Илиҥҥи экэнэмиичэскэй форумҥа өрөспүүбүлүкэ тырааныспарын ситимин сайыннарарга сөбүлэҥ түһэрсиэхтэрэ

Балаҕан ыйын 4-6 күннэригэр Владивостокка буолар Илиҥҥи экэнэмиичэскэй форумҥа өрөспүүбүлүкэ тырааныспарын ситимин сайыннарарга сөбүлэҥ түһэрсиэхтэрэ.

СӨ инвестицияны аҕалар уонна табаары тас дойдуга таһаарары өйүүр ааҕыныстыба салайааччытын солбуйааччыта Юлиана Диряхова этэринэн, урут ыытыллыбыт кэпсэтии түмүгүнэн сөбүлэҥ түһэрсиэхтэрэ.

Санатан эттэххэ, Өлүөнэ өрүһү туоруур муоста, Жатайга устар ааллары тутар уонна өрөмүөннүүр собуот тутуутун бырайыага инвестордары күүтэллэр. Ону таһынан, Дьокуускай аэропуордун норуоттар икки ардыларынааҕы терминалын саҥардарга үп-харчы буларга үлэ барыахтаах.

Бырайыак олоххо киирдэҕинэ, 2022 сылга үрдүкү технологиялаах инженернэй инфраструктура тутуллан, айанньыттарга уонна ыалдьыттарга үрдүк таһымнаах табыгастаах услуобуйа тэриллэн, куттала суох буолуу хааччыллыахтаах.

          Тырааныспар ситимин саҥардарга

Маны көҕүлүүргэ бу сааскыттан инвестор көрдүүргэ күргүөмнээх үлэ ыытыллан, Илиҥҥи экэнэмиичэскэй форумҥа “Тошиба Хоккайдо Корпорейшн”, Дьокуускай аэропуорда уонна СӨ инвестицияны аҕалар уонна табаары тас дойдуга таһаарары өйүүр ааҕыныстыба сөбүлэҥ түһэрсиэхтэрэ. Маны таһынан, Уһук Илин сайдыытын пуондата, Дьокуускай аэропуорда уонна СӨ Бырабыыталыстыбата сөбүлэҥҥэ илии баттыахтара. Итиэннэ өрөспүүбүлүкэ Сайдыы евразийскай баанын кытта салгыы үлэлэһиэҕэ. Инфраструктураны, логистиканы, олох-дьаһах хаһаайыстыбатын сайыннарар инвест-бырайыактар болҕомто киинигэр тутуллуохтара. Ол курдук, Сайдыы евразийскай баанын көмөтүнэн Дьокуускайга саҥа водозабор тутуллубута.

Туһунан бырагыраама быһыытынан, форумҥа «Саха сирин тимир суоллара», «Якутия» авиахампаанньа кыттыахтара.

Эрэгийиэҥҥэ инвестиция киирдэҕинэ, федеральнай уонна эрэгийиэннээҕи таһымнаах массыына суола оҥоһуллуохтаах, авиахампаанньа көтөр ааллара уонна өрүс суудуналара саҥардыллыахтаахтар, Аллараа Бэстээххэ массыына уонна тимир суола түмүллэр киинэ олохтонуохтаах.   Ону таһынан, өрөспүүбүлүкэ «РусГидро» хампаанньаны кытта, итиэннэ Удачнай-Харыйалаах-Өлөөн хайысхатынан оптика түргэн интэриниэт ситимин тардарга, «Росатом” корпорацияны кытта Саха сиригэр кыра кыамталаах атомнай ыстаансыйаны тутарга сөбүлэҥ түһэрсиэҕэ.

          Киинэ бэстибээлэ

Форум култуурунай бырагырааматын быһыытынан, Саха сирин делегацията  «Тойон кыыл», «Сааскы кэм», «Күлүк хомус» уонна «Мин үрдүбэр күн хаһан да киирбэт» киинэлэри көрдөрүөҕэ. Аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар судаарыстыбаннай тыйаатырдара, Алдан «БалАнс» ансаамбыла уонна Хатылаевтар сыанаҕа тахсыахтара.

«Биһиги сыл ахсын култуурунай бырагыраамаҕа кыттабыт. Быйыл Илиҥҥи экэнэмиичэскэй форумҥа сөбүлэҥ ылан, киинэ бэстибээлин ыытар кыахтанныбыт», — диэн этэр СӨ Тас сибээскэ уонна норуоттар дьыалаларын миниистирин солбуйааччы Диана Степанова.

Ол түмүгэр «Саха сирин киинэтин күннэрэ» форум бырагырааматыгар киирдэ, «Уссури» киинэ тыйаатырга балаҕан ыйын 5 күнүгэр түөрт бастыҥ саха киинэтин көрдөрүөхтэрэ. Онтон «Аһаҕас халлаан анныгар киинэ» былаһааккаҕа Уһук Илин уулуссатыгар «Мин үрдүбэр күн хаһан да киирбэт» киинэ киэҥ эйгэҕэ тахсыаҕа. Киинэлэр нууччалыы субтитрдаах буолуохтара.

«Бастакы форум ыытыллыаҕыттан дьон-сэргэ «Күрүлгэн үҥкүүтүн» өйдөөн хаалбыт уонна ону иккистээн хатылыырбытын көрдөһөллөр», — диир СӨ Тас сибээскэ уонна норуоттар дьыалаларын миниистирин солбуйааччыта. Онон уу кытыытынааҕы уулусса күрүлгэнин таһыгар Герман уонна Клавдия Хатылаевтар доҕуһуолларынан Аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар судаарыстыбаннай тыйаатырдара кыталыктар үҥкүүлэрин туруоруоҕа.

Санаа

— Илиҥҥи экэнэмиичэскэй V форумҥа «Уһук Илин уулуссата» быыстапка чэрчитинэн, Саха сирин киэҥ далааһыннаах экспозицията эрэгийиэн кэрэ көстүүтүн көрдөрөрүн таһынан, өрөспүүбүлүкэ тэрилтэлэригэр үбү-харчыны киллэрэргэ эбии интэриэһи күөдьүтэр.

Тэрээһин сүрүн сыала-соруга – Уһук Илин эрэгийиэннэрин айылҕатын, култууратын, төрүт үгэстэрин көрдөрүү. Ону таһынан, экэниэмикэни сайыннарарга инвестиция киирэрин ситиһиэхтээхпит. Саха сирин павильонун талааннаах тарбахтаар ювелирдар киһи хараҕын араарбат кэрэ киэргэллэрэ киэргэтэллэр. РФ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, Уһук Илин РФ Бэрэсидьиэнин боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутнев муоһу кыһааччылар үлэлэрин быйыл эмиэ  үрдүктүк сыаналаата.

Ювелирнай бородууксуйа таһынан, эрэгийиэн форум ыалдьыттарын хотугу норуоттар төрүт астарынан күндүлүүр, үҥкүү нүөмэрдэрин көрдөрөр, мас-рестлиҥҥэ күрэхтэһии тэрийэн ыытар, — диэн бэлиэтээтэ СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Владимир Солодов.

«Уһук Илин уулуссата» — Илиҥҥи экэнэмиичэскэй форум-2019 култуурунай бырагырааматын биир тутаах өрүтэ. Манна кэлэн, Уһук Илин бары эрэгийиэннэрэ экэниэмикэ, култуура, туризм эйгэтигэр туох ситиһиилээхтэрин көрдөрөллөр. Быыстапкаҕа федеральнай уорган ситэриилээх былааһа эмиэ кыттар.

Биир кэлим сылааһынан хааччыйыыны  «РусГидро” тэрийиэҕэ

Илиҥҥи экэнэмиичэскэй V форум чэрчитинэн, Ил Дархан Айсен Николаев уонна «РусГидро” хампаанньа генеральнай дириэктэрэ, бырабылыанньа бэрэссэдээтэлэ Николай Шульгинов Дьокуускайга киин ититэр ситими бөҕөргөтөргө сөбүлэҥ түһэристилэр.

«Якутскэнерго», «Теплоэнергия» өҥөтүн туһанааччылары сылааһынан хааччыйарга ититии ситимин биэрэр кыттыгас тэрилтэ тэрийиэхтэрэ. Ититии ситимин көдьүүһүн улаатыннарарга Дьокуускайга сылааһы биэриинэн биир тэрилтэ дьарыктаныаҕа.

Кэпсэтии быһыытынан, саҥа тэрилтэ аһылыннаҕына, Дьокуускай «альтернативнай хочуолунай» ньыматыгар көһүөхтээх. Бу эйгэҕэ саҥа сүүрээн диэн, аны ититии төлөбүрүн судаарыстыба буолбакка, өҥөнү оҥорон таһаарааччылар, туһанааччылар, ититиини хааччыйар тэрилтэ сөбүлэҥнэринэн быһаарыахтара.

Сыана муҥутуур чыпчаалын ааҕарга туһанааччы киин ититииттэн аккаастанан, тутулуга суох хочуолунайга көстөҕүнэ, гигакалорийга таһаардахха, төһөнү туһаммытыттан көрөн төлүөҕэ.

Бэлэмнэнии үлэтин кэмигэр ититиинэн хааччыйыы туругун бэрэбиэркэлиэхтэрэ уонна тарыып кээмэйин сыаналыахтара. Сөбүлэҥ биир тутаах өрүтүгэр кыра хочуолунайдары кытта тэҥнээтэххэ, улахан кыамталаах уонна сылааһы эрэллээхтик биэрэр кыахтаах Дьокуускайдааҕы ГРЭС-2 тутуутугар болҕомто уурулунна.

Саҥа эбийиэк Дьокуускайдааҕы ГРЭС туһаныыттан тахсар былаһааккатыгар тутуллан, 2025 сылга үлэҕэ киириэхтээх. Саҥа ыстаансыйа – 157,4 МВт кыахтаах, сылааһы 200 Гкал/ч биэрэр.

2019 сыл от ыйыгар бырайыак РФ Бырабыыталыстыбата бигэргэппит ититиини биэрэр электростанциялар испииһэктэригэр киирбитэ. Бу ыстаансыйалар электроэнергия кууһунан ырыынагар тутуллуохтара.

Саха сиригэр «РусГидро» хампаанньа 2017 сыллаахха Дьокуускайдааҕы ГРЭС-2 бастакы уочаратын үлэҕэ киллэрэн, туһалара аччаабыт хочуолунайдары киин ититии ситимигэр көһөрөн, туһанааччылары сылааһынан хааччыйбыта. Онтон «Якутскэнерго» уонна кини тэрилтэлэрэ өрөспүүбүлүкэҕэ уоту хачайдыыллар.

«РусГидро» Саха сиригэр энэргиэтикэни сайыннарарга кэскиллээх эрэгийиэн быһыытынан сыаналыыр. Манна 19 күн күүһүнэн барар уонна биир тыал көмөтүнэн уоту хачайдыыр ыстаансыйа тутуллубута.

Марианна Тыртыкова, «Саха сирэ», edersaas.ru