, хоһуйуутун эрэ аахтахха, бу киинэ уһуллубут ньымата саҥата суох дуу диэн санаа өтөн киирэр.
Холобур, аан дойду дьонун кэрэхсэбилин ылбыт, улахан бэстибээллэр наҕараадаларын хомуйбут Егор Макаров “24 хаар” диэн киинэтигэр, Сэргэй Луукун диэн сылгыһыт биир сыллаах олоҕун камералаах дьон батыһа сылдьан устубуттар. “24 хаар” тахсыан биир сыл иннинэ, Михаил Лукачевскай “Таайымаҥ, тапталы” диэн уус-уран киинэ элеменнэрдээх документальнай киинэтэ тахсыбыта. Онно 90-с сылларга аатыра сылдьыбыт “Айтал” бөлөх ырыаһыта Степан Семенов биир ырыатыттан сиэттэрэн, олорбут олоҕун, доҕотторун, аймахтарын кэпсээннэринэн арыйаллар. Биир киһи олоҕун ыкса чинчийии, саха документалистикатыгар биһирэбили ылбыт ньыма буолбут.
Ол эрээри, киинэни көрөн баран, ньымата төһө даҕаны майгыннаабытын иһин, “Ганнибал” олох атын хабааннаах айымньы буоларын дьэҥкэ өйдүүгүн. Бу биэс сыл иһигэр мунньуллубут матырыйаал биир ордук күүстээх өттө — сүрүн дьоруойдар операторга сыһыаннара. Бииргэ үөскээбит, чугас атастара “Баанньа” уһула сылдьар буолан, Ганнибал, “Хардыы” бөлөх уолаттара, камераны атыҥыраабаттар, баарын олох умнан кээһэллэр. Бу курдук чугаһааһыны ханнык даҕаны сатабылынан, науканан ситиспэккин.
Киинэ ис хоһоооно көрөөччүнү уолутар. Муор-туор олох, арыгылааһын, абырахтаныы, сиирэ-халты кэпсэтии, оннооҕор өлүү — ханнык баҕарар саха кистиир, дьоҥҥо көрдөрбөт өттүлэрэ туох да сымнатыыта суох көрдөрүллэр.
Ганнибал киинэ ортотугар арыгылаатаҕына, дьиэтиттэн үүрүллэн кэлэр ордуутун көрдөрө сылдьан, “нууччалыы эттэххэ, “чтобы не выносить сор из избы”, туора дьоҥҥо куһаҕаммын көрдөрүмээри, итирик сылдьан манна саһабын” диэн кэпсиир.
Ити кырдьык, туох даҕаны куһаҕан ыалга буолбутун иһин, атын дьоҥҥо биллэрбэт, көрдөрбөт, саха дьонун адьыната. Дьэ, ити үгэһи Иван Кривогорницын тоҕо кэстэ, тоҕо бүтүн аан дойду иннигэр, дьон кыбыстар кырдьыгын көрдөрдө?
Айылҕаттан айдарыы кырыыһа
Дьиҥэр эттэххэ, бу киинэҕэ көстөр олох-дьаһах, кимиэхэ даҕаны кистэлэҥ буолбатах, хас биирбит аттыгар инниккэ майгынныыр дьон олороллор. Киинэ экраныттан “бэйэ дьонун” туһунан сахаттан ким даҕаны эрдэ көрдөрбөтөх буолан уолутар. Атын омуктары маннык “чернуханан” кими даҕаны соһуппаккын…
Ол эрээри, бу киинэ “Россия” Арассыыйатааҕы документальнай киинэ бэстибээлигэр «За любовь и сострадание к человеку» диэн анал бирииһинэн наҕараадаламмыта. Ама “чернуха” киинэни инник наҕарааданан бэлиэтиэхтэрэ дуо?
Ганнибал уонна кини доҕотторо туспа айдарыылаах дьоннор. Төһө даҕаны «аһаабыттарын-сиэбиттэрин» иһин, репетициялыыр саалаҕа киирдэхтэринэ, сирэйдиин-харахтыын, туттардыын-хаптардыын уларыйа түһэллэр. Айылҕаттан анаммыт идэлэрин ис-иһиттэн таптыыр, сатыыр, дьиҥнээх музыканнар буолаллар. Рок-музыканы иһигэр киллэрбэт даҕаны киһи, бу дьон музыкаларыгар улахан талаан, үөһэттэн айдарыы баарын эҥкилэ суох сэрэйэр. Ганнибал репетицияҕа уонна кэнсиэргэ, кимтэн да хаалсыбат худрук, продюсер, музыкант — дьиҥнээх профессионал.
Саха рок музыката, курус остуоруйалаах. Бэрт кыра кэмҥэ аар-саарга аатыран, дьон бүттүүн кэрэхсэбилин ылан баран, уостан хаалбыта. Ол кэнниттэн хаалбыт фанат истээччилэр, рок-музыканнар бэйэлэрин идэлэринэн эрэ ииттэн олорор кассаларын сатаан оҥорботтор. Онон рок эйгэтигэр дьиҥнээх иэйиилэрин булбут дьон хамнастанар дьарыктара музыкаҕа сыһыана суох идэ буолан хаалбыта. Ганнибал абаран этэринии “биһи музыкабыт идэ буолбатах “самодеятельность!”. Арай, бу дьон анаммыттарын курдук музыканан эрэ олорбуттара буоллар, хайдахтаах курдук атын олоҕу олоруохтара этэй!
Тыыннаах киһи аанньал буолбатах
Киинэ биир бүтэһик эпизодугар Ганнибал саннын уҥуоҕун тоһутан, балыыһаҕа киирэр. Оператор камерата хаан-билик эпэрээссийэни киһи эрэ дьиксинэр чугаһыттан көрдөрөр. Омос санаатахха, киинэ сюжетыгар улахан сыһыана суох кадрдар. Ол эрээри, бу түгэн киинэ сүрүн санаатын олоччу түмэр аллегория. Иһигэр киирдэххэ, ханнык да тыыннаах киһи аанньал буолбатах, киһи барыта үчүгэй өрүттэрдээх, куһаҕан кэмэлдьилээх, сатыырдаах, сатаабаттаах. Бары хааммыт биир өҥнөөх, бары биир тэҥ эттээх-сииннээх, иҥиирдээх дьон буолабыт.
“Ганнибал” киинэ киһини өйдүүргэ, үрдүнэн сыаналабаат буоларга ыҥырар. Хайа да киһи олоҕо туспа остуоруйалаах, көстүбэт өрүттэрдээх. Иван Кривогорницын уус-уран киэргэтиини соруйан тумнан туран, аҥардас репортажнай уһулуу күүһүнэн, өтөрүнэн хатыламмат күүстээх хартыынаны оҥорон көрдөрдө.
…Хирург саҥалаах-иҥэлээх эдэр уол, үлэлии туран, тохтообокко кэриэтэ кэпсэтэ турар:
— Ганнибал, үчүгэй киһи, оннооҕор уҥуоҕа кытта үчүгэйдик тостубут.
Ганнибал күлэр: “Эс, наһаа да үчүгэй киһи буоллахпыный…”
— Кырдьык, кырдьык этэбин! Куһаҕан майгылаах дьон, эҥин араас дьаабытык тостон киирэллэрин көрөн-көрөн кэлбитим… Ганнибал, хата ырыаһыт киһи, мээнэ сытыахтааҕар, ыллаан кэбис!
Камера тостубут уҥуоҕу хаан-билик быыһыгар самсыы туталларын көрдөрөр. Гаврил ыллыыр:
— «Наҕыллык даҕаны маҥан хаар түһэр, аар хатыҥ дьүһүнүн сүтэрэ…»