Чурапчы улууһун Чакыр орто оскуолата быйыл төрүттэммитэ 90 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтээтэ. Оскуола 2007 сылтан “саха Островскайа” дэппит, бастакы романист суруйааччы Семен Яковлев – Эрилик Эристиин аатын сүгэр.
Оскуола историятыттан
Чакырга бастакы оскуоланы тутуу ааспыт үйэ 20-с сылларыттан саҕаламмыта. Манна улахан оруолу оччолорго улуус продовольственнай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлинэн, волревком, норуодунай суут чилиэннэринэн үлэлии олорбут Семен Степанович Яковлев – Эрилик Эристиин ылбыта. Кини көҕүлээһининэн начаалынай оскуола тутуута саҕаламмыта эрээри, гражданскай сэрии буолан, бу тутуу 1928 сыллаахха биирдэ олоххо киирбитэ. Бу тутууга быһаччы кыттыспыт ревком чилиэннэрэ Г.С.Яковлев-Кыра Хабырыыс, И.А.Филимонов, В.П.Беляев оччотооҕу кэм хабыр хапсыһыытыгар түбэһэн, үрүҥнэр илиилэриттэн суорума суолламмыттара. Нэһилиэк сорох үөрэхтээхтэрэ “Чурапчы холотуускатыгар” түбэһэн, эмиэ быстахха былдьаммыттара. Арай Филипп Егоров диэн Чакыртан төрүттээх Чурапчыга милиционерынан, норуодунай судьуйатынан, Дьокуускайга сир управлениетын делопроизводителинэн, ЯЦИК СНК кэнсэлээрийэтин начаалынньыгынан, ЯЦИК сэкирэтээринэн, Боотуруускай улуус исполкомун бэрэссэдээтэлинэн талыллан үлэлээбит киһи ылсан, Эрилик Эристиин көҕүлээһининэн, 1928 сыллаахха икки бөлөхтөөх начаалынай оскуола аһыллыбыта. Бэйэтэ сэбиэдиссэйдээбитэ.
Ити кэмҥэ оскуола үөрэтэр үс хостооҕо, икки көрүдүөрдээҕэ, учуутал, остуорас олорор туспа хостооҕо. Нэһилиэнньэ ахсаана 845 киһи эбит буоллаҕына, мантан тоҕуһуттан уон алта сааһыгар диэри барыта 40 оҕо үөрэммитэ. Оскуола үлэлээбитэ нөҥүө сылыгар Эрилик Эристиин уонна учуутал Д.А.Васильева көҕүлээһиннэринэн, пионердар бастакы бөлөхтөрө тэриллибитэ. Аҕа дойду сэриитин кэмигэр оскуоланы Михаил Собакин, Илья Дорофеев, Афанасий Фомин, Михаил Осипов, Афанасий Антипин салайан олорбуттара.
Бу курдук 60-с сылларга диэри оскуола начаалынай кылааһынан эрэ үөрэтэ олорбута. Төрдүс-бэһис кылаастар, Федор Иванов, Василий Титов көҕүлээһиннэринэн, 1965-66 сс. арыллыбыттара. 70-с сылларга диэри өссө 6-8 кылаастар эбиллибиттэрэ. Бу кэмҥэ Эрилик Эристиин аатынан сопхуос салайааччыта Роман Филиппов нэһилиэктэргэ тутуулары ыытарын саҕалаан, Чакырга икки этээстээх оскуола тутуута барбыта. Оскуола 1977 сыллаахха тутуллан, үлэҕэ киирбитэ. Ити кэмҥэ нэһилиэк улаатан, 163 оҕоҕо тиийэ үөрэнээччилэммитэ.
Чакыр оскуолата 90-с сыллардаахха
Чакыр оскуолата орто оскуола аатын 1990 сыллаахха биирдэ сүкпүтэ. Ити кэмҥэ дириэктэринэн Вячеслав Тарбахов анаммыта. Кини бу иннинэ Кытаанах орто оскуолатыгар үлэлии олорбута. Оскуола туспа хаһаайыстыбаланан оҕуруот аһын үүннэриинэн, сылгы иитиинэн дьарыктаммыта. Оннооҕор биир кэмҥэ куруолук кытары иитэ сылдьыбыттара. Хаһаайыстыбаны тэрийиигэ СӨ үөрэҕириитин, РФ уопсай үөрэхтээһинин туйгуннара Василий Дьячковскай өҥөтө улахан.
Оскуола кэллэктиибэ Эрилик Эристиин олорбут балаҕанын чөлүгэр түһэрэн, суруйааччылар дьиэлэрин (Эрилик Эристиин сопхуос Саха сирин Суруйааччыларын сойууһун кытары шефтэһэн үлэлии сылдьыбыта) сөргүтэн оҕолор сайын сынньаналларыгар лааҕыр оҥорбута. Ону сэргэ манна “Дьоҕур” лааҕыр үлэлии сылдьыбыта.
Эрилик Эристиин аатын биэрии
Эрилик Эристиин аатын оскуолаҕа бэрдэрии 90-с сыллартан саҕаламмыта. Оччолорго Саха сирин суруйааччыларын сойууһун норуодунай поэт Савва Тарасов салайан олорбута. Оскуола салалтата кинини кытары үлэлэһэн, сурук суруйуутун саҕалаабыттара. Онон ити туруорсуулар түмүктэринэн, 2007 сыллаахха Семен Яковлев – Эрилик Эристиин аата Чакыр орто оскуолатыгар бэриллибитэ.
Нэһилиэк салалтата, оскуола кэллэктиибэ суруйааччы аатын үйэтитиигэ утумнаахтык үлэлииллэр. Ол курдук, “Эрилик ааҕыылара” научнай-практическай ааҕыылары ыытар, анал конференциялары, литературнай куонкурустары ыытар. Биир улахан бэлиэ түгэнинэн 1976 сыллаахха Эрилик Эристиин мемориальнай музейын тэрийиини ааттыахха сөп. Бу музейы Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа, педагогическэй үлэ ветерана, култуура үтүөлээх үлэһитэ, Гаврил Ефимов тэрийбитэ. Музейы тэрийиигэ суруйааччылар Сэмэн, Софрон Даниловтар, Күннүк Уурастыырап, Савва Тарасов, Моисей Ефимов, Иван Федосеев, о.д.а. күүс-көмө буолбуттара.1997 сыллаахтан музей оскуола иһинэн үлэлиир.
Ону таһынан Эрилик Эристиин аатын үйэтитиигэ кини аатынан бириэмийэ олохтоммута, оскуолаҕа “Эрилик сиэттэрэ” литературнай-драматическай секция үлэлиир.
Саҥа оскуола туруорсаллар
Билигин оскуолаҕа 90-ча оҕо үөрэнэр, 26 педагог үлэлиир. Оскуола иһинэн “Мичийээнэ” үҥкүү ансаамбыла, тустуу, ырыа, уруһуй, чэпчэки атлетика куруһуоктара үлэлииллэр. Дириэктэр – Александра Васильевна Неустроева. Бу оскуолаҕа кини 1985 сыллаахха пионер баһаатайынан ананан үлэтин саҕалаабыта. 2003 сылтан оскуола дириэктэринэн үлэлиир.
Ахсынньы 7 күнүгэр оскуола 90 сылын бэлиэтиир дьоро күҥҥэ выпускниктар, нэһилиэк олохтоохторо, кэллэктиип, үөрэнээччилэр Чакыр оскуолатын 100 сылын саҥа, киэҥ, сылаас, сырдык дьиэҕэ урукку курдук 100-тэн тахса үөрэнээччилээх көрсөрбүт буоллар диэн баҕа санааларын эппиттэрэ.
Аграфена КУЗЬМИНА, “Саха сирэ” хаһыат.