Февронья Шишигина: “Арассыыйаҕа соҕотох кампус!”

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Дьокуускай куорат уокуругун Хаҥалас түөлбэтигэр (Кангаласс) 90 тыһыынча кв. миэтэрэттэн тахса иэннээх, орто анал үөрэх тэрилтэлэрин биир сиргэ түмэр, Арассыыйаҕа биир бастакы аныгы тутуу былааннанар. Кампус кэнсиэпсийэтин бэлэмнээһин оробуочай бөлөҕүн салайар Февронья Шишигинаны көрсөн, тутуу бырайыагын, хаамыытын кытта билистибит.

edersaas.ru

Олоҕу кытта тэҥҥэ хаамсаары

— Февронья Васильевна, маннык улахан, дойдубутугар ханна даҕаны ханыыта суох кампус тутулларыгар туох төрүөт буолла?

— Биһиги олус түргэн тэтимнээх кэмҥэ олоробут. Куйаар ситиминэн алтыһыы олохпут укулаатын тосту уларытан эрэр. Кэм кэрдиис хаамыыта түргэтээн бииртэн биир саҥа, сонун көстүү хас биирдии киһи, ыал олоҕор киирэн иһэр.

Судаарыстыбалар бу балысхан хамсааһын кэмигэр бэйэ-бэйэттэн хаалсыбакка, өссө инники түһэр инниттэн экэниэмикэлэрин күүскэ сайыннарарга туруулаһаллар. Онон инникитин экэниэмикэ хайа хайысхалара сайдыахтарай, ханнык идэлэр баар буолуохтарай, хайдах сатабыллардаах киһи табыллан үлэлиэҕэй диэҥҥэ хоруй көрдөөһүн, үөрэтии барбыта балачча кэм буолла.

Арассыыйа стратегическай суолталаах докумуоннарын ылан ырытан көрдөххө, биһиги Сахабыт сирэ бүтүн дойду инники сайдыытыгар ураты суолталааҕа көстөр. Дьэ ол онно ыччат, олохтоох дьон саҥа идэлэри, аныгы туттар тэриллэри уһулуччу баһылаан, сайдыылаах технологияларынан үөрэнэн, ураты сатабыллары иҥэринэн, өрөспүүбүлүкэ олоҕун бары эйгэтигэр тутаах үлэһит буолалларын ситиһиллиэхтээх.

Бүгүҥҥү туругунан идэҕэ бэлэмнээһиҥҥэ үөрэхпит тэрилтэлэрин дьиэтэ-уота — кэбиниэтинэн систиэмэ, үксэ аудиторияларга остуолга олордон эрэ үөрэтиигэ анаммыттар. Оҕоҕо кыһыл тылынан кэпсээн аныгы технологияларга үөрэтэр кыаллыбат. Ол иһин идэҕэ бэлэмниир сиргэ атын эйгэ тэриллэрэ саҥа кэм биир ирдэбилинэн буолла. Быраактыка чааһа 60-70 бырыһыаҥҥа тэҥнэһиэхтээх, онтон ордубута эрэ түөрүйэҕэ бэриллиэхтээх. Уларыта тутууну биир саҕалааччынан ВорлдСкиллс хамсааһын буолар диэм этэ. Бу аан дойду үгүс судаарыстыбата кыттыгастаах хамсааһыныгар Саха сирэ Арассыыйаҕа биир бастакынан киирбитэ.

Бу сылларга эрэгийиэннэр бары да орто анал үөрэхтэрин ситимигэр болҕомто уурдулар, уларытыылары киллэрдилэр. Маннык кэмҥэ улугуран, уруккуну тутан, олорон биэрэр сатаммат.

Биһиги өрөспүүбүлүкэбит салалтата эмиэ эрэгийиэннэр, атын дойдулар уопуттарын билсэн баран, аныгылыы моһуоннаах, сааһыттан тутулуга суох идэҕэ үөрэтэр, уһуйар тэрилтэ кэнсиэпсийэтин оҥорорго Үөрэх уонна наука министиэристибэтигэр сорудахтаабыта.

— Ити этэриҥ курдук, түргэнник барыта уларыйа охсуо дуо?

— Көрөбүт дии, сыыппара олох бары эйгэтин хапта. Аҕыйах сыллаахха диэри көмпүүтэр, сиэп төлөпүөнэ үөдүйүө диэн сабаҕалаабат да этибит. Көрүөх бэтэрээ өттүгэр олохпутугар киирэн, номнуо үөрэннибит. Маҥнай интэриниэт наукаҕа эрэ сыһыаннаах эҥин буолуо диэн толкуйдуурбут. Ол эрэн, интэриниэтинэн атыы-эргиэн, каартанан үбү-харчыны эргитии, индрайвер, куйаар ситимин нөҥүө билиэт атыылаһыы, гостиница сакааһа, “өйдөөх дьиэ”, ыраахтан олорон үөрэнии, үлэлээһин о.д.а – хас биирдиибит олоҕор киирдэ. Аны роботтар баар буолан эрэллэр. Дьэ итиннэ хайа эрэ идэлэр сарбыллаллар, ханныктар эрэ күөрэйэн тахсаллар.

Кэнсиэпсийэтэ бэлэм

— Кэнсиэпсийэтэ бэлэм диэн иһиллибитэ. 

— Оробуочай бөлөх тэриллэн, бырайыакка орто анал үөрэх систиэмэтигэр уопуттаах уонна эдэр аныгы көрүүлээх дьон киирэн үлэлэһэн, кэнсиэпсийэни суруйбуппут. Манна СӨ Үөрэҕин уонна наукатын министиэристибэтин орто анал үөрэхтээһиҥҥэ салаатын исписэлиистэрэ, СӨ Анал үөрэҕи сайыннарар институт, үөрэх тэрилтэлэрин үлэһиттэрэ кытыннылар. Үлэбитин Москва куорат “Институт стратегии развития образования РАО» профессиональнай үөрэхтээһин сайдыытын лабораторията хонтуруолласта уонна Хотугулуу-Илиҥҥи судаарыстыбаннай университет тутаах үлэһиттэрэ эмиэ сүбэ-ама буоллулар. Инвестиционнай сайдыы ааҕыныстыбата (АСИ) уонна экэниэмикэ министиэристибэтэ үлэлэһэн, Инвестиционнай меморандум оҥоһуллубута. Кампуспут “Якутия” ТОР сиригэр — Хаҥалас бөһүөлэгэр тутуллара бүтэһиктээхтик быһаарылынна.

Кэнсиэпсийэ оҥоруохпут иннинэ маҥнай орто анал үөрэх тэрилтэлэрин үлэлэрин барытын анаалыстаан көрбүппүт. Кэллиэстэр, тиэхиньикумнар ханнык идэлэргэ үөрэтэллэриттэн, хантан кимнээх үөрэнэллэриттэн, судаарыстыба биир устудьуону үөрэттэрэригэр төһө сууманы ороскуоттууруттан саҕалаан, бүтэрбит дьон идэлэринэн төһө үлэлииллэригэр, каадыр, хамнас таһымыгар, материальнай-тиэхиньиическэй бааза туругар тиийэ ырытыы оҥорбуппут.

Үөрэхтээһин – оҥорон таһаарыы — наука

— Туох сорук турарый?

— Анаалыһы таһынан, Саха Өрөспүүбүлүкэтэ 2035 сылга диэри сайдыахтаах Стратегиятын үөрэттибит. Онно олоҕуран, кампус силигин ситэн, Уһук Илин уокурукка инники күөҥҥэ сылдьар үөрэх тэрилтэтэ буоларыгар соруктаахпыт. Манна үөрэхтээһин, оҥорон таһаарыы, наука тиһигин быспакка биир ситимнээхтик үлэлиир усулуобуйатын олохтуурга суоттанабыт.

Бары даҕаны Дьокуускай куораппыт “өйдөөх куорат” (“умный город”) буолуон баҕарабыт. Онон киин куораппытыгар бииргэ үлэлэһэр социальнай партнер буолуохпут этэ. Каадырдары бэлэмнээн, куорат чахчы ураты сайдыылаах түөлбэтин тэрийиэхпитин баҕарабыт.

Эргиэни, урбааны, омук тылын күүскэ үөрэтиллиэхтээх уонна кэм хаамыытын сиэринэн экология боппуруоһугар болҕомто ууруллуохтаах. Ону тэҥэ, устудьуоннар хамаанданан үлэлиир, араас дьону кытта сатаан алтыһар, уопсай тылы булар хаачыстыбаларын, сатабылларын күүскэ сайыннарарга үлэлэһиллиэхтээх.

Туспа түөлбэ

— Уон үөрэх тэрилтэтэ түмүллэр буоллаҕына, кыра куоракка кубулуйууһу дии.

— Кампус иһигэр аныгылыы тутуулаах түөрт улахан үөрэтэр куорпус тутуллуоҕа. Бу үксэ аныгы дизайннаах, тэриллээх лабораториялар буолуохтара.

Аан дойдуга устудьуоннар олорор уопсайдарын тутууну бырайыактааһын биллэ уларыйда. Ол курдук ирдэбилгэ толору эппиэттиир бастыҥ кампустар холобурдарыгар олоҕурбут устудьуоннар олорор сэттэ дьиэлэрэ тутуллуоҕа. Биһиги былаанныыр кампуспут Арассыыйаҕа орто анал үөрэх ситимигэр оҥорон таһаарыыны уонна үөрэҕи дьүөрэлиир бастакы уопут буолар.

Маны таһынан, бары тэрилинэн хааччыллыбыт, тыһыынча үлэ миэстэлээх мастарыскыайдар, боруобалаан көрөр полигоннар оҥоһуллуохтара, биисинэс киин баар буолуоҕа.

Кампус биир сүрүн уратыта — үөрэтии уонна оҥорон таһаарыы биир сиргэ түмүллүөхтээх. Бу элбэх хайысхаҕа идэҕэ уһуйар комплекс буолар. Атын хайысхалары сэргэ киһи аймах инники сайдыытыгар сүрүн долгутар боппуруос — аһылыгынан хааччыллыы. Кампуска онно уһулуччу болҕомтону ууран, Хотугу өйдөөх агросектор диэн тэриллиэхтээх. Үүнээйини олордуу, үөрэтии, чинчийии технологиялара, ынах сүөһүнү, сылгыны иитии, онтон ылбыт бородууксуйаны оҥорон таһаарыы, таҥастааһын – барыта киириэҕэ. Манна устудьуоннар бэйэлэрэ үлэлиэхтэрэ.

Кампус иһигэр култуура-иллэҥ бириэмэни атаарар, сайыннарар, эти-хааны эрчийэр, чэбдигирдэр улахан кииннэр былааннаналлар. Бу өттүн үөрэх тэрилтэлэрин эдэр исписэлиистэрэ толкуйдаан таһаардылар. Билигин кинилэр кампуска иитии кэнсиэпсийэтин торумнаан эрэллэр.

Үөрэх кыһаларын тоҕо биир сиргэ түмэргэ быһаарынныбыт диэ, билигин үөрэх тэрилтэлэрэ тус-туспа олорон үлэлииллэр. Барыларын биир былаһааккаҕа түмэр бары өттүнэн табыгастаах. Холобур, ханнык баҕарар дьыаланы саҕалыырга биисинэс-былаан ирдэнэр. Манна үлэлэһиэхтээх дьону барыларын биир сиргэ түмтэхпитинэ, устудьуоннуур сылларыттан бэйэ-бэйэлэрин кытта бодоруһан, билсэн, үөрэхтэрин бүтэрэллэрин саҕана номнуо стартаптары, биисинэс хамаандалары, бэйэ дьыалатын тэринэн тахсар кыахтаахтар.

Оробуочай каадырдары бэлэмнииргэ эппиэттэһэр Германия (дуальнай үөрэхтээһин) уонна Финляндия (быраактыка) үөрэтэр аныгы технологияларын, ньымаларын туһаныахпытын баҕарабыт. Кинилэр биһиги курдук паартаҕа олордон түөрүйэни үөрэтиилэрэ аҕыйах.

 

Оҕотуттан улахан дьонугар тиийэ…

 — Бэрт толкуй эбит. Устудьуоннар эрэ үөрэниэхтэрэ дуо?

— Бастатан туран, кампус оскуолалары кытта быһаччы үлэлиэҕэ. Үөрэнээччилэр идэлэрин сөпкө талалларыгар эрдэттэн көмөлөһүөҕэ. Ол курдук, технология араас уруоктарын ыытыахтара, оскуолаҕа үөрэнэр сылларыгар модулларынан идэлэри баһылыахтара, өрөбүллэргэ оҕо төрөппүтүн кытта кэлэн, олох мастан саҕалаан АйТи киин араас сатабылыгар тиийэ уһуйуллар кыаҕа үөскүөҕэ.

Иккиһинэн, орто анал тэрилтэ устудьуоннара үөрэнэн идэ ылыахтара.

Аны, олохпут уларыйан киһи үйэтин тухары үөрэниэхтээх, сайдыахтаах, олоҕун тухары кырата 5 идэни уларытар кэмэ кэллэ. Онон, үсүһүнэн, сааһыттан тутулуга суох улахан дьону эмиэ ханнык эрэ сатабылга, идэҕэ үөрэтии — бүгүҥҥү күн сүрүн ирдэбилэ.

 

2025 сылга

— 2025 сылга үлэҕэ киириэхтээх диэн истибитим.

— Бырайыага хара ааныттан кампуһу тутуу быраабылаларынан оҥоһуллар. Тутааччылар өттүлэриттэн интэриэс баар. Билигин тиэхиньиичэскэй сорудаҕар ылсан эрэбит. Маныаха биһигини кытта ВорлдСкиллс хамсааһын исписэлиистэрэ үлэлэһиэхтэрэ. Салгыы үөрэх бырагыраамаларын бэлэмниэхпит.

Кампус 6,5 тыһыынча устудьуон үөрэнэригэр суоттанар. Үлэни-үөрэҕи дьүөрэлээн үөрэтии, үксүн уһуйуу, ситимнээх (сетевой), ыраахтан (дистанционнай), дуальнай, о.д.а. ньымалара туттуллуохтара диэн сабаҕалыыбыт. Тэрилтэ анал сакааһынан хайдах сатабыллардаах үлэһиккэ наадыйарынан бэлэмнээһин киириэ. Үөрэтии ньымаларын таһынан бырагыраамалар, үөрэнии кэмэ үөрэнээччи, тэрилтэ ирдэбиллэринэн уларытыллар буолуохтара. Атын дойдулартан, эрэгийиэннэртэн кэлэн үөрэтии да, үөрэнии да хото киириэ.

2025 сылга тутууну ситэрэн, Арассыыйатааҕы ВорлдСкиллс национальнай чөмпүйэнээт Дьокуускайга тустаах кампус баазатыгар ыытыллыахтаах диэн сыал-сорук туруоран, үлэ-хамнас онно ханыылыы барар. Онон өрөспүүбүлүкэ оҥорон таһаарыыта, экэниэмикэтэ тупсар кыаҕар олук уурар, инникигэ эрэллээх, кэскиллээх ыччат үүнэригэр туһаайыллыбыт киэҥ далааһыннаах үлэ саҕаланна.

Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru

 

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0